Идигинь хаан
Идигинь (?-779) цол Бөгү хаан бол Уйгурын хаант улсыг 759-779 оны хооронд захирч байсан 3 дахь хаан юм. Жинхэнэ нэр нь Яклакар Идигинь (藥羅葛移地健), хаан болохын өмнөх цол нь Үлү Билгэ Төлэс Шад (Түрэг бичиг: 𐰆𐰞𐰆∶𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀∶𐱅𐰇𐰠𐰾∶𐱁𐰑, Их Билгэ зүүн мэргэн ноён) бөгөөд Баянчор хааны отгон хөвүүн. Тэрээр Баянчор хааныг залгамжлан их сууринд суугаад, өмнөх хааны бодлого шийдвэрийг үргэлжлүүлж байв. Түүнийг Уйгурын хүчирхэг хаадын нэгд тооцдог.
Хаанчалын үеЗасварлах
Баянчор хааны үед зүүн гарын мэргэн ноён байсан. 759 онд уйгурын хаан болсны дараа хятадын босогч жанжин Ши Чаои элч илгээж, Тан улсын эсрэг байлдах холбоо тогтоох санал хүргүүлжээ. Уг саналыг хүлээн авч зуун мянган цэргээр Тан улсын хилд довтлон ирэх чимээгээр Тан улсын Дайзон хаан элч илгээн найрамдахыг гуйсан ч, хятадын хот тосгодыг довтлон түйвээсэн. Бөгү хаан 765-768 оны хооронд Төвөдийн эсрэг Тан улстай хамтран байлдав. Түүний хаанчлалын үед Тан улстай гэрээ байгуулж, найрамдсан ч, хэд хэдэн удаа хятадын хилийг давж дээрэм тонуул хийж байв.
Хятад дахь манихэйн шашны зарим хуврагууд уйгур улсад очиж, шашинаа түгээсэн нь амжилтанд хүрч, 763 оноос Манихэйн шашныг төрийн шашнаар тунхаглаж, Орду балик хотод манихэйн шашны сүм байгуулж, Уйгурт уг шашин хөгжиж эхэлсэн. Улмаар Тан улс манихэйн шашныг хориглож, шийтгэсэнээр уйгур дахь манихэйн хуврагууд Бөгү хааныг хятадын эсрэг байлдахыг ятгаж, уйгурын улс төрд нөлөөлж эхэлсэн. 779 онд уйгурын сайд Тун Бага Тархан төрийн эргэлт хийж, Бөгү хаан Идигинь тэргүүтэй 2000 гаруй ноёд, хан хөвүүд, манихэйн хуврагыг хүйс тэмтэрч, өөрөө уйгурын хаан суусан.
Гэр бүлЗасварлах
- Эцэг: Баянчор хаан
- Хатад: Гуанцинь хатан (?-768)[1], Чонхүй гүнж[2]
- Ах, дүү: Үлү билгэ тардуш ябгу, Чабыш тэгин[3][4]
Холбоотой өгүүлэлЗасварлах
| Өмнөх Баянчор хаан |
Уйгур улсын хаан 759-779 |
Дараах Дуньмохэ хаан |
ЭшлэлЗасварлах
- ↑ Гуанцинь хатан хэмээх нь Тан улсын жанжин Пүгү Хуайэнь ноёны охин.
- ↑ 768 онд Гуанцинь хатан нас барсан тул, Пүгү Хуайэнь ноёны өөр нэг охиныг Идигинь хаанд хатан болгож соёрхсон.
- ↑ Чабыш тэгин бол Дуньмохэ хааны эцэг юм.
- ↑ 2012 онд Шиань хотод байдаг Тан улсын Чан ань хотын Миндө хаалганы орчимд байсан Тан улсын үеийн булш дундаас Уйгурын Гэчуай ханхүүгийн булшийг олсон. Тэрхүү Булшний чулууны бичигт Гэчуай ханхүүг Баянчор хааны хүү Чабыш тэгиний хүү гэж тодорхой бичсэн байна. (回鹘葛啜王子墓志-Huíhú gé chuài wángzǐ mùzhì)