Википедиа

Монгол улсууд

Энэхүү жагсаалт нь Монгол улсуудын жагсаалт болно.

Эрт ба дундад зууны улсууд

засварлах
Нэр Он Газар нутгийн хэмжээ Газрын зураг Нийслэл Хамарсан газар нутаг
Бида улс[1]   Монгол
Сяньюнь
Жоншань МЭӨ VI–МЭӨ 296   Хятад
Хүннүчүүдийн улс
Хүннү улс МЭӨ 209–
МЭ 93/МЭ 156? 		4,030,000 км2
(МЭӨ 176)[2] 		  Луут хот (Лунчэнь)
Орхон голын эрэг 		  Казахстан
  Монгол
  Орос
  Хятад
Юэбань 160–490   Казахстан
Түрүү Жао
(Хань Жао) 		304–329 2,000,000 км2
( МЭ 316)[3] 		Лиши (304-305)
Литин (305-308)
Пуцзы (308-309)
Пинлян (309-318)
Чанань (318-329)
Шангуи (329) 		  Хятад
Умард Лянь 397–460   Жанъе (397-412)
Гузань (412-439)
Гаочан (442-460) 		  Хятад
Хэлиан Ся 407–431 Тонгван хот (418-427)
Шангуи (427-428)
Пинлян (428-430) 		  Хятад
Сяньбичүүдийн улс
Сяньби 93/156?–234   Хангайн нуруу   Казахстан
  Монгол
  Орос
  Хятад
Өмнөд Лянь 397–414   Лианчуань (397-399)
Лэду (399, 402-406, 410-414)
Сипин (399-402)
Гузань (406-410) 		  Хятад
Баруун Цинь 385–431 Юаньчуань (385-388, 400, 410-412)
Жинчэн (388-395)
Шичэн (395-400)
Танжяо (412)
Фухан (412-431) 		  Хятад
Түрүү Янь 337–370 Шичэн (337-341)
Лунчэн (341-350)
Жи (350-357)
Ечэн (357-370) 		  Хятад
Баруун Янь 384–394 Чанань (385-386)
Чжанцзы (386-394) 		  Хятад
Муюн сяньбичүүдийн улс
Хожуу Янь 384–409   Чжуншань (386-397)
Лунчэн (397-409) 		  Хятад
Тугухунь 284–672   Фүки хот   Хятад
Тоба сяньбичүүдийн улс
Дай улс 315–377 Шэнлэ   Хятад
Тоба улс
(Тоба Вэй, Умард Вэй) 		386–535 2,000,000 км2
(450)[3] 		  Шэнлэ (386-398)
Пинчэн (398-493)
Лоян (493-534)
Чанань (534-535) 		  Хятад
Зүүн Вэй 534–550 1,000,000 км2
(550 AD)[3] 		  Лоян (534)
Ечэн (534-550) 		  Хятад
Баруун Вэй 535–557 1,300,000 км2
(МЭ 557)[3] 		Чанань   Хятад
Юйвэнь
Умард Жоу 557–581 1,500,000 км2
(МЭ 577)[3] 		  Чанань   Хятад
Нирун
Нирун улс[4] 330–555 4,000,000 км2
(405 AD)[3][5] 		  Мумо хот
Монгол, Орхон гол 		  Казахстан
  Монгол
  Орос
  Хятад
Киданчуудын улс
Хидан Улс
(Ляо улс) 		907–1125 2,600,000 км2
(947)[5][6]
4,000,000 км2
(1111) 		  Шанцзин   Казахстан
  Монгол
  Орос
  Умард Солонгос
  Хятад
Дорнод Дань улс 926–936   Хятад
Умард Ляо 1122–1123   Хятад
Хар Хидан 1124/
1125–1221 		2,500,000 км2
(1210)[5] 		  Балгасун хот   Казахстан
  Киргиз
  Тажикистан
  Туркменистан
  Узбекистан
  Хятад
Зүүн Ляо 1211–1220   Хятад
Ираны Керман улс 1220-иод он–1306   Иран
Татаби (Кумоси)
Их Си 1123   Хятад
Дундад зууны монгол аймгууд
Хамаг Монгол X зуун–1206     Монгол
  Орос
  Хятад
Хэрэйдийн ханлиг X зуун–1203   Монгол
  Хятад
Мэргидийн ханлиг XI–XII зууны дунд үе
(XII зуунд дотоодын зөрчлөөс шалтгаалан бутарч аймгийн холбоо болсон бололтой) 		  Монгол
  Орос
Найманы ханлиг   Казахстан
  Монгол
  Орос
  Хятад
Татарын ханлиг VI—X
(IX – XII зууны дунд үе?) XII зуунд үед дотоодын зөрчлөөс шалтгаалан бутарч аймгийн холбоо болсон бололтой 		  Монгол
  Хятад
  Их Монгол Улс
Их Монгол Улс 1206–1271
(1368) 		33,000,000 км2[5][7]  
  		Аварга (1206–35)
Хархорум (1235–60)
Даду (1260–1368) 		  Азербайжан
  Армен
  Афганистан
  Беларусь
  Болгар
  Вьетнам
  Гүрж
  Ирак
  Иран
  Казахстан
  Киргиз
  Лаос
  Литва
  Молдав
  Монгол
  Мьянмар
  Орос
  Пакистан
  Польш
  Румын
  Сири
  Өмнөд Солонгос
  Умард Солонгос
  Тажикистан
  Турк
  Туркменистан
  Узбекистан
  Украйн
  Хятад
  Энэтхэг
Юань Улс 1271-1368 14,000,000 км2
(1310)[6] 		  Ханбалиг
(Бээжин) 		  Лаос
  Монгол
  Мьянмар
  Орос
  Өмнөд Солонгос
  Умард Солонгос
  Хятад
  Энэтхэг
  Алтан Ордны улс
Алтан Орд 1240–1502 6,000,000 км2
(1310)[5] 		  Сарай
Бат Сарай (1240-1260)
Бэрх Сарай (1260-1502) 		  Азербайжан
  Беларусь
  Болгар
  Гүрж
  Казахстан
  Молдав
  Орос
  Польш
  Румын
  Туркменистан
  Узбекистан
  Украйн
Их Орд 1466–1502   Орос
  Казахстан
  Цагаадайн улс
Цагаадайн Улс
 1225–1340-иод он 3,500,000 км2
(1310)[5][6] 		  Алмалык
Карши хот 		  Афганистан
  Казахстан
  Киргиз
  Пакистан
  Тажикистан
  Туркменистан
  Узбекистан
  Хятад
  Энэтхэг
Мавереннахр 1340-иод он–1370   Киргиз
  Тажикистан
  Узбекистан
Моголистан 1340–1462     Хятад
Хар Дэлийн Хант Улс 1383–1513   Хятад (Хамил)
  Ил хаант улс
Ил Хаант Улс 1256–1335 3,750,000 км2
(1310)[5][6] 		  Мераге (1256–1265)
Тебриз (1265–1306)
Солтаниех (1306–1335) 		  Азербайжан
  Армен
  Афганистан
  Гүрж
  Ирак
  Иран
  Орос
  Пакистан
  Тажикистан
  Турк
  Туркменистан
  Сири
Чобаны улс 1335–1357   Тебриз   Иран
Инжуйн улс 1335–1357 Багдад (1411 хүртэл)
Басра (1411-1432) 		  Ирак
  Иран
Жалайрын улс 1335–1432 Багдад (1411 хүртэл)
Басра (1411-1432) 		  Ирак
  Иран
Аргуны улс 1479?–1599?   Афганистан
  Пакистан
Дөчин Дөрвөн хоёрын Монгол Улс
Дөчин Монгол Улс 1368–1635 5,000,000 км2
(1550)[6] 		  Шанду (1368–69)
Инчан (1369–70)
Хархорум (1371–88)

