Википедиа

Монгол хаад

Энд монгол хаад хангуудын нэр, хаанчилсан он жилийг дурдав.

Их Монгол Улсын төрийн тамга
Монголын Эзэнт Гүрний 15 хааны 8-ынх нь зураг
Монголын Эзэнт Гүрний тэлэлт болон хуваагдлын зураг
Их Монгол Улсын хаад
Бага хаад

Хүннү улс (МЭӨ 209-МЭ 216 он)Засварлах

  1. Түмэн шаньюй (240-209 он)
  2. Модун шаньюй (МЭӨ 209-174 он)
  3. Лаошан шаньюй (МЭӨ 174-161 он)
  4. Жюнчэн шаньюй (МЭӨ161-126 он)
  5. Ичиси шаньюй (126-114)
  6. Увэй шаньюй (114-104)
  7. Үшилү шаньюй (104-102)
  8. Гоулихү шаньюй (102-101)
  9. Чедихөү шаньюй (101-96)
  10. Хүлүгү шаньюй (96-85)
  11. Хуяньди шаньюй (85-68)
  12. Шюйлюйчюаньчюй шаньюй (68-60)
  13. Уяньгюйди шаньюй (60-58)
  14. Хуханье шаньюй (58-31)
  15. Жижи шаньюй(МЭӨ 58-36 он)
  16. Фүжүлэй шаньюй (31-20)
  17. Соусе шаньюй (20-12)
  18. Чөяа шаньюй (12-8)
  19. Үжүлю шаньюй (МЭӨ 8- МЭ 13)
  20. Үлэй шаньюй (13-18)
  21. Юй шаньюй (18-46)
  22. Удадихоу шаньюй (46-46)

Умард Хүннү (46-93 он)Засварлах

  1. Пүнү шаньюй (46-?)
  2. Ёулю шаньюй (?-87), Пүнү шаньюйгийн ач хүү
  3. Умардын шаньюй (88-91), Ёулю шаньюйгийн дүү. Нэр нь түүхэнд бичигдсэнгүй.
  4. Юйчужянь шаньюй (91-93), Ёулю шаньюйгийн дүү

Өмнөд Хүннү (48-216)Засварлах

  1. Би шаньюй (48-56)
  2. Чюфү ёоуди шаньюй (56-57)
  3. Ифа Юлүти шаньюй (57-59)
  4. Шитун Шижү Хоуди шаньюй (59-63)
  5. Чючү Жюлинди шаньюй (63)
  6. Хүсе Шижү Хоуди шаньюй (63-85)
  7. Итү Юлүти шаньюй (85-88)
  8. Түньтүхэ шаньюй (88-93)
  9. Аньгүо шаньюй (93-94)
  10. Шизи шаньюй (94-98)
  11. Тань шаньюй (98-124)
  12. Ба шаньюй (124-128)
  13. Шюли шаньюй (128-142)
  14. Чэнью шаньюй (142-143)
  15. Доулоучү шаньюй (143-147)
  16. Жюйчөр шаньюй (147-172)
  17. Түтө Руоши Жүжю шаньюй (172-178)
  18. Хүжөн шаньюй (178-179)
  19. Чянчү шаньюй (179-188)
  20. Юфүлуо шаньюй (188-195)
  21. Хүчүчюань шаньюй (195-216)

Сяньби улсЗасварлах

  1. Таньшихуай хаан (156-181)
  2. Хэлянь (181-182), Таньшихуай хааны хүү. Дайнд амь үрэгдсэн.
  3. Цяньмань (182-?), Хэлянь хааны хүү.
  4. Күйтоу (?-210?), Таньшихуай хааны ач хүү.
  5. Бүдүгэнь (210?-233), Куйтоугийн дүү.
  6. Кэбинэн (210?-235), угсаа гарал нь тодорхойгүй Сяньбигийн аль нэг аймгийн удирдагч байсан. Хаан ширээг булаан авсан нэгэн. Цао Вэй улсын алуурчинд алуулсан.

