Нүүрстөрөгч (Латин гаралтай: carbo буюу нүүрс гэсэн утгатай) нь C тэмдэглэгддэг, атомын дугаар нь 6, металл бус химийн элемент юм.

Нүүрстөрөгч,  6C
Графит (зүүн), алмаз (баруун), нүүрстөрөгчийн хамгийн олонд танигдсан хоёр аллотроп
Нүүрстөрөгчийн спектрийн шугам
Ерөнхий шинж чанарууд
Нэр, тэмдэгнүүрстөрөгч, C
Гадаад байдалграфит: хар
алмаз: тунгалаг
Аллотропуудграфит, алмаз
Англи дуудлага/ˈkɑːrbən/
KAR-bən
Нүүрстөрөгч-ийн үелэх систем дэх байрлал
Устөрөгч (диатомт металл бус)
Гели (инерт хий)
Лити (шүлтийн металл)
Берилли (газрын шүлтэт металл)
Бор (химийн элемент) (металлоид)
Нүүрстөрөгч (полиатомт металл бус)
Азот (диатомт металл бус)
Хүчилтөрөгч (диатомт металл бус)
Фтор (диатомт металл бус)
Неон (инерт хий)
Натри (шүлтийн металл)
Магни (газрын шүлтэт металл)
Хөнгөн цагаан (шилжилтийн дараах металл)
Цахиур (металлоид)
Фосфор (полиатомт металл бус)
Хүхэр (полиатомт металл бус)
Хлор (диатомт металл бус)
Аргон (инерт хий)
Кали (шүлтийн металл)
Кальци (газрын шүлтэт металл)
Сканди (шилжилтийн металл)
Титан (шилжилтийн металл)
Ванади (шилжилтийн металл)
Хром (шилжилтийн металл)
Манган (шилжилтийн металл)
Төмөр (химийн элемент) (шилжилтийн металл)
Кобальт (шилжилтийн металл)
Никель (шилжилтийн металл)
Зэс (шилжилтийн металл)
Цайр (шилжилтийн металл)
Галли (шилжилтийн дараах металл)
Германи (металлоид)
Арсени (металлоид)
Селени (полиатомт металл бус)
Бром (диатомт металл бус)
Криптон (инерт хий)
Рубиди (шүлтийн металл)
Стронци (газрын шүлтэт металл)
Иттри (шилжилтийн металл)
Циркони (шилжилтийн металл)
Ниоби (шилжилтийн металл)
Молибден (шилжилтийн металл)
Технеци (шилжилтийн металл)
Рутени (шилжилтийн металл)
Роди (шилжилтийн металл)
Паллади (шилжилтийн металл)
Мөнгө (химийн элемент) (шилжилтийн металл)
Кадми (шилжилтийн металл)
Инди (шилжилтийн дараах металл)
Цагаан тугалга (шилжилтийн дараах металл)
Сурьма (металлоид)
Теллур (металлоид)
Иод (диатомт металл бус)
Ксенон (инерт хий)
Цези (шүлтийн металл)
Бари (газрын шүлтэт металл)
Лантан (лантаноид)
Цери (лантаноид)
Празеодим (лантаноид)
Неодим (лантаноид)
Промети (лантаноид)
Самари (лантаноид)
Европи (лантаноид)
Гадолини (лантаноид)
Терби (лантаноид)
Диспрози (лантаноид)
Гольми (лантаноид)
Эрби (лантаноид)
Тули (лантаноид)
Иттерби (лантаноид)
Лютеци (лантаноид)
Гафни (шилжилтийн металл)
Тантал (шилжилтийн металл)
Вольфрам (шилжилтийн металл)
Рени (шилжилтийн металл)
Осми (шилжилтийн металл)
Ириди (шилжилтийн металл)
Цагаан алт (шилжилтийн металл)
Алт (шилжилтийн металл)
Мөнгөн ус (шилжилтийн металл)
Талли (шилжилтийн дараах металл)
Хар тугалга (шилжилтийн дараах металл)
Висмут (шилжилтийн дараах металл)
Полони (шилжилтийн дараах металл)
Астат (металлоид)
Радон (инерт хий)
Франци (шүлтийн металл)
Ради (газрын шүлтэт металл)
Актини (актиноид)
Тори (актиноид)
Протактини (актиноид)
Уран (актиноид)
Нептуни (актиноид)
Плутони (актиноид)
Америци (актиноид)
Кюри (актиноид)
Беркли (актиноид)
Калифорни (актиноид)
Эйнштейни (актиноид)
Ферми (актиноид)
Менделеви (актиноид)
Нобели (актиноид)
Лоуренси (актиноид)
Резерфорди (шилжилтийн металл)
Дубни (шилжилтийн металл)
Сиборги (шилжилтийн металл)
Бори (шилжилтийн металл)
Хасси (шилжилтийн металл)
Мейтнери (unknown chemical properties)
Дармштадти (unknown chemical properties)
Рентгени (unknown chemical properties)
Коперници (шилжилтийн металл)
Нихони (unknown chemical properties)
Флерови (шилжилтийн дараах металл)
Москови (unknown chemical properties)
Ливермори (unknown chemical properties)
Теннессин (unknown chemical properties)
Оганесон (unknown chemical properties)


