Мөнгөн ус нь Hg гэсэн тэмдэглэгээтэй ба үелэх системийн 80 дахь химийн элемент юм. Hg буюу hydrargyrum нь грек хэлээр hydr- буюу ус, argyros- мөнгө гэсэн утгатай. Мөнгөн ус нь хүнд жинтэй, мөнгөлөг саарал өнгөтэй, үелэх системийн -d бүлгийн элементүүдийн нэг ба хэвийн даралт, температурт шингэн төлөвт байх цорын ганц металл юм (Бром нь мөн шингэн байх боловч металл бус элемент юм. Цези, галли, рубиди нь өрөөний температураас яльгүй өндөр температурт хайлдаг) Царцах температур нь -38.83°C, 356.7°C-д буцладаг ба шингэн төлөвт орших температурын муж хамгийн багатай метал элемент юм.

Мөнгөн ус,  80Hg
Мөнгөн усны спектрийн шугам (ХЯ харагдахгүй)
Ерөнхий шинж чанарууд
Нэр, тэмдэгмөнгөн ус, Hg
Гадаад байдалмөнгөлөг
Англи дуудлага/ˈmɜːrkjəri/
MER-kyə-ree
Мөнгөн ус-ийн үелэх систем дэх байрлал
Устөрөгч (диатомт металл бус)
Гели (инерт хий)
Лити (шүлтийн металл)
Берилли (газрын шүлтэт металл)
Бор (химийн элемент) (металлоид)
Нүүрстөрөгч (полиатомт металл бус)
Азот (диатомт металл бус)
Хүчилтөрөгч (диатомт металл бус)
Фтор (диатомт металл бус)
Неон (инерт хий)
Натри (шүлтийн металл)
Магни (газрын шүлтэт металл)
Хөнгөн цагаан (шилжилтийн дараах металл)
Цахиур (металлоид)
Фосфор (полиатомт металл бус)
Хүхэр (полиатомт металл бус)
Хлор (диатомт металл бус)
Аргон (инерт хий)
Кали (шүлтийн металл)
Кальци (газрын шүлтэт металл)
Сканди (шилжилтийн металл)
Титан (шилжилтийн металл)
Ванади (шилжилтийн металл)
Хром (шилжилтийн металл)
Манган (шилжилтийн металл)
Төмөр (химийн элемент) (шилжилтийн металл)
Кобальт (шилжилтийн металл)
Никель (шилжилтийн металл)
Зэс (шилжилтийн металл)
Цайр (шилжилтийн металл)
Галли (шилжилтийн дараах металл)
Германи (металлоид)
Арсени (металлоид)
Селени (полиатомт металл бус)
Бром (диатомт металл бус)
Криптон (инерт хий)
Рубиди (шүлтийн металл)
Стронци (газрын шүлтэт металл)
Иттри (шилжилтийн металл)
Циркони (шилжилтийн металл)
Ниоби (шилжилтийн металл)
Молибден (шилжилтийн металл)
Технеци (шилжилтийн металл)
Рутени (шилжилтийн металл)
Роди (шилжилтийн металл)
Паллади (шилжилтийн металл)
Мөнгө (химийн элемент) (шилжилтийн металл)
Кадми (шилжилтийн металл)
Инди (шилжилтийн дараах металл)
Цагаан тугалга (шилжилтийн дараах металл)
Сурьма (металлоид)
Теллур (металлоид)
Иод (диатомт металл бус)
Ксенон (инерт хий)
Цези (шүлтийн металл)
Бари (газрын шүлтэт металл)
Лантан (лантаноид)
Цери (лантаноид)
Празеодим (лантаноид)
Неодим (лантаноид)
Промети (лантаноид)
Самари (лантаноид)
Европи (лантаноид)
Гадолини (лантаноид)
Терби (лантаноид)
Диспрози (лантаноид)
Гольми (лантаноид)
Эрби (лантаноид)
Тули (лантаноид)
Иттерби (лантаноид)
Лютеци (лантаноид)
Гафни (шилжилтийн металл)
Тантал (шилжилтийн металл)
Вольфрам (шилжилтийн металл)
Рени (шилжилтийн металл)
Осми (шилжилтийн металл)
Ириди (шилжилтийн металл)
Цагаан алт (шилжилтийн металл)
Алт (шилжилтийн металл)
Мөнгөн ус (шилжилтийн металл)
Талли (шилжилтийн дараах металл)
Хар тугалга (шилжилтийн дараах металл)
Висмут (шилжилтийн дараах металл)
Полони (шилжилтийн дараах металл)
Астат (металлоид)
Радон (инерт хий)
Франци (шүлтийн металл)
Ради (газрын шүлтэт металл)
Актини (актиноид)
Тори (актиноид)
Протактини (актиноид)
Уран (актиноид)
Нептуни (актиноид)
Плутони (актиноид)
Америци (актиноид)
Кюри (актиноид)
Беркли (актиноид)
Калифорни (актиноид)
Эйнштейни (актиноид)
Ферми (актиноид)
Менделеви (актиноид)
Нобели (актиноид)
Лоуренси (актиноид)
Резерфорди (шилжилтийн металл)
Дубни (шилжилтийн металл)
Сиборги (шилжилтийн металл)
Бори (шилжилтийн металл)
Хасси (шилжилтийн металл)
Мейтнери (unknown chemical properties)
Дармштадти (unknown chemical properties)
Рентгени (unknown chemical properties)
Коперници (шилжилтийн металл)
Нихони (unknown chemical properties)
Флерови (шилжилтийн дараах металл)
Москови (unknown chemical properties)
Ливермори (unknown chemical properties)
Теннессин (unknown chemical properties)
Оганесон (unknown chemical properties)
Cd