Нирун улсЗасварлах

  1. Южиулюй Мугульюй
  2. Чаругуй хан
  3. Тунугуй хан
  4. Бати хаан
  5. Бисуюань хаан
  6. Пихоуба хаан
  7. Веньхети хаан
  8. Мангэти хаан
  9. Хэдуохан хаан
  10. Жарун хаан, 402-410
  11. Хулюй хаан, 410-414
  12. Датань хаан, 414-429
  13. Ути хаан, 429-444
  14. Тогочин хаан, 444-450
  15. Ижин хаан, 450-485
  16. Түлүн хаан, 485-492
  17. Нагай хаан, 492-506
  18. Футу хаан, 506-508
  19. Чуну хаан, 508-520
  20. Амгай хаан, 520-552
  21. Поломэн хаан, 521-524
  22. Тибэд хаан, 552-553
  23. Дэнжу хаан, 553
  24. Амаржин хаан, 553-554
  25. Дэншузи хаан, 555

Түрэгийн хаант улс (552-745)Засварлах

  1. Буман хаан (551-552)
  2. Иссик хаан (552-554)
  3. Мукан хаан (554-572)
  4. Таспар хаан (572-581)
  5. Амрак хаан (581)
  6. Ишбара хаан (581-587)
  7. Чоллыг Ябгу Бага хаан (587-588)
  8. Тулан хаан (588-599)

Зүүн Түрэг улс (599-630)Засварлах

  1. Киминь хаан (599-603)
  2. Шиби хаан (603-619)
  3. Чуло хаан (619-620)
  4. Сэли хаан (620-630)

Хожуу Түрэгийн хаант улс (682-745)Засварлах

  1. Элтэрэс хаан (682-693)
  2. Капаган хаан (693-716)
  3. Инел хаан (716)
  4. Билгэ хаан (716-734)
  5. Ижань хаан (734-739)
  6. Тэнгри хаан (739-741)
  7. Кутлук Ябгу хаан (741-742)
  8. Озмыш тегин (742-744)
  9. Баймэй хаан (744-745)

Уйгурын хаант улсЗасварлах

  1. Пэйло (744-747) Яклакар овгийн Хушу ноёны хүү
  2. Баянчор хаан (747-759), Күл Билгэ хааны хоёр дахь хүү
  3. Идигинь хаан (759-779), Баянчор хааны хоёр дахь хүү
  4. Дуньмохэ хаан (780-789), Баянчор хааны хүү Чабыш тэгиний ууган хүү
  5. Дулосы хаан (789-790), Дуньмохэ хааны хүү
  6. Фэнчэн хаан (790-795), Дулосы хааны хүү
  7. Алп Күтлүк хаан (795-805), Эдиз овгийн жанжин.
  8. Күлүг Билгэ хаан (805-808)
  9. Бао-и хаан (808-821)
  10. Чүндэ хаан (821-824)
  11. Жаоли хаан (824-832)
  12. Жаншинь хаан (833-839)
  13. Касар хаан (839-840)
  14. Үже хаан (840-846)
  15. Энянь хаан (846-848)

Кидан улсЗасварлах

  1. Елюй Амбагян (901-926), Ляо улсын Тайзу хаан
  2. Елюй Яогу (926-947), Ляо улсын Тайзун хаан
  3. Елюй Уюй (947-951), Ляо улсын Шизун хаан
  4. Елюй Жин (951-969), Ляо улсын Мүзун хаан
  5. Елюй Шянь (969-982), Ляо улсын Жинзун хаан
  6. Елюй Вэньшүнү (982-1031), Ляо улсын Шэньзун хаан
  7. Елюй Жыгү (1031-1055), Ляо улсын Шиньзун хаан
  8. Елюй Чала (1055-1101), Ляо улсын Даозун хаан
  9. Елюй Яньши (1101-1125), Ляо улсын Тяньзуоди хаан

Хэрэйдийн ханлигЗасварлах

  1. Маркуз Буюрук хан
  2. Сарык хан
  3. Куржакуз буюруг хан
  4. Тоорил хан (116?-1194; 1198-1203)
  5. Эрх Хара (1194-1198)
  6. Жаха хамбу (1203-1204)

