Тори
| Шинж чанар | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Аргон орчинд ампул доторх Торигийн нимгэн зүсэм, ≈ 0,1 грамм | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ерөнхий | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Нэр, тэмдэг, атомын дугаар | Тори, Th, 90 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Цуваа | Актиноид | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Бүлэг, үе, блок | Ac, 7, f | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Гадаад байдал | мөнгөлөг цагаан | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| CAS дугаар | 7440-29-1 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Дэлхийн гадаргад эзлэх хэмжээ | 11 ppm[1] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Атомын шинж чанар [2] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Атом масс | 232,0377(4)[3][4] u | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Атомын радиус | 180 пм | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ковалент радиус | 206 пм | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Электрон бүтэц | [Rn] 6d2 7s2 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1. Ионжилтын энерги | 578 кЖ/моль | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2. Ионжилтын энерги | 1110 кЖ/моль | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 3. Ионжилтын энерги | 1930 кЖ/моль | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 4. Ионжилтын энерги | 2780 кЖ/моль | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Физикийн шинж чанар [2] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Бодисын төлөв | хатуу | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Талстын полиморфизм | 2 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Талст бүтэц | талдаа төвтэй куб | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Нягт | 11,724 г/см3[5] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Моосын хатуулаг | 3,0 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Соронзон чанар | Парасоронзон (Χm = 8,4 · 10−5)[6] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Хайлах цэг | 2028[5] K (1755 °C) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Буцлах цэг | 5061 K[5] (4788 °C) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Молийн эзлэхүүн | 19,80 · 10−6 м3/моль | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ууршилтын дулаан | 530 кЖ/моль | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Хайлах дулаан | 16 кЖ/моль | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Дууны хурд | 2490 м/сек 293,15 K-д | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Цахилгаан дамжуулалт | 6,67 · 106 A/(В · м) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Дулаан дамжуулалт | 54 Вт/(м · К) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Химийн шинж чанар [2] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Исэлдэлтийн төлөв байдал | 4,3,2 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Цахилгаан сөрөг чанар | 1,3 (Паулын скала) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Изотопууд | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Өөр бусад изотопуудыг үзэх: Изотопуудын жагсаалт | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Аюулгүй байдлын заавар | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Цацраг идэвхт задрал | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Цацраг идэвхт элемент | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Боломжит ба хэрэглэх байдлыг харгалзан аль болох СИ-системийн нэгжүүдийг хэрэглэсэн болно. Хэрэв ямар нэгэн тайлбар байхгүй бол дээр өгөгдсөн утгууд хэвийн нөхцлийн утгууд болно. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Тори (Англи: Thorium) нь байгальд тохиолддог, цацраг идэвхтэй химийн элемент бөгөөд дэлхийн өнцөг булан бүрт их хэмжээтэй байдаг. Торийн (тэмдэглэгээ Th) атомын дугаар 90 бөгөөд атом нь 90 протон, 90 электронтойгоос 4 нь валентын электрон юм. 1828 онд нээгдэж, Норвегийн аянга цахилгааны бурхан Торын нэрээр нэрлэгджээ.
Байгальд тори-232 (100.00%) байдаг. Тори альфа бөөмөө бага багаар алдсаар задардаг. Тори-232-ын хагас задралын хугацаа нь ойролцоогоор 14.05 тэрбум жил. Энэ нь дэлхийн гадарга дээр ураныг бодвол 3-4 дахин удаан гэсэн үг юм. Тори нь монацит элснээс газрын ховор элемент олборлох үед гардаг дайвар бүтээгдэхүүн юм. Хуучин өргөн хэрэглэдэг байсан боловч цацраг идэвхтэйн улмаас хэрэглээ нь багасч байгаа.
Тори-232 нь цөмийн түлш – уран-233-ыг баяжуулахад ашиглагддаг байсан. Туршилтын реакторуудын ихэнх нь өдгөө ашиглагдахаа больсон ч аюулгүй байдал талаасаа цөмийн эрчим хүч гарган авахад тохиромжтой гэдэг утгаар Орос, Энэтхэг, Хятад зэрэг улсуудад хэрэглэсээр байгаа.
Физик шинж чанар
засварлахЦэвэр тори нь агаарт тэсвэртэй, металлын гялалзлагаа хэдэн сараар ч хадгалж чаддаг мөнгөлөг цагаан өнгөтэй метал юм. Тори нь оксидоор бохирдсон үедээ агаарт удаанаар исэлдэж саарал өнгөтэй болох ба эцэст хар бараан өнгөтэй болдог. Торигийн шинж чанар нь оксидоор хэр их бохирдсон бэ гэдгээс хүчтэй хамаарна. Цэвэр тори нь зөөлөн, давтагддаг, сунгаж болдог шинж чанартай. Тори нь 14000С-т талдаа төвтэй куб бүтцээс төвдөө төвтэй куб бүтэц рүү шилждэг. Нунтаг метал тори нь өөрөө аяндаа шатдаг тул маш хянамгай ажиллагаа шаарддаг. Агаарт халаахад метал тори нь ноцож, цагаан өнгийн дөл үүсгэн шатдаг. Тори нь хайлах болон буцлах температурын зөрүү өндөртэй металл юм.
Химийн шинж чанар
засварлахТори нь устай удаанаар харилцан үйлчилдэг боловч хлорт устөрөгчөөс бусад ихэнх хүчлүүдэд хялбар уусдаггүй. Бага зэрэг фторын ион агуулсан концентрацитай азотын хүчилд уусдаг.
Цахим холбоос
засварлах |
Wiktionary: Тори – Энэ үгийг тайлбар толиос харна уу |
Commons: Тори – Викимедиа дуу дүрсний санЭшлэл
засварлах- ↑ Harry H. Binder: Lexikon der chemischen Elemente. S. Hirzel Verlag, Stuttgart 1999, ISBN 3-7776-0736-3.
- ↑ Die Werte für die Eigenschaften (Infobox) sind, wenn nicht anders angegeben, aus www.webelements.com (Thorium) entnommen.
- ↑ IUPAC, Standard Atomic Weights Revised v2 (Memento vom 3. März 2016 im Internet Archive).
- ↑ CIAAW, Standard Atomic Weights Revised 2013.
- ↑ 5.0 5.1 5.2 Eintrag zu CAS-Nr. 7440-29-1 in der GESTIS-Stoffdatenbank des IFA, abgerufen am 5. April 2008 (JavaScript erforderlich).
- ↑ David R. Lide (Hrsg.): CRC Handbook of Chemistry and Physics. 90. Auflage. (Internet-Version: 2010), CRC Press/Taylor and Francis, Boca Raton, FL, Magnetic Susceptibility of the Elements and Inorganic Compounds, S. 4-147. Die Werte dort sind auf g/mol bezogen und in cgs-Einheiten angegeben. Der hier angegebene Wert ist der daraus berechnete maßeinheitslose SI-Wert.
- ↑ Энэ элементэд нэг бол түүний хор хөнөөлийн тухай найдвартай эх сурвалж бүхий материал олдоогүй эс бөгөөс түүний аюулын зэрэглэлийг тогтоогоогүй байна.