Hg

Cn
алтмөнгөн усталли
Цэнэгийн тоо (Z)80
Атом масс (±) (Ar)200.592(3)[1]
Бүлэг, блокбүлэг 12, d-блок
Үеүе 6
Электрон бүтэц[Xe] 4f14 5d10 6s2
давхарга бүрт
2, 8, 18, 32, 18, 2
Физик шинж чанарууд
Төлөвшингэн
Хайлах температур234.3210 K ​(−38.8290 °C, ​−37.8922 °F)
Буцлах температур629.88 K ​(356.73 °C, ​674.11 °F)
Нягт т.т.13.534 г/см3
Гурвалсан цэг234.3156 K, ​1.65×10−7 kPa
Критик цэг1750 K, 172.00 MPa
Хайлах энтальп2.29 Ж/моль
Уурших энтальп59.11 кЖ/моль
Хувийн дулаан шингээлт27.983 Ж/(моль·K)
Уурын даралт
P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k
at T (K) 315 350 393 449 523 629
Атомын шинж чанар
Исэлдэлтийн зэрэг2 (мөнгөн усны), 1 (мөнгөн услаг), −2 ​(сул суурилаг исэл)
Цахилгаан сөрөг чанарПолингийн шаталбар: 2.00
Ионжилтын энерги1 дэх: 1007.1 кЖ/моль
2 дахь: 1810 кЖ/моль
3 дахь: 3300 кЖ/моль
Атомын радиусэмпирик: 151 пм
Ковалент радиус132±5 pm
Ван дер Ваальсийн радиус155 pm
Бусад
Талст бүтэцромбогидрал
Rhombohedral crystal structure for мөнгөн ус
Дууны хурдшингэн: 1451.4 m/s ( 20 °C-д)
Дулааны тэлэлт60.4 µm/(m·K) ( 25 °C-д)
Дулаан дамжуулалт8.30 W/(m·K)
Цахилгаан эсэргүүцэл961 nΩ·m ( 25 °C-д)
Соронзон чанардисоронзон[2]
CAS дугаар7439-97-6
Түүх
НээсэнЭртний Хятад ба Энэтхэг (МЭӨ 2000 жил)
Хамгийн тогвортой изотопууд
изо БДТ ХЗҮ ЗТ ЗЭ (MeV) ЗБ
194Hg син 444 жил ε 0.040 194Au
195Hg син 9.9 ц ε 1.510 195Au
196Hg 0.15% 196Hg нь 116 нейтронтой үед тогтвортой
197Hg син 64.14 ц ε 0.600 197Au
198Hg 10.04% 198Hg нь 118 нейтронтой үед тогтвортой
199Hg 16.94% 199Hg нь 119 нейтронтой үед тогтвортой
200Hg 23.14% 200Hg нь 120 нейтронтой үед тогтвортой
201Hg 13.17% 201Hg нь 121 нейтронтой үед тогтвортой
202Hg 29.74% 202Hg нь 122 нейтронтой үед тогтвортой
203Hg син 46.612 хоног β 0.492 203Tl
204Hg 6.82% 204Hg нь 124 нейтронтой үед тогтвортой
үзэх · хэлэлцэх · засах· эх сурвалж

Мөнгөн ус нь дэлхийн царцдаст голдуу киноварь буюу шунх (мөнгөн усны сульфид) байдлаар тохиолддог. Цэвэр шунх (вермилион) буюу мөнгөнусны сульфидыг гаргаж авахад киноварийг (байгалийн эрдэс) ангижруулж гаргаж авсан мөнгөн усыг хүхэртэй үйлчлэх замаар гарган авдаг. Киноварийн нарийн тоос, үртэс нь амьсгал болон хоол боловсруулах замаар орсноор эрүүл мэндэд асар их хортой нөлөөлөл үзүүлнэ.

Цахим холбоос

засварлах
 
Wiktionary
Wiktionary: Мөнгөн ус – Энэ үгийг тайлбар толиос харна уу
  Commons: Мөнгөн ус – Викимедиа дуу дүрсний сан
  1. Standard Atomic Weights 2013. Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights
  2. "Mgnetic Susceptibility of the Elements And Inorganic Compounds" (PDF). www-d0.fnal.gov. Fermi National Accelerator Laboratory: DØ Experiment (lagacy document). Archived from the original (PDF) on 2004-03-24. Татаж авсан: 18 February 2015.