Казахын Хант Улс

Казахын Ханлиг
Қазақ Хандығы
*Qazaq Handyğy*
قازاق حاندىغى
Казахын Ханлиг Қазақ Хандығы; Qazaq Handyğy; قازاق حاندىغى
1465–1847
	Казахын Ханлигийн нутаг дэвсгэр
Нийслэл	Созак (c. 1465–1469); Сыгнак (1469–1511); Сарайчик (1511–1521); Сыгнак (1521–1599); Түркистан (1599–1781); Ташкент (1729–1781);
Нийтлэг хэл	Кыпчак хэлнүүд (Казах)
Шашин	Суннит Ислам
Ард түмний нэршил	Казахууд
Төр засаг	хагас-сонгуульт хаант засаг
Хан
• 1465–1480	Керей хан (анхны); Жанибек хан
• 1841–1847	Кенесары хан (сүүлчийн)
Түүх
• Керей ба Жанибек нар Казахын ханлигийг байгуулав	1465
• Зүүнгар-Казахын дайнууд	1643-1755
• Орбулакын тулалдаан	1643
• Галдан бошигт ханы Казах руу хийсэн довтолгоо	1680-1684
• Казакуудын эсрэг дайн	1709–1724
• Их гамшгийн жилүүд	1723–1727
• Анракайн тулалдаан	1729/1730
• Бага жузын Абулхайр хан Оросын иргэншлийг авсан	1731
• Казах-Чин улсын дайн	1756-1757
• Аблай бүх гурван жузын хан болов	1771–1781
• Дунд болон бага жузд ханы эрх мэдэл дуусгавар болов	1822-1824
• Оросын байлдан дагуулалт	1847
Газар нутаг
• Нийт	3200000 км2
Өмнө нь	Дараа нь
	Узбекийн ханлиг
	Моголистан
Оросын Эзэнт Гүрэн

Казахын Хант Улс бол Зүчи ханы отгон хүү Тугайтөмөр удмын Жанибек хан болон Керей хан нар Зүчийн улсын мэдэлд байсан Түрэг, Түрэгжсэн Монгол угсаатныг нэгтгэж байгуулсан улс юм. Энэ улс нь хуучин Кипчакийн ханлиг, Хөх орд, Цагаан ордны улсуудын нутаг орныг нэгтгэх замаар үүссэн. Хүн амын зонхилох хэсэг Огуз Түрэгүүд нь өнөөгийн Казах үндэстэнг байгуулах эх суурь болж өгчээ. Төр улсыг захирах дээд эрх нь Хиад Боржигон овгоос салбарласан Тугайтөмөрийн Төре овгийн ноёдын гарт байжээ. Тус улс нь түүхийн зарим үед бутархай байдлаар оршиж, цөөн хэдэн хүчирхэг хангуудын үед нэгдэн нягтарч байлаа. XVII-XVIII зууны үед газар нутаг, овог аймгийн бүрдлээс хамаарч Долоон гол орчмын Моголистанаас нэгдсэн зүүн өмнөд хэсгийн Их жуз, Кипчакын уудам тал нутгийг багтаасан гол цөм болсон Дунд жуз, Каспийн тэнгисийн зүүн эрэг, Астрахан хүртлэх нутгийг багтаасан баруун хэсгийн Бага Жуз гэсэн гурван жуз буюу зуутад хуваагдаад харьцангуй бие даасан ханлигийн байдалтай болсон. XVII зууны дунд үеэс Зүүнгарын хант улсын хараат улс болж, тархай бутархай байсаар 1755 оноос тэдний нөлөөнөөс гарч, тусгаар тогтносон. Гэхдээ Оросын эзэнт гүрэн, Манж Чин улсын цэргийн аюулын дарамт доор оршиж байгаад, хэсэг бүлгээрээ Оросын Хаант Улсын мэдэлд орж эхэлсэн. Ингээд эцсийн нэг хэсэг нь 1847 онд Оросын эзэнт гүрний захиргаанд орсноор мөхжээ.