Найманы ханлигЗасварлах

  1. Инанча билгэ хан (?-1201)
  2. Таян хан (1201-1204)
  3. Буюруг хан (1201-1205)
  4. Хүчүлүг хан (1204-1218)

Хамаг Монголын ханлигЗасварлах

  1. Хайду хан (1080?-1100?)
  2. Тумбинай сэцэн (1100?-1130?)
  3. Хабул хан (1130?-1148)
  4. Амбагай хан (1148-?)
  5. Хутула хан (?-1160?)
  6. Есүхэй баатар (хан?) (1160-1171)
  7. Тэмүжин хан (1189-1206)

Их Монгол УлсЗасварлах

1. Чингис хаан (1206-1227) — 22 жил хаан суув. Есүхэйн хөвүүн. Их Монгол улсыг үндэслэгч.
     Тулуй ноён (1227-1229) — түр чөлөөний 2 жил хэрэг шийтгэв. Чингис хааны IV хүү.
2. Өгэдэй хаан (1229-1241) — 12 жил хаан суув. Чингис хааны III хүү.
     Турхан хатан (1241-1246) — түр чөлөөний 5 жил хэрэг шийтгэв. Өгөөдэй хааны хатан.
3. Гүюг хаан (1246-1248) — 3 жил хаан суув. Өгөөдэй хааны ууган хүү.
     Огул Каймиш хатан (1248-1251) — түр чөлөөний 3 жил хэрэг шийтгэв. Гүюг хааны хатан.
4. Мөнх хаан (1251-1259) — 9 жил хаан суув. Тулуйн ууган хүү.

5. Аригбуха хаан (1260-1264) — Хубилайтай зэрэгцэн хаан болоод эцэстээ ялагдсан. Тулуйн отгон хүү.

6. Хубилай цэцэн хаан (1264-1271) - Их Монгол Улсын 6 дахь хаан. Монголын төрийн төвийг Хятадад шилжүүлэн нүүлгэв.

Юань улсЗасварлах

  1. Сэцэн (Хубилай) хаан (1260-1294) — 34 жил хаан суув. Тулуйн их хатнаас төрсөн 2-р хүү.
  2. Өлзийт (Төмөр) хаан (1294-1307) — 13 жил хаан суув. Хубилай хааны ач хөвгүүн. Чингим тайжын отгон хүү.
  3. Хүлэг (Хайсан) хаан (1307-1311) — 4 жил хаан суув. Хубилай хааны гуч.
  4. Буянт (Аюурбарбад) хаан (1311-1320) — 9 жил хаан суув. Хубилай хааны гуч. Дармабалын отгон хүү, Хүлэг хааны төрсөн дүү.
  5. Гэгээн (Шадбал) хаан (1321-1323) — 4 жил хаан суув. Буянт хааны хүү.
  6. Есөнтөмөр хаан (1323-1328) — 5 жил хаан суув. Хубилай хааны гуч, Гамала жинь вангийн хүү.
  7. Аригиба хаан (1328) — 3 сар хаан суув. Есөнтөмөрийн хааны ахмад хөвгүүн
  8. Хутагт (Хүслэн) хаан (1329) — 7 сар хаан суув. Хүлэг хааны ахмад хүү.
  9. Заяат (Төвтөмөр) хаан (1328-1329, 1329-1332) — 4 жил хаан суув. Хүлэг хааны 2-р хүү.
  10. Ринчинбал хаан (1332) — 40 гаруй хоног хаан суув. Хүслэн хааны бага хүү.
  11. Ухаант (Тогоонтөмөр) хаан (1333-1370) — 38 жил хаан суув. Ринчинбал хааны ах.

