Их Британи
Их Британи, албан ёсоор Их Британи, Умард Ирландын Нэгдсэн Вант Улс[6] (товч. ИБУИНХУ; англ. The United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland, United Kingdom, UK) нь баруун Европын арлын улс юм. Газар нутаг нь Их Британи арал, Ирланд арлын зүүн хойд хэсэг, бусад жижиг арлуудаас тогтоно. Умард Ирланд нь дангаараа өөр улстай газраар хиллэдэг. Энэ хилийг эс тооцвол Их Британи нь Атлантын далай, Умард тэнгис, Ла-Маншийн хоолой, Ирландын тэнгисээр хүрээлэгдэнэ. Хамгийн том арал болох Их Британи нь Ла-Маншийн хонгилын авто замаар Францтай холбогддог.
Их Британи Умард Ирландын Нэгдсэн Вант Улс United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland (юнайтэд кингдом ов грэйт бритэн энд нордэрн айрлэнд) | |
|---|---|
.svg) Төрийн далбаа
.svg) Вангийн сүлд
| |
| Төрийн дуулал: англ. «God Save the King» (Тэнгэрбурхан Хааныг ивээн соёрх) | |
 Европ дахь Их Британийн байрлал | |
| Нийслэл | Лондон |
| Томоохон | Бирмингем |
| Албан ёсны хэл | англи хэл |
| Зөвшөөрөгдсөн орон нутгийн хэл | ирланд, шотланд, уэльс, корн |
| Угсаатны бүлгүүд (2001) | 87% – цагаан арьстан 7% – Азиийн 6% – бусад |
| Төр засаг | Хэмжээт эрхт хаант засаг |
• Ван | III Чарльз (2022) |
• Ерөнхий сайд | Риши Сунак (2022) |
| Хууль тогтоох байгууллага | англ. Parliament → Улсын хурал |
| Ноёдын танхим | |
| Нийтийн танхим | |
| Түүх | |
| 1707 оны 5 сарын 1 | |
• Их Британи-Ирланд нэгдэв. | 1801 оны 1 сарын 1 |
• Ирланд салж тусгаар тогтнов. | 1922 оны 4 сарын 12 |
| Газар нутаг | |
• Нийт | 243 610 км2 (80) |
• Усны эзлэх талбай (%) | 1,34 |
| Хүн ам | |
• 2010 тооцоо | 62 262 000[1] (22) |
• Тооллого | 58 789 194[2] |
• Нягтаршил | 255,6/км2 |
| ДНБ (ХАЧТ) | 2011 тооцоо |
• Нийт | 2253 их наяд $[3] (7) |
• Нэг хүнд ноогдох | 35 974$[3] (21) |
| ДНБ (нэрлэсэн) | 2011 тооцоо |
• Нийт | 2480 их наяд $[3] (6) |
• Нэг хүнд ноогдох | 39 604$[3] (22) |
| ОТББИ (2009) | 41[4] Error: Invalid Gini value |
| ХХИ (2010) | 0,849[5] Error: Invalid HDI value · 26 |
| Мөнгөний нэгж | Фунт (£) (GBP) |
| Цагийн бүс | +0 |
| Огнооны формат | өдөр/сар/он (НТ) |
| Жолооны тал | зүүн |
| Утасны томьёо | 44 |
| Домэйн нэр | .uk |
Нэгдсэн Вант Улс нь Англи, Шотланд, Уэльс, Умард Ирланд гэсэн 4 улсаас бүрдсэн нэгдсэн улс юм. Энэ улс нь парламентын засаглалтай бөгөөд Засгийн газар нь нийслэл Лондонд оршдог. Мөн Үндсэн Хуульт вант улс бөгөөд төрийн тэргүүн нь Хатан ван II Элизабет юм. Сувгийн арлууд болон Мэн арлаас тогтсон Титмийн газрууд (Crown Dependencies) нь албан ёсоор улсын эзэмшил боловч Нэгдсэн Вант Улсын хэсэг биш, харин түүнтэй холбоо үүсгэдэг. Нэгдсэн Вант Улс нь хуучин Британийн эзэнт гүрний хэсгүүд байсан, 14 гадаад харьяат газартай. Британийн эзэнт гүрэн нь дэлхийн хуурай газрын бараг дөрөвний нэгийг эзэлж, түүхэн дэх хамгийн томоосоо 2 т ордог эзэнт гүрэн байжээ. Энэ гүрнээс шууд шалтгаалж Канад, Австрали, Шинэ Зеланд, Энэтхэг, Пакистан, Өмнөд Африк, Сингапур, Шри Ланка, АНУ гэх мэт улсуудад Британи нь ихэд нөлөөлж, нөлөөлөл нь тэдгээрийн хэл, соёл урлаг, шашин зэрэгт шингэсэн байдаг. Хатан хаан II Элизабет нь Үндэстнүүдийн Хамтын Нөхөрлөлийн (Commonwealth of Nations) тэргүүн хэвээр үлдсэн бөгөөд бүх гишүүн орнуудын төрийн тэргүүн юм.
Нэгдсэн Вант Улс нь өндөр хөгжилтэй орон ба эдийн засаг нь дэлхийд зургаад (худалдан авах чадварын паритетаар тооцсон үндэсний нийт бүтээгдэхүүн) эсвэл тавд (нэрлэсэн ҮНБ) орно. 19 ба 20-р зууны эхэн үед дэлхийн хамгийн хүчирхэг гүрэн байсан боловч дэлхийн хоёрдугаар дайн, 20-р зууны сүүл үед тохиолдсон эзэнт гүрнийх нь задрал зэргээс шалтгаалж дэлхийн ажил хэрэгт тэргүүлэгч байр суурьтай оролцох явдал нь багасчээ. Гэлээ ч гэсэн эдийн засаг, соёл урлаг, цэрэг арми, улс төрийн нөлөө нь их бөгөөд цөмийн зэвсэгтэй орон юм. Нэгдсэн Вант Улсын цэрэг, хамгаалалтад зарцуулах мөнгөний хэмжээ нь дэлхийд хоёрт эсвэл гуравт (тооцоолох аргаас шалтгаална) орно. Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын Аюулгүйн Зөвлөлийн байнгын гишүүн бөгөөд Европын холбоо, Их Найм, НАТО, Дэлхийн Худалдааны Байгууллага, Үндэстнүүдийн Хамтын Нөхөрлөл зэрэг байгууллагуудын гишүүн юм.
Газар зүйЗасварлах
Их Британи 243,610 хавтгай дөрвөлжин километр газар нутагтай, дэлхийн 78-р том орон юм.
БайрлалЗасварлах
Хойд өргөргийн 49° — 61°, баруун уртгийн 9° зүүн уртрагийн 2° дотор Их Британи, Ирланд зэрэг арлууд (Британийн олтриг) дээр оршдог арлын орон ба газар зүйн байрлалаар Европ тив, Өрнөд Европт хамаарна.
Их Британи арлын дорнод талаар Умард тэнгис, өмнөд талаар Ла-Маншийн хоолой, хоолойн цаана Франц улс байна. Хамгийн богино зайндаа 35 км бөгөөд усан доогуур хоёр улсыг холбосон авто зам бүхий хонгил тавигдсан. Арлын баруун өмнөд талаар Ирландын тэнгис, баруун хойд талаар Атлантын далай байна. Их Британийн эргийн урт — 11,073 км.
Их Британи улсын нутаг дэвсгэрийн 130427 км² нь Англи, 78772 км² нь Шотланд, 20778 км² нь Уэльс, 13843 км² нь Умард Ирланд орных байдаг. Их Британи арлыг тойроод 1000 гаран арал байна. Мөн үндсэн орноос хэдэн мянган километрийн алс Фолклендийн олтриг (Аргентинтай маргаантай), Өмнө Жорж-Өмнө Сэндвичийн арал, Бермуд, Гибралтар зэрэг далайн чанад нутаг байдаг.
Газрын гадаргаЗасварлах
Англи ерөнхийдөө нам доор газар байдаг бол Уэльс, Шотланд уулархаг газар юм. Английн баруун хойд талд Пенниний нуруу гэж бий. Шотландын уулархаг баруун хойд талыг Хайленд (Шотландын өндөрлөг), Лоуленд (нам доор газар) гэдэг. Шотландын өндөрлөгт арлын хамгийн өндөр цэг Бен Невис (1343 м) байна. Уэльсийг өмнөд, дундад, умард гэж гурав хуваах ба өмнөд хэсэг нь илүү уулархаг. Нам доор, эрэг газраар Глазго, Эдинбург, Кардифф зэрэг гол хотууд байна.
Усны зүйЗасварлах
Англиар Темза, Северн, Трент, Хамбер зэрэг гол урсдаг бол Шотландаар Тей, Уэльс Англи хоёрыг дамжин Северн, Уай, Умар Ирландаар Банн зэрэг гол урсана.
Уур амьсгалЗасварлах
Их Британийн өмнөд тал арай дулаан, баруун тал арай чийглэг. Баруун хойд нутгийн Шотландын өндөрлөгт жилд 3000 мм хур буудаг бол зүүн өмнөд нутгийн Кэмбриджид 500 м хур тунадастай. I сард өдөртөө 7°C, шөнөдөө 1°C, VII сард өдөртөө 21°C, шөнөдөө 12°C дулаан байна.
Хүн ам зүйЗасварлах
| Он | Хүн ам[7] |
|---|---|
| 1801 | 16,300,000 |
| 1851 | 27,368,800 |
| 1900 | 41,154,600 |
| 1950 | 50,381,500 |
| 1970 | 55,632,200 |
| 1990 | 57,237,500 |
| 2013 | 64,105,654 |
Их Британи улсад 2013 онд 64,105,654 хүн амьдарч байна. Дэлхийд 21-р олон хүнтэй улс юм. Хүн амын өсөлт - 0.5 %.
Үүнээс 52 сая Англи, 6 сая Шотланд, 3 сая Уэльс, 2 сая Умард Ирландын оршин суугч юмсанжээ.
Ард түмэнЗасварлах
Их Британи олон угсаатан, төрхтний орон юм.
Хүн амын 87% цагаан арьстан юм. 2.3% Энэтхэг, 1.9% Пакистан, 0.7% Бангладеш , 0.7 хувь Хятад, 1.4 хувь бусад, бүгд 7 хувь нь Азиас гаралтай хүн байна. 3% Африк, Карибаас гаралтай хар арьстан, 2% холимог арьстан, 1% бусад ангийн хүн байна.
Хот сууринЗасварлах
ТүүхЗасварлах
Эртний үеЗасварлах
Их Британид 30,000 жилийн тэртээ хүн суурьшижээ. Төмөр зэвсгийн үе, НТӨ I мянганд бритон, галл зэрэг кельт угсаатан оршин байв. ХТӨ 55-54 онд Юлий Цезарийн аян дайнаар Ромтой холбогдож НТӨ 44 оноос Английн өмнөд, дорнод хэсэг, Уэльс, Шотландын нам доор хэсэг Ромын колони болсон. Ромын ноёрхол 409 онд унахад Умар Европоос англосакс гэсэн герман угсаатан ирж Хаант улс олныг үүсгэн суусан ба 600 оноос нэгдэж, христийн католик шашинд оржээ.
Дундад зуунЗасварлах
Христийн тооллын 9-р зуунд Дани, Норвегийн викинг улс довтлон ихэнх газрыг эзэлсэн. Вессексийн Альфред ван эзлэгдэлгүй үлдэж чадсан ба газар нутгаа нэгтгэж 956 онд Английн Хаант улс мэндэлжээ. Кнуд гэж сайн ван байсны дараа 1066 онд Нормандын Уильям гүн Английн II Харольдыг дийлж Английг эзэрхсэнээр язгууртны хүрээнд франц соёл нэвтэрсэн ба алсдаа англи соёлд уусчээ.
Кельт угсааныхан шахагдан Шотланд, Уэльст суусан бөгөөд английн вангууд Уэльсыг эзлэвч Шотландыг эзэлж авч чаддаггүй байв.
Английн вангийн удам өнөөгийн Францын баруун хэсэгт ноёрхож байсан бөгөөд 1202 оноос хойш Англи-Францын олон дайн болсны дотроос хамгийн алдартай нь Зуун жилийн дайн (1337–1453) байсан.
Сэргэн мандалтЗасварлах
Европын сэргэн мандалтын үед уламжлалт католик, шинэ протестант хоёрын тэмцэл болж байв. 1542 онд Уэльс Английн харьяанд бүрэн орсон ба Ирланд Английн толгойлсон хувийн холбоонд нэгдсэн байдаг. Энэ үеэс Умард Ирландад Англи, Шотландын хүмүүс ихээр шилжин суусан. 1603 онд Шотландын VI Жеймсийн толгойлсон хувийн холбоонд Англи, Шотланд, Ирланд орсон ба Эдинбургт байснаа Лондонд шилжин суужээ. 17-р зуунд холбоот гурван улс хэд хэдэн дайнд хамтаар орж байв. Мөн үед Англи тэнгис далайд гарч Умард Америкт колони үүсгэжээ.
Нэгдсэн улсЗасварлах
1707 онд Англи, Шотланд албан ёсоор нэгдэж нэгэн Хаант улс болов. 18-р зуунд хэмжээт эрх хаант засаг, парламентат ёс хөгжиж, анхны ерөнхий сайд (1721–1742) нь Роберт Вальполе байжээ. Их Британид иргэний дайн болж, Америк дахь колони тусгаар тогтнолын төлөө дайтаж 1783 онд Америкийн Нэгдсэн Улс тусгаар тогтносноор Их Британийн колонийн гол сонирхол Энэтхэгт чиглэсэн. Их Британи далайн тээврийн худалдаа, боолын наймаанд тэргүүлж байв.
1801 онд Их Британи, Ирланд хоёр нэгдэж нэгэн Хаант улс болов. 19-р зуунд Их Британи эрчимтэй аж үйлдвэржиж, чөлөөт худалдаа цэцэглэжээ. Төрийн хэрэгт сэхээтнээс гадна дунд ангийнхан зүтгэх болж, газар тариалан фермэрт шилжиж, хотод анх ажилчин анги бий болсон. Францын Напелеон дайнд ялагдсаны дараа Их Британи дэлхийн хамгийн хүчирхэг гүрэн болж, дэлхийн улс төрийн хэрэгт шууд нөлөөлж эхэлсэн. Канад, Австрали, Шинэ Зеланд өөртөө засах их эрх олж, аажимдаа тусгаар тогтножээ.
Колонийн задралЗасварлах
Дэлхийн нэгдүгээр дайнд Их Британи нь Франц, Орос, Америкийн Нэгдсэн Улстай эвсэж Германтай байлдаж байв. Дайны дараа Үндэстний лигийн зөвшөөрлөөр Герман, Османы колонийг эзэн мэдэж байв. Энэ үед Британийн эзэнт гүрэн дэлхийн хуурай газрын 1/5-ыг хамаарч байсан. Ирландын үндсэрхэг үзэл сэргэж 1910 оноос хойш тэмцсээр 1922 онд тусгаар тогтносон бол Умард Ирландын ард түмэн Их Британид үлдэхээр шийдсэн.
Дэлхийн хоёрдугаар дайны үед Их Британийг сэр Уинстон Черчилль удирдаж, Германы эсрэг байлдсан. 1944 онд Нормандад Америктай хамт цэргийн десант буулгаж дайны ялалтад хувь нэмэрлэж байсан ба Атлантын далайд Германтай, Умард Африкт Италитай, Бирмд Японтой байлдаж байсан.
Дайны дараа Колониуд тусгаар тогнож эхэлсэн ба 1947 онд Энэтхэг (Пакистан, Бангладеш гэж Энэтхэгээс салсан) тусгаар тогтножээ. Тусгаар тогтносон улсууд Их Британийн Хамтын Нөхөрлөлд багтдаг бөгөөд зарим бага улсын нэр төдий төрийн тэргүүн нь Их Британийн хатан ван II Элизабет байсаар байна.
1947 оноос хойшЗасварлах
Дайны дараа Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагыг байгуулалцав. Их Британи 1952 онд цөмийн зэвсэгтэй болсон. 1955 оны Израиль-Египетийн дайн Суэцийн хямралд шинээр бий болсон Израилын талд орж дайтаж байв. АНУ, Их Британий улс төрийн нөлөө өсч Англи хэл олон улсын ойлголцлын нэгдүгээр хэл болж эхэлсэн байдаг. Их Британийг чиглэсэн тив дамнасан нүүдэл их явагдсанаас Их Британи цагаан, шар, хар олон арьстны орон болсон. 1954 оны Лондон-Парисын хурал, Өрнө Европын нэгдлээр эхэлсэн Европын интеграцчилал 1973 онд чөлөөт худалдаа, эдийн засгийн холбоо, 1992 онд Европын холбоо болон өөрчлөгдсөн байна.
1970 оноос эдийн засгийн хөгжил удааширсанд 1980 онд ерөнхий сайд Маргарет Тетчер улсын үйлдвэрийг хувьчилж, хөрөнгийн зах зээлийг шинэтгэжээ. 1984 онд Умард тэнгисийн ёроолоос газрын тос олборлох болсон.
Их Британи НҮБ, НАТО, Европын холбоонд гол байр суурьтай байсаар байна. Афганистан, Иракийн дайнд оролцсон. 2008 оны санхүүгийн хямралд өртсөн. 2014 онд Шотландын тусгаар тогтнох эсэх санал асуулгад 55% "хэрэггүй" гэсэн хариу гарчээ.
Төр засагЗасварлах
Их Британи бол төрийн хэмжээт эрхт хаант засагт хэлбэртэй, төрийн нэгдмэл байгууламжтай бүрэн эрхт улс юм.
Хаант ёсЗасварлах
Улсын ван буюу хатан хан нь төрийн тэргүүн гэхийн зэрэгцээ эв нэгдлийн бэлгэ тэмдэг юм. Хаант ёс мянгаад жил үргэлжлэхдээ ганцхан удаа түр хугацаагаар тасалдаж байжээ. 1649-1660 оны хооронд Бүгд найрамдах улс байсан. Их Британийн хан мөн Их Британийн хамтын нөхөрлөлийн нэр бүхий 15 орны бэлгэ тэмдгийн төрийн тэргүүн тул түүний төлөөлсөн амбан захирагч тухайн орныг удирддаг. Хаан нь ерөнхий сайд, сайд, шүүгч, зэвсэгт хүчний том тушаалтан, амбан захирагч, элчин сайд, сүмийн хамба нарыг ёслолын чанартай томилдог.
Хаан гэмт хэрэгтэнд өршөөл үзүүлдэг бөгөөд хүмүүст цол хэргэм, одон тэмдэг шагнах ёслолын үүрэг гүйцэтгэдэг байна. Олон улсын харилцааны хувьд Хаан дайн зарлах, энхийг тогтоох, гадаад улсын хүлээн зөвшөөрөх, гэрээ батлах, нутаг дэвсгэрийн асуудлыг шийдэх эрхтэй. Хааны төрсөн өдрийг Английн үндэсний баяр болгон тэмдэглэдэг. Одоо үед II Элизабет хатан хаан төр толгойлж байна. Тэр 1895-1952 онд хан байсан VI Георгийн ууган охин билээ. 1926 онд төрсөн Элизабет 1952 онд 26 настайдаа хан ширээнд заларснаас өдгөө 70 орчим жилийг үджээ.
ПарламентЗасварлах
Улсын хууль тогтоох дээд байгууллага нь Их Британийн Парламент (Parliament of the United Kingdom) байна. Хоёр танхимтай.
19-р зуунаас Төлөөлөгчдийн Танхим ардчилагдсан байна. 1832 оны Их Шинэчлэлтийн Төсөл нь дунд ангийнханд сонгогдох эрхийг олгож, 1867, 1884 оны тогтоолоор ажилчин ангийнхан сонгогдох боломжтой болов. 1885 онд тэгш сонгуулийн тойргийг бий болгосон. 1911 оны парламентын шийдвэр нь Лордуудын Танхимын эрхийг хасжээ. 1918 онд анх 30 настай эмэгтэй хүн сонгогдож 1928 онд 26 настай эмэгтэй сонгогдож байв. 1969 оноос сонгогдох эрхийн доод насыг 18 болгож багасгасан.
1707 оны Англи-Шотландын холбоо нь Парламентад 16 Шотланд язгууртан, 45 төлөөлөгчийг оруулжээ. 1800 онд Ирландтай холбоо байгуулснаар 32 язгууртан, 100 төлөөлөгчийг нэмж оруулсан хэдий ч 1922 онд Ирландын тусгаар улс болсноор тэд гарсан.
Лордуудын ТанхимЗасварлах
Лордуудын Танхим (House of Lords) нь Английн шашны сүмийн хамба, язгууртнаас бүрддэг. Хатан хааны томилсон 1200 гишүүнтэй. Нэгэн үе Төлөөлөгчдийн танхимтай адил эрхтэй байсан, одоо оролцоо хумигдмал болсон. Язгууртнууд хуульд нэмэлт тусгал, заавар оруулах, боловсронгуй болгох эрхтэй. Шүүх тогтолцооны дээд байгууллага болдог.
Төлөөлөгчдийн ТанхимЗасварлах
Төлөөлөгчдийн Танхим (House of Commons) нь 659 гишүүнтэй байх ба тэнцвэртэй тойргоос 18 нас хүрсэн иргэд сонгодог. 5 жилээр сонгогдож, улс төрийн шаардлагын улмаас ерөнхий сайдын санал болгосноор ээлжит бус сонгуулийг зохион байгуулж болно. Хэрвээ Засгийн газар, төлөөлөгчдийн танхимд олонх болсон намаас бүрдвэл эсвэл Төлөөлөгчдийн Танхимаар итгэл хүлээлгэхгүй гэж үзвэл огцорно. Дахин сонгууль гурван долоо хоногийн дотор явагдах хуультай.
Өнөө үед Төлөөлөгчдийн Танхим ихээхэн үүрэгтэй. Ямар ч шинэ хууль, өөрчлөлт, хориг, татвар ноогдуулалт үүгээр дамжина. Орон нутгийн бүх удирдлага парламентын шийдвэрээр томилдог. Засгийн газрын гишүүд, ерөнхий сайд нар нь аль нэг танхимын гишүүн байдаг бөгөөд төлөөлөгчдийн танхимд үүрэг хүлээж байдаг.
Засгийн газарЗасварлах
Төрийн шийдвэрийг хэрэгжүүлэх байгууллага нь Их Британи улсын Засгийн газар (Cabinet of the United Kingdom) байна. Засгийн газрын тэргүүн нь Ерөнхий сайд юм. 2019 оны 7 дугаар сарын 24-нөөс Консерватив намаас нэр дэвшсэн Борис Жонсон Ерөнхий сайдаар ажиллаж байна.
Орон нутагЗасварлах
Их Британи улс нэр бүхий дөрвөн оронд хуваагддаг. Орон бүрийн нутгийн хуваарь өөр өөр байдаг.
| Д/д | Орон | Нутгийн хуваарь | Газар нутаг км²[8] |
Хүн ам (2011 он)[9] |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Англи | 9 муж, 6 хот хошуу, 28 хошуу, 55 нэгж нутаг, Их Лондон, Силли арал |
130,395 | 53,012,450 |
| 2 | Шотланд | 32 зөвлөлт нутаг | 78,772 | 5,295,403 |
| 3 | Уэльс | 9 хошуу, 3 хот, 3 хот хошуу | 20,779 | 3,063,456 |
| 4 | Умард Ирланд | 5 хошуу, 11 тойрог | 13,843 | 1,810,863 |
| Их Британи | олон зүйлийн нэгжийн нутаг | 243,789 | 63,182,178 |
Үүнээс гадна далайн чанад нутаг байна. Гибралтар, Фолкленд (маргаантай), Кайман, Бермуд зэрэг 14 нутаг бий.
Эдийн засагЗасварлах
Их Британи зах зээлийн эдийн засагтай, дотоодын нийт бүтээгдэхүүний хэмжээгээр дэлхийд 5-р байрт, Европт Германы дараа 2-р байрт байгаа орон юм. Үйлчилгээний салбарт ДНБ-ийн 73% бүтээгддэг. Лондон хот бол дэлхийн санхүүгийн томоохон төв юм. Мөнгөний нэгж - фунт стерлинг.
Их Британид жилд 27 сая жуулчин зочилдог бөгөөд энэ тоогоороо дэлхийн аялал жуулчлалын 6-р орлоготой орон юм.
Аж үйлдвэрийн хувьсгалын үед Их Британид нэхмэлийн үйлдвэрлэл, түүний дараа хөлөг онгоц үйлдвэрлэл, нүүрсний уурхай, төмөр боловсруулах салбар эхэлж хөгжсөн. 19-р зуунд Их Британийн худалдаачид, банк дэлхийд тэргүүлж байсан бол дэлхийн хоёрдугаар дайны дараанаас хүнд аж үйлдвэрийн жин буурч, өдгөө аж үйлдвэр ДНБ-ийн 17%-ийг эзэлж байна.
Автомашины үйлдвэрлэлд 800,000 хүн ажилладаг. 52 тэрбум фунт стерлингийн бараа үйлдвэрлэгдэж, 26 тэрбум нь экспортлогджээ.
Нисэх онгоц үйлдвэрлэнэ. Эндхийн Аэробус загварын нисэх онгоцууд дэлхий даяар үйлчилж байна.
Лондон бол дэлхийн нэгэн том санхүүгийн төв юм.
Эм үйлдвэрлэл хөгжсөн.
2006 оны байдлаар ИБУИНВУ нь дэлхийд эрчим хүч үйлдвэрлэлээр 15-р байрт байсан. Газрын тос, шатдаг хийн BP, Shell, BG зэрэг томоохон компани ажилладаг. Цахилгааны 40 хувийг шатдаг хийнээс, 30 хувийг нүүрснээс, 19 хувийг цөмийн эрчим хүчээс, 4.2 хувийг ус, салхи, хогноос гаргаж авч байна.
Зам тээвэрЗасварлах
Авто замын сүлжээ өндөр хөгжсөн. 46904 км урт улсын чанартай зам, 3497 км хурдны зам, 344000 км цардмал замтай. 2009 оны байдлаар 34 сая автомашин хөдөлгөөнд оролцож байсан.
Их Британи аралд 16300 км төмөр зам, Умар Ирландад 304 км төмөр зам тавигдсан. Жилд давхардсан тоогоор 1.6 тэрбум хүн галт тэргээр зорчдог.
2010 