Тоба Вэй улс нь (Юань Вэй буюу Тоба Вэй, Хожуу Вэй, Умард Вэй) 386-535 оны хооронд хойд Хятад Хятадын Хөх мөрөн хүртэлх газар нутаг, Өвөр Монголын өмнөд хэсгийг багтаасан хүчирхэг улс байжээ. Уг улс нь Сяньби угсааны Тоба аймгаас гаралтай. Хятадад гүн орж сууснаар 535 он болоход Хятадад уусч алга болоод 535 онд 2 хэсэг болж задарсан.

Тоба Вэй улс
Тоба
НийслэлШэнлэ (386-398),
Пинчэн(398-493)
Луоян(493-534)
Ши'ань(534-535)
Албан ёсны хэлСяньби хэл
Хүлээн зөвшөөрөгдсөн орон нутгийн хэлЭртний Хятад хэл
Төр засагХаант засаглал
• Хаан
Тоба Гүй
• Хаан
Юань Шиу
386-535
• Тоба Вэй улс байгуулагдсан нь
386 оны 2 сарын 20
• Умард Хятадыг нэгтгэж дууссан
439 он
• Тоба Вэй улс задарсан нь
535 он
Газар нутаг
• Нийт
2,000,000 км² км2
500 он

Үүсэл, гарал

засварлах
 
Нирун ба Тоба Вэй
 
Тоба Вэй буюу Умард Вэй

Тоба нар нь түүхэн сурвалж бичигт Сяньби улсын сүүл үеэс нэр дурдагах болсон. Тэд анх Говийн хойгуур нутаглаж байсан гэх бөгөөд Сяньби улсын дунд болон сүүл үед Говийг өнгөрч, одоогийн Шэньси мужийн баруун хойд нутгийг эзлэн нутаглах болсон. МЭ 235 онд Сяньби улс задран мөхөх үед Тоба нар нь тусгаарлан салсан. Харин хожуу 310-376 онуудын хооронд Дай ханлигийг байгуулан, одоогийн БНХАУ-ын нутаг Өвөр Монголын нутаг Хөх хот орчимд төвлөрөн оршиж байжээ. 386 оноос Тоба Гүй буюу Дао У хааны үед ихэд хүчирхэгжин Тоба Вэй улсыг байгуулсан.

Хүчирхэгжилт ба Мөхөл

засварлах

Тоба Гүй хааны байгуулсан Тоба Вэй улс нь 386-534 онуудын хооронд Умард Хятадыг нэгтэгэн оршиж байв. Тус улсын ноёлох овог болох Тоба нар нь аажимдаа Хятадад уусч овог, улсаа Юань гэж нэрийдснээр түүхнээ Юань Вэй гэж алдаршсан. 534 онд Зүүн Вэй, Баруун Вэй 2 хэсэг болж салсан.

Тоба Вэй улсын хаад

засварлах
Хятад тахилын цол Жинхэнэ нэрийн хятад галиг Хаанчилсан хугацаа
Дао У ди (道武帝) Тоба Гүй (拓拔珪 tuò bá guī) 386-409
Мин Юань ди (明元帝 míng yuán dì) Тоба Сы (拓拔嗣 tuò bá sì) 409-423
Тай У ди (太武帝 tài wǔ dì) Тоба Тао (拓拔燾 tuò bá táo) 424-452
Нань Ань ван (南安王 nán ān wáng) Тоба Ю (拓拔余 tuò bá yú) 452
Вэнь Чэнь ди (文成帝 wén chéng dì) Тоба Жунь (拓拔濬 tuò bá jùn) 452-465
Шянь Вэнь ди (獻文帝 xiàn wén dì) Тоба Хун (拓拔弘 tuò bá hóng) 466-471
Шяо Вэнь ди (孝文帝 xiào wén dì) Юань Хун (元宏 yuán hóng) 471-499
Шуань Вэнь ди (宣武帝 xuān wǔ dì) Юань Кэ (元恪 yuán kè) 499-515
Шяо Мин ди (孝明帝 xiào míng dì) Юань Шю (元詡 yuán xǔ) 516-528
Шяомин хааны охин байхгүй 528
Южу (幼主 yòu zhǔ) Юань Жао (元釗 yuán zhāo) 528
Шяо Жуан ди (孝莊帝 xiào zhuāng dì) Юань Зи Ю (元子攸 yuán zǐ yōu) 528-530
Чан Гуан ван (長廣王 cháng guǎng wáng) Юань Е (元曄 yuán yè) 530-531
Жиэ Минь ди (節閔帝 jié mǐn dì) Юань Гун (元恭 yuán gōng) 531-532
Ань Дин ван (安定王 ān dìng wáng) Юань Лан (元朗 yuán lǎng) 531-532
Шяо У ди(孝武帝 xiào wǔ dì) эсвэл

Чу ди (出帝 chū dì)

Юань Шиу (元脩 yuán xiū) 532-53

Цахим холбоос

засварлах
  Commons: Хойд Вэй улс – Викимедиа зураг, бичлэг, дууны сан