Зүчийн улсЗасварлах

  • Бат хан (1237-1256), Зүчийн хүү
  • Сартаг (1255-1256), Батын хүү
  • Улагчи (1257), Бат ханы хүү
  • Бэрх (1257-1266), Бат ханы дүү, Улагчийг хороосон.
  • Мөнхтөмөр (1266-1282), Бат ханы ач хүү.
  • Тодмөнх (1282—1287), Мөнхтөмөр ханы хүү.
  • Тулабуга (1287—1291)
  • Тохта (1291—1312)
  • Өзбег (1312-1341)
  • Тинибег (1341-1342), Өзбег ханы хүү.
  • Жанибег (1342—1357), Өзбег ханы дүү, Тинибегийг хороосон.
  • Бердибег (1357—1361)
  • Кульпа (1359-1360)
  • Наурузбег (1360-1361)
  • Хидырьбек (1361-1362)
  • Төмөрхожа (1362)
  • Абдаллах (1362-1370), бодитоор бол Мамай захирч байв
  • Мурид (1362-1367), бодитоор бол Мамай захирч байв
  • Азиз (1367-1369), бодитоор бол Мамай захирч байв
  • II Жанибек (1369-1370), бодитоор бол Мамай захирч байв
  • Мухаммед Булак (1370-1379), бодитоор бол Мамай захирч байв
  • Тулунбек (1370-1373), (засаг баригч), бодитоор бол Мамай захирч байв
  • Айбек (1373-1376), бодитоор бол Мамай захирч байв
  • Араб шах (1376-1379), бодитоор бол Мамай захирч байв
  • Хаанбек (1375-1376), бодитоор бол Мамай захирч байв
  • Илбани (1373-1376), бодитоор бол Мамай захирч байв
  • Хажи Черкесс (1375-1376), бодитоор бол Мамай захирч байв
  • Урус (1376-1378), мөн Цагаан Ордны хан байсан бөгөөд Тохтамышын авга нь байв, ийнхүү Ордуудыг нэгтгэж чаджээ.
  • Тохтамыш (1380-1395)
  • Төмөркутлуг (1396-1401), жинхэнэ захирагч нь Эдигу
  • Шадибек
  • Болд султан
  • Төмөр (1410-1412)
  • Желал Ад Дин
  • Керим Берди
  • Кебек (Алтан Орд)
  • Жаббар Берди
  • Үлүг Мухаммед (1419-1421, 1428-1433)
  • Давлет Берди
  • Борак (1422-1427)
  • Саид Ахмед (1433? - ?)
  • Хүчүг Мухаммед (1459-1465)
  • Ахмед (1465-1481)
  • Шейх Ахмед (1481-1498, 1499-1502)
  • Муртаза (1498-1499)
 
Алтан Ордын Улсын хаад

Цагаан ордЗасварлах

Тус ордыг 1446 онд Абулхаир хаан өөртөө нэгтэгсэн.

Ил Хаант УлсЗасварлах

Арпаг хорлосны дараа, Ил Хан улсын задралын үеэр байгуулагдсан тус бүс нутгийн улсууд өөр өөрсдийн удирдагчдыг хангаар өргөмжилжээ.

 
Ил Хаадын Улс

Зүүн Перс (Хорасан)-ээс ханд өргөмжлөгсөд:"

  • Тугайтөмөр (1338-1353) (1338-1349 онд Картууд; 1338-1339 ба 1340-1344 онд Жалайрууд; 1338-1341, 1344, 1353 онд Сарбадарууд тус тус хүлээн зөвшөөрсөн)
  • Лухман (1353-1388) (Тугайтөмөрийн хүү)

Цагадайн улсЗасварлах

  1. Цагадай 1226-1242
  2. Хара Хүлэгү 1242-1246 d. 1252
  3. Есөнмөнх 1246-1252
  4. Хархүлэгү (дахин суусан) 1252
  5. Мубарак шах 1252-1260
  6. Алгуй 1260-1266
  7. Мубарак шах (дахин суусан) 1266
  8. Барак 1266-1270
  9. Никпей 1270-1272?
  10. Бөхтөмөр ?1272-1287
  11. Дува 1287-1307
  12. Кунжик 1306-1308
  13. Талику 1308-1309
  14. Кебек 1309 d. 1325
  15. Эсэнбөх 1309-?1318
  16. Кебек (дахин суусан) ?1318-1325
  17. Илжигдэй 1325-1329
  18. Дува Төмөр 1329-1330
  19. Тармаширин 1331-1334
  20. Бузан 1334-1335
  21. Чанши 1335-1338
  22. Есөнтөмөр 1338-?1342
  23. Али султан 1342, Өгэдэй хааны удам.
  24. Муххамед Пулад 1342-1343
  25. Казань 1343-1346
  26. Данишменж 1346-1348, Өгэдэй хааны удам.
 
