Улаан-Үд («улаан» +«үд» , Үд гэсэн нь Үд голын нэрээс өгөгдсөн; Монголд Улаан-Үүд гэж андуурч бичих нь түгээмэл таардаг; Орост буриадаар Улаан-Үдэ ; монгол бичгээр ᠣᠯᠠᠭᠠᠨ ᠦᠳ ᠡ ; 1934 оноос урьдахыг кирилл монголд Дээд-Үд ; кирилл буриадаар Дээдэ-Үдэ ; оросоор 1775—1934 онд Верхнеудинск ) — ОХУ -ын Бүгд Найрамдах Буриад Улс (БНБурУ)-ын нийслэл , дөрвөн бумаас олон хүнтэй хот юм. Байгал нуурын зүүн урагш 130 км зайнд Сэлэнгэ - Үд хоёрын бэлчирт байрладаг. Хотын эзлэх талбай — 347.6 км². 2011 оны байдлаар 404 мянган хүн оршин сууж байна. Орос улсын хэмжээнд харьцуулвал 45-рт орох хүн амтай хот юм.
Эртнээс нааш Монгол угсааны нүүдэлчид оршин сууж ирсэн тус нутаг 1206 онд байгуулагдсан Их Монгол Улсын бүрэлдэхүүнд багтаж байв.
1648 онд оросууд Баргажинд анхны шивээгээ барин нутгаа тэлэх бодлого явуулсаны үр дүнд Буриад Монголыг эзэлжээ. 1666 онд Үд голын хөндийд оросууд анхныхаа цайзыг барьж босгон “Дээд Үд“ буюу Верхне-Удинск хэмээн нэрлэсэн нь хожмын Улаан-Үд хот бөгөөд тэр үеэс тус бүс нутгийн төв болсон юм. 1689 онд Манж Чин гүрэн , Хаант Оросын хооронд байгуулсан Нерчинскийн гэрээ ёсоор албан ёсоор Оросын мэдэлд шилжсэн байна.
Засаг захиргааны хуваарь
Засварлах
Улаан-Үд хот дотроо 3 дүүрэг (оросоор городской район ) болж хуваагдана.
Зөвлөлт дүүрэг (оросоор Советский район )
Төмөрзамын дүүрэг (оросоор Железнодорожный район )
Октябрын дүүрэг (оросоор Октябрьский район )
Он
Оршин суугч
1897
8.086
1926
33.713
1939
125.690
1959
175.172
1970
253.569
1979
300.370
1989
352.530
2002
359.391
2010
404.426
Тайлбар: Хүн амын тооллогын мэдээ
Улаан-Үд Уур амьсгалын диаграмм
Сарын дундаж температур болон хур тунадасны хэмжээ: Улаан-Үд
1-р сар
2-р сар
3-р сар
4-р сар
5-р сар
6-р сар
7-р сар
8-р сар
9-р сар
10-р сар
11-р сар
12-р сар
Маx. Температур (°C )
−18.3
−12.9
−1.2
8.7
18.0
24.0
25.7
23.2
16.2
6.2
−5.8
−14.7
Ø
5.8
Мин. Температур (°C)
−28.6
−26.1
−15.1
−4.6
2.5
9.4
13.3
11.1
3.7
−4.9
−15.6
−23.9
Ø
−6.5
Тунадас (мм )
5
3
2
7
13
40
72
59
27
8
10
12
Σ
258
Бороотой өдөр (d )
1
1
1
2
3
6
9
7
5
2
3
3
Σ
43
Т е м п е р а т у р
1-р сар
2-р сар
3-р сар
4-р сар
5-р сар
6-р сар
7-р сар
8-р сар
9-р сар
10-р сар
11-р сар
12-р сар
Хур тунадас
Х у р т у н а д а с
5
3
2
7
13
40
72
59
27
8
10
12
1-р сар
2-р сар
3-р сар
4-р сар
5-р сар
6-р сар
7-р сар
8-р сар
9-р сар
10-р сар
11-р сар
12-р сар
↑ Itogi Vserossijskoj perepisi naselenija 2010 goda. Tom 1. Čislennostʹ i razmeščenie naselenija (Ergebnisse der allrussischen Volkszählung 2010. Band 1. Anzahl und Verteilung der Bevölkerung). Tabellen 5 , S. 12–209; 11 , S. 312–979 (Download von der Website des Föderalen Dienstes für staatliche Statistik der Russischen Föderation)