Улаан-Үд

Улаан-Үд («улаан»+«үд», Үд гэсэн нь Үд голын нэрээс өгөгдсөн; Монголд Улаан-Үүд гэж андуурч бичих нь түгээмэл таардаг; Орост буриадаар Улаан-Үдэ; худам монголоор улаганүдэ; 1934 оноос урьдахыг кирилл монголд Дээд-Үд; кирилл буриадаар Дээдэ-Үдэ; оросоор 1775—1934 онд Верхнеудинск) — ОХУ-ын Бүгд Найрамдах Буриад Улс (БНБурУ)-ын нийслэл, дөрвөн бумаас олон хүнтэй хот юм. Байгал нуурын зүүн урагш 130 км зайнд Сэлэнгэ - Үд хоёрын бэлчирт байрладаг. Хотын эзлэх талбай — 347.6 км². 2011 оны байдлаар 404 мянган хүн оршин сууж байна. Орос улсын хэмжээнд харьцуулвал 45-рт орох хүн амтай хот юм.

Улаан-Үд хот
бүгд найрамдах улсаас захирах хот
орос. город Улан-Удэ бур. Улаан-Үдэ хото
Хотын төв
Сүлд туг Сүлд тэмдэг
Буриад орон дахь Улаан-Үд хот
Улс орон	Орос
БНУ	Буриад
БНУ-ын хот	Улаан-Үд
Дүүрэг (3)	Нэр бүхий З дүүрэгтэй
Газар нутаг	538 км²
Газрын байц	д.т.д. 500 м
Хүн ам (тоол.)	2015 онд ▲426.700 хүн
Ард түмэн	73.1% - орос, 21.4% - буриад
Нутгийн олон	Улаан-Үдийнхэн
1666 он	Орос цэргийн өвөлжөө боссон
1775 он	Хот (балгас)-ын зэрэг олсон
Цагийн бүс	Эрхүүгийн цаг (ГЦ+9)
Утасны дуг.	+7 3012
Шуудан-дугаар	6700xx
ТХ-улсын дугаар	03
Цахим хуудас	ulan-ude-eg.ru (оросоор)

Түүх

Эртнээс нааш Монгол угсааны нүүдэлчид оршин сууж ирсэн тус нутаг 1206 онд байгуулагдсан Их Монгол Улсын бүрэлдэхүүнд багтаж байв.

1648 онд оросууд Баргажинд анхны шивээгээ барин нутгаа тэлэх бодлого явуулсаны үр дүнд Буриад Монголыг эзэлжээ. 1666 онд Үд голын хөндийд оросууд анхныхаа цайзыг барьж босгон “Дээд Үд“ буюу Верхне-Удинск хэмээн нэрлэсэн нь хожмын Улаан-Үд хот бөгөөд тэр үеэс тус бүс нутгийн төв болсон юм. 1689 онд Манж Чин гүрэн, Хаант Оросын хооронд байгуулсан Нерчинскийн гэрээ ёсоор албан ёсоор Оросын мэдэлд шилжсэн байна.

Засаг захиргааны хуваарь

Улаан-Үд хот дотроо 3 дүүрэг (оросоор городской район) болж хуваагдана.

• Зөвлөлт дүүрэг (оросоор Советский район)
• Төмөрзамын дүүрэг (оросоор Железнодорожный район)
• Октябрын дүүрэг (оросоор Октябрьский район)

Хүн ам

Он	Оршин суугч
1897	8.086
1926	33.713
1939	125.690
1959	175.172
1970	253.569
1979	300.370
1989	352.530
2002	359.391
2010	404.426

Тайлбар: Хүн амын тооллогын мэдээ

Газар зүй

Уур амьсгал

Улаан-Үд
Уур амьсгалын диаграмм
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12     5   -18 -29     3   -13 -26     2   -1 -15     7   9 -5     13   18 3     40   24 9     72   26 13     59   23 11     27   16 4     8   6 -5     10   -6 -16     12   -15 -24 Температур °C,  Тунадас мм Эх сурвалж: Roshydromet

Сарын дундаж температур болон хур тунадасны хэмжээ: Улаан-Үд 1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар Маx. Температур (°C) −18.3 −12.9 −1.2 8.7 18.0 24.0 25.7 23.2 16.2 6.2 −5.8 −14.7 Ø 5.8 Мин. Температур (°C) −28.6 −26.1 −15.1 −4.6 2.5 9.4 13.3 11.1 3.7 −4.9 −15.6 −23.9 Ø −6.5 Тунадас (мм) 5 3 2 7 13 40 72 59 27 8 10 12 Σ 258 Бороотой өдөр (d) 1 1 1 2 3 6 9 7 5 2 3 3 Σ 43 Т е м п е р а т у р −18.3 −28.6 −12.9 −26.1 −1.2 −15.1 8.7 −4.6 18.0 2.5 24.0 9.4 25.7 13.3 23.2 11.1 16.2 3.7 6.2 −4.9 −5.8 −15.6 −14.7 −23.9 1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар Хур тунадас Х у р т у н а д а с 5 3 2 7 13 40 72 59 27 8 10 12   1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар Эх сурвалж: Roshydromet

Зургийн цомог

• 

  Хотын захиргааны байр

• 

  Хамбын хүрээ

• 

  Лениний гудамж