  Казахстан
  Монгол
  Орос
  Хятад

Халхын ханлиг
(Түшээт, Засагт, Сэцэн, Алтан хан) 		XVI зууны сүүлчээс XVII зууны сүүл үе   Ар Монголд   Монгол
  Орос
Дөрвөн Ойрад 1399–1634 1,000,000 км2
(XV - XVI зуун)[8]
~1,600,000 km2
(XVII зууны эх)[9] 		    Казахстан
  Монгол
  Орос
  Хятад
Зүүнгар 1634–1758 ~ 3,500,000 — 4,000,000 км2   Хулж   Казахстан
  Киргиз
  Монгол
  Орос
  Хятад
Хошууд 1642?–1717 ~1,400,000 km2   Хятад
Халимаг 1630–1771   Казахстан
  Орос

Орчин үеийн улсууд

засварлах
Нэр Он Газар нутгийн хэмжээ Газрын зураг Нийслэл Хамарсан газар нутаг
Буряад-Монгол Улас 1917–1920[10][11][12][13]   Буриадын Хэжэнгэ аймаг   Орос (  Буриад)
БН Ойрад-Халимаг Улс 1930   Орос (  Халимаг)
БН Өмнөд Монгол Улс 1945[14] Хятад, Өвөр Монгол
  Олноо Өргөгдсөн Монгол Улс 1911-1924   Их Хүрээ
(Улаанбаатар) 		  Монгол
  Орос
  Хятад
  БНМАУ 1924-1992 Улаанбаатар   Монгол
  Орос
  Монгол Улс 1992–одоо үе 1,564,115.75 km2     Монгол