Цагаадайн Улсын хаад

Цагадайн улс нь баруун (Мавренахр), зүүн Могулистан гэсэн хоёр хэсэгт хуваагдсан.

Мавереннахр улсын хаадЗасварлах

  1. Баян Кули (1348-1358)
  2. Төмөр шах (1358)
  3. Туглугтөмөр (Могулистанд 1348-1363) (1358-1363)
  4. Ильяс хожа (Могулистанд 1363-1368) (1363 -1368)
  5. Адил султан (1363)
  6. Кабул шах (1364-1370)
  7. Сюргатмишь (1370-1384)
  8. Махмуд султан (Цагадайн улс) (1384-1402)

Моголистаны хаад (1347-1462)Засварлах

Цол Нэрс Хаанчлал
Хаанخان Төглөгтөмөр хаанتغلق تیمور 1348–1363
Хаанخان Ильяс хожаالیاس خوجہ 1363–1368
Хаанخان Камар ад-динقمر الدین خان دغلت 1368–1392
Хаанخان Хизр хожаخضر خوجہ 1389–1399
Хаанخان Шамс-и-жаханشمس جہان 1399–1408
Хаанخان Муххамед хан (Моголстаны хаан)

محمد خان

1408–1415
Хаанخان Накш хаанنقش جہان 1415–1418
Хаанخان Увэйс хаанاویس خان 1418–1421

Эхний удаа

Хаанخان Шэр Муххамед хаан

شیر محمد

1421–1425
Хаанخان Увэйс хаан

اویس خان

1425–1429

2 дахь удаа

Хаанخان Сатук хаанستوق خان 1429–1434
Хаанخان II Эсэнбөх

ایشان بغا ثانی

1429–1462

1462 оноос тус улс нь Баруун Моголистан, Уйгурстан гэж хоёр хэсэг болж задарсан. Баруун Моголстан нь 1514 оноос нэрээ сольж Яркендийн хаант улс болсон.

Баруун Моголистаны хаад (1462-1514)Засварлах

Баруун Моголстан Зүүн Моголстан
Юнус хаан

یونس خان 1462–1469

Дост Мухаммед хаан

دوست محمد خان 1462–1468

Кебек Султан Оглан

قبق سلطان 1469

Юнус хаан

یونس خان 1469–1487

Махмуд хаан

محمود خان 1487–1508

Ахмед Алак

احمد الاچ 1487–1503

Мансур хаан

منصور خان 1503–1508

Мансур хаан

منصور خان 1508–1514

Султан Саид хаан

سلطان سعید خان 1514–1533

Мансур хаан

منصور خان 1514–1548

Абд ар Рашид хаан

عبد الرشید خان 1533–1560

Шах хаан

شاہ خان 1543–1560

Абдул Карим хан(Яркенд)

عبد الکریم خان 1560–1591

Мухаммед султан (Могулстан)

محمد سلطان1592-1609

Шуджа ад-дин Ахмад хаан

شجاع الدین احمد خان

1609-

1618

Абул Мухаммад хан (Турфан)

ابوالمحمد خان 1570

Сүфи хаан (Турфан) خان صُوفِيّ‎1570

Яркендийн хаант улсын хаад (1514-1677)Засварлах

Өгэдэйн улс (1265-1310)Засварлах

  1. Хайду (1265-1301)
  2. Чапар (1301-1310)