C

Si
борнүүрстөрөгчазот
Цэнэгийн тоо (Z)6
Атом масс (Ar)12.011[1] (12.0096–12.0116)[2]
Элементийн ангилал  полиатомт металл бус, зарим тохиолдолд металлоид гэж үздэг
Бүлэг, блокбүлэг 14 (карбон бүлэг), p-блок
Үеүе 2
Электрон бүтэц[He] 2s2 2p2
давхарга бүрт
2, 4
Физик шинж чанарууд
Төлөвхатуу (хуурай)
Уурших температур3915 K ​(3642 °C, ​6588 °F)
Нягт т.т.amorphous: 1.8–2.1 г/см3[3]
graphite: 2.267 г/см3
diamond: 3.515 г/см3
Гурвалсан цэг4600 K, ​10,800 kPa[4][5]
Хайлах энтальпgraphite: 117 Ж/моль
Хувийн дулаан шингээлтgraphite: 8.517 Ж/(моль·K)
diamond: 6.155 Ж/(моль·K)
Атомын шинж чанар
Исэлдэлтийн зэрэг+4, +3,[6] +2, +1,[7] 0, −1, −2, −3, −4[8] ​(сул хүчиллэг исэл)
Цахилгаан сөрөг чанарПолингийн шаталбар: 2.55
Ионжилтын энерги1 дэх: 1086.5 кЖ/моль
2 дахь: 2352.6 кЖ/моль
3 дахь: 4620.5 кЖ/моль
(илүү үзэх)
Ковалент радиусsp3: 77 pm
sp2: 73 pm
sp: 69 пм
Ван дер Ваальсийн радиус170 pm
Бусад
Талст бүтэцграфит: ​энгийн гексагонал
Simple hexagonal crystal structure for графит: нүүрстөрөгч

(хар)
Талст бүтэцАлмазан куб
Diamond cubic crystal structure for нүүрстөрөгч
Дууны хурд нарийн савхалмаз: 18,350 m/s (at 20 °C)
Дулааны тэлэлталмаз: 0.8 µm/(m·K) ( 25 °C-д)[9]
Дулаан дамжуулалтграфит: 119–165 W/(m·K)
алмаз: 900–2300 W/(m·K)
Цахилгаан эсэргүүцэлграфит: 7.837 µΩ·m[10]
Соронзон чанардисоронзон[11]
Юнгийн модульалмаз: 1050 GPa[9]
Хөдөлгөх модульалмаз: 478 GPa[9]
Эзлэхүүний модульалмаз: 442 GPa[9]
Пуассоны коэффициенталмаз: 0.1[9]
Моосын хатуулагграфит: 1–2
алмаз: 10
CAS дугаар7440-44-0
Түүх
НээсэнЕгипедчүүд & Шумерүүд[12] (3750 МЭӨ)
Элемент болохыг нь тогтоосонАнтуан Лавуазье[13] (1789)
Хамгийн тогвортой изотопууд
изо БДТ ХЗҮ ЗТ ЗЭ (MeV) ЗБ
11C син 20 мин β+ 0.96 11B
12C 98.9% 12C нь 6 нейтронтой үед тогтвортой
13C 1.1% 13C нь 7 нейтронтой үед тогтвортой
14C ул мөр 5730 жил β 0.156 14N
үзэх · хэлэлцэх · засах· эх сурвалж