Автономит нутгууд

засварлах

Орос дахь автономит нутгууд

засварлах
Нэр Он Нийслэл Газар нутгийн хэмжээ Газрын зураг
Буриад-Монгол Улс 1917–1921 Чита
Монгол-Буриадын Өөртөө Засах Муж 1922–1923
Буриад-Монголын Өөртөө Засах Муж 1921–1923
Зөвлөлт Социалист Бүгд Найрамдах Өөртөө Засах Буриад-Монгол Улс 1923–1958 Улаан-Үд  
Зөвлөлт Социалист Бүгд Найрамдах Өөртөө Засах Буриад Улс 1958–1992  
Бүгд Найрамдах Буриад Улс 1992-одоо үе 351,300 km2
Агийн Буриад-Монголын Үндэсний Тойрог 1937–1958 Агинское  
Агийн Буриадын Үндэсний Тойрог 1958–1977
Агийн Буриадын Өөртөө Засах Тойрог 1977–2008 9,6002
Усть-Ордын Буриад-Монголын Өөртөө Засах Тойрог 1937–1958 Усть-Ордынский  
Усть-Ордын Буриадын Үндэсний Тойрог 1958–1978
Усть-Ордын Буриадын Өөртөө Засах Тойрог 1978–2008 22,1382
Халимагийн Өөртөө Засах Муж 1920–1935
1957–1958 		Астрахань (1928 хүртэл)
Элст
Зөвлөлт Социалист Бүгд Найрамдах Өөртөө Засах Халимаг Улс 1935–1943
1958–1990 		Элст  
Зөвлөлт Социалист Бүгд Найрамдах Халимаг Улс 1990–1992
Бүгд Найрамдах Халимаг Улс (Халимаг-Тангч) 1992–1994
Бүгд Найрамдах Халимаг Улс 1994–одоо үе 76,100 km2

Хятад дахь автономит нутгууд

засварлах
 
Автономит нутгууд
Нэр Он Нийслэл Газар нутгийн хэмжээ Газрын зураг
Мэнзян улс 1936–1945 Хаалган
(Жанчхүү) 		 
Өвөр Монголын Өөртөө Засах Орон 1947–одоо үе Хөх хот 1,183,000 km2
  
Ганьсу
Сүбэй Монголын Автономит тойрог  
Хэбэй
Вэйчаны Манж ба Монголын автономит тойрог
Хармөрөн
Дөрвөд Монголын автономит тойрог
Гирин
Өмнөд Горлосын автономит тойрог
Ляонин
Харчин зүүн гарын Монгол автономит тойрог
Фушингийн Монгол автономит тойрог
Хөхнуур
Хайшигийн Монгол, Төвөдийн автономит тойрог  
Хэнаний Монгол автономит тойрог
Шинжаан
Баянголын Монгол автономит тойрог Хорла 462,700 km2
  
Борталын Монгол автономит тойрог Бортал  
Ховогсайрын Монгол автономит тойрог Ховогсайр  

Эшлэл

засварлах
  1. ↑ Инжинаш "Хөх судар"
  2. ↑ Claudio Cioffi-Revilla, J. Daniel Rogers, Steven P. Wilcox, & Jai Alterman, "Computing the Steppes: Data Analysis for Agent-Based Modeling of Polities in Inner Asia", Proceedings of the 104th Annual Meeting of the Amer. Pol. Sci. Assoc., Boston, Massachusetts, 8-р тал. 2008 оны 8-р сарын 28–31
  3. ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 Rein Taagepera "Size and Duration of Empires: Growth-Decline Curves, 600 B.C. to 600 A.D.", Social Science History Vol. 3, 115-138 (1979)
  4. ↑ Монгол судлаачид Нируныг Сяньбийн үеэс зааглаж бичдэг ч зарим монгол эрдэмтэд Нируныг сяньби угсааны улсын тоонд оруулдаг
  5. ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 Jonathan M. Adams, Thomas D. Hall and Peter Turchin (2006). East-West Orientation of Historical Empires.Journal of World-Systems Research (University of Connecticut). 12 (no. 2): 219–229.
  6. ↑ 6.0 6.1 6.2 6.3 6.4 Rein Taagepera (September 1997). "Expansion and Contraction Patterns of Large Polities: Context for Russia". International Studies Quarterly 41 (3): 475–504.
  7. ↑ Morgan. The Mongols. p. 5.
  8. ↑ Казахстаны Алматы, Зүүн Казахстан мужуудын зүүн хэсгийг оролцуулан. 14-р зууны сүүлд Зүүн Казахстан мужийн зүүн хэсгийг хянаж байсан ч зарим үед Казахын Хант Улс (1465–1847), Сибирийн ханлигт шахагдан зүүн тийш ухарч байв. Гэвч Эрчис мөрний зүүн эрэг, Зайсан нуур орчмын нутгийг байнга хяналтандаа байлгасаар байжээ. 16-р зууны эхэн үед Казахын цав толгодийн нилээд хэсгийг эзэлсэн ч удалгүй алдсан байна. Энэ үед газар нутаг нь сая гаруй км² болжээ. 16-р зууны сүүл мөн 1603 онд Хотгойдын Алтан ханы хүчтэй довтолгоонд өртөн Монголоос шахагдан гарснаар газар нутаг нь багассан ч Орост цохигдон унасан Сибирийн ханлигийн нутгийн нилээд хэсэг мөн Долоон усыг эзэлжээ. Алтан хан 1623 онд ойрадуудад алагдсан байна.
  9. ↑ Долоон усыг бүхэлд нь цөөн хэдэн жил захирсаны дараа Казахын ханлигт эргээд алдаж багахан хэсэг нь урьдын адил ойрадын захиргаанд үлджээ.
  10. ↑ "Бидия Дандарон". Archived from the original on 2016-02-06. Татаж авсан: 2014-05-26.
  11. ↑ Балагатское движение
  12. ↑ Теократическое движение в Хоринском ведомстве Бурятии :1919–1926 гг.
  13. ↑ "БАЛАГАТСКОЕ ДВИЖЕНИЕ". Archived from the original on 2013-10-14. Татаж авсан: 2014-05-26.
  14. ↑ Даваасамбуугийн МӨРӨН "Бүгд Найрамдах Өвөр Монгол улсын учир"