Умард Юань УлсЗасварлах

  1. Билэгт (Аюушридар) хаан (1370-1378) — 9 жил хаан суув. Тогоонтөмөрийн хүү.
  2. Усхал (Төгстөмөр) хаан (1378-1388) — 11 жил хаан суув. Аюушридарын дүү.
  3. Зоригт (Есүдар) хаан (1389-1391) — 4 жил хаан суув. Аригбөх хааны хойчис
  4. Элбэг нигүүлсэгч хаан (Нигүүлсэгч цолтой) (1392-1399), Зоригт хааны хүү
  5. Гүнтөмөр хаан (1400-1402), Элбэг хааны хүү
  6. Үгч хашха хаан (Гүйличи), Өгэдэй юмуу Аригбөхийн удам гэж үздэг.
  7. Өлзийтөмөр хаан (Жинхэнэ нэр нь Буяншир) (1403-1412)
  8. Дэлбэг хаан (1412-1415)
  9. Ойрадай хаан (1415-1425/1417?)
  10. Адай хаан (1425-1438), Хасарын удам.
  11. Тайсун хаан Тогтобух (Тогтоабух) (1434-1452), Элбэг хааны дүү Дүүрэнтөмөр Хархуцаг тайжын хүү Ажай тайжын ахмад хөвгүүн.
  12. Агваржин хаан (Жонон) (1453), Тайсун хааны дүү эсвэл ойр төрлийн хүн.
  13. Эсэн хаан - (Тайш) Ойрадуудын захирагч. Тогоон тайшийн хүү. (1453-1454)
  14. Махагүргис хаан (Үхэгт хаан цолтой) (1454-1465), Тайсун хааны хүү.
  15. Молон хаан (1465-1466), Тайсун хааны Горлосын Алтайхан хатнаас төрсөн.
  16. Мандуул хаан (1472-1479), Ажай тайжын ойрад хатнаас төрсөн.
  17. Батмөнх Даян хаан (Даян хаан цолтой) (1480-1517), Баянмөнх жононгийн хүү.
  18. Барсболд хаан (Жонон) (1517-1519)
  19. Боди Алаг хаан (1519-1547)
  20. Дарайсүн гүдэн хаан (Гүдэн хаан цолтой) (1547-1557)
  21. Түмэн засагт хаан (1557-1592)
  22. Буян сэцэн хаан (Сэцэн хаан цолтой) (1592-1603)
  23. Лигдэн хаан (Хутагт суут Чингис даймин сэцэн, зүгүүдийг тийн бөгөөд ялгуугч бала чакраварти, дай тайсун, тэнгэрийн тэнгэр, дэлхий дахины хурмаст, алтан хүрдэнийг орчуулагч номын хаан)[1] (1604-1634)

Хаан суусан байж болзошгүй хүмүүсЗасварлах

  1. Энх хаан (?) (1391-1392), Зоригт хааны хүү. Мин улсын түүхэнд нэр гардаг.
  2. Муулихай ван (1466-1470), Отчигины удам
  3. Баянмөнх жонон (1470-1472), сүүлд авга өвөг Мандуул хаанд суудлаа тавьж өгсөн гэж Алтан товчид өгүүлдэг.

ТүмэдЗасварлах

  1. Алтан хаан (1542-1581)
  2. Сэнгэдүүрэн сэцэн хаан (1582-1586)
  3. Намудай сэцэн хаан (1586-1607)
  4. Бошигт сэцэн хаан (1607-1627)

Зүүнгарын улсЗасварлах

Хошуудын ханлигЗасварлах

  • Гүүш хан Төрбайх (1642-1655), Хасарын хойчис
  • Даян Очир хан (1655-1669)
  • Гончиг Далай хан (1669-1698)
  • Ванжил хан (1698)
  • Лхазан хан (1698-1717)

Халимагийн хант улсЗасварлах

Олноо өргөгдсөн Монгол улсЗасварлах

Богд хаан (1911-1919); (1920-1924)

Мөн үзэхЗасварлах

ЭшлэлЗасварлах

  1. ↑ "Монгол улсын түүх" УБ., 2003. Гутгаар боть. тал 58
"https://mn.wikipedia.org/w/index.php?title=Монгол_хаад&oldid=695454"-с авсан