Аллотропи

засварлах

Нүүрстөрөгчийн үндсэн аллотропиуд

  • аморф

Изотопи

засварлах

3 үндсэн изотопитой:

  1. 12C - тархалт 98.9%, тогтвортой изотопи
  2. 13C - тархалт 1.1%, тогтвортой изотопи
  3. 14C - маш бага тархалттай, тогтворгүй (цацраг идэвхит) изотопи

Нүүрстөрөгчийн зарим онцгой нэгдлүүд

засварлах

Нүүрстөрөгч нь бүх төрлийн амьд биетийн үндсэн бүтэц, улмаар органик химийн суурь судлагдахуун болно.

Нүүрстөрөгчийн зарим онцгой нэгдлүүд:

Нүүрс нь нүүрстөрөгчийн байгаль дахь үндсэн эх үүсвэр юм (Антрацит нь 95% нүүрстөрөгч агуулдаг).

Нүүрстөрөгчийн 8 аллотропи: Алмааз, бал чулуу, лонсдэлеит,C60, C540, C70, аморф нүүрстөрөгч, нанохоолой

Бусад холбоотой сэдвүүд

засварлах


Цахим холбоос

засварлах
 
Wiktionary
Wiktionary: Нүүрстөрөгч – Энэ үгийг тайлбар толиос харна уу
  Commons: Нүүрстөрөгч – Викимедиа дуу дүрсний сан
  1. Conventional Atomic Weights 2013. Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights
  2. Standard Atomic Weights 2013. Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights
  3. Lide, D. R., ed. (2005). CRC Handbook of Chemistry and Physics (86th ed.). Boca Raton (FL): CRC Press. ISBN 0-8493-0486-5.
  4. Haaland, D (1976). "Graphite-liquid-vapor triple point pressure and the density of liquid carbon". Carbon. 14 (6): 357. doi:10.1016/0008-6223(76)90010-5.
  5. Savvatimskiy, A (2005). "Measurements of the melting point of graphite and the properties of liquid carbon (a review for 1963–2003)". Carbon. 43 (6): 1115. doi:10.1016/j.carbon.2004.12.027.
  6. "Fourier Transform Spectroscopy of the System of CP" (PDF). Татаж авсан: 2007-12-06.
  7. "Fourier Transform Spectroscopy of the Electronic Transition of the Jet-Cooled CCI Free Radical" (PDF). Татаж авсан: 2007-12-06.
  8. "Carbon: Binary compounds". Татаж авсан: 2007-12-06.
  9. 9.0 9.1 9.2 9.3 9.4 Properties of diamond, Ioffe Institute Database
  10. https://www.nde-ed.org/GeneralResources/MaterialProperties/ET/ET_matlprop_Misc_Matls.htm
  11. Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds, in Handbook of Chemistry and Physics 81st edition, CRC press.
  12. "History of Carbon and Carbon Materials - Center for Applied Energy Research - University of Kentucky". Caer.uky.edu. Татаж авсан: 2008-09-12.
  13. Senese, Fred (2000-09-09). "Who discovered carbon?". Frostburg State University. Татаж авсан: 2007-11-24.

 

Энэ нуклидын тухай өгүүлэл дутуу дулимаг бичигджээ. Нэмж гүйцээж өгөхийг хүсье.