Мөн үзэх

засварлах

Зураг

засварлах
  •  
    Хүннү
  •  
    Хүннү
  •  
    Хүннү
  •  
    Хүннү
  •  
    Сяньби
  •  
    Сяньби
  •  
    Нирун
  •  
    Нирун улс c. 500
  •  
    Нирун
  •  
    Өмнөд Лянь, Умард Лянь, Нирун, Тоба Вэй, Тугухунь, Хожуу Янь, ба Юэбань, 400 он
  •  
    Нирун, Тоба Вэй, Тугухунь, 500 он
  •  
    Тугухунь, Умард Чжоу, Киданчууд ба Татабы, 565 AD
  •  
    Кидан
  •  
    Кидан
  •  
    Кидан 1000 онд
  •  
    ИМУ-н хамгийн их өргөжин тэлсэн үе
  •  
    ИМУ
  •  
    ИМУ 1207 оны үед
  •  
    Монгол аймгууд 12-р зуун
  •  
    ИМУ
  •  
  •  
    ИМУ 1227 онд
  •  
  •  
    1500 он
  •  
    Дөрвөн Ойрад, Хотгойдын Алтан улс
  •  
    Дөрвөн Ойрад 16-р зууны төгсгөл
  •  
    Дөрвөн Ойрад 17-р зууны эх
  •  
    Дөрвөн Ойрад, Монгол Улс, Өвөр Монголын хил XVI-XVII зууны эх
  •  
    Монгол, Хятадын хил 1600 он
  •  
    17-р зуун
  •  
    1648 он
  •  
    17-р зуун
  •  
    Зүүнгар 18-р зууны эх
  •  
    Зүүнгар
  •  
    Зүүнгар 17-р зуунд
  •  
    Зүүнгар 18-р зуунд
  •  
    Зүүнгар
  •  
    Төв Ази 16-17-р зууны 1-р хагас
  •  
    17-р зууны төгсгөл, 18-р зууны эх
  •  
    Төв Ази 18-р зуун
  •  
    1720-иод он
  •  
    Зүүнгарын хил 1750 онд (хөх шугам)
  •  
    1716-1733 онд Зүүнгарт байсан швед офицер Ж.Ренатын зураг
  •  
    Швед цэргийн 1725 онд хийсэн Оросын газрын зургийн хэсэгт Зүүнгарын улсыг зуржээ.
  •  
    Гьюлам де Л'Исле-гийн (1675-1726) 1706 онд хийсэн "Тартарийн газрын зураг" дээр Зүүнгарын хилийг зуржээ. Энэ зураг АНУ-н Конгрессийн номын санд хадгалагдаж байна.
  •  
    Олноо Өргөгдсөн Монгол Улс
  •  
    Олноо Өргөгдсөн Монгол Улс
  •  
    Олноо Өргөгдсөн Монгол Улс, монгол овгуудын тархалт
  •  
    Коростовец, Котвич нарын зураг, 1914 он.
  •  
    Монгол Улс
  •  
    Монгол Улс
"https://mn.wikipedia.org/w/index.php?title=Монгол_улсууд&oldid=748175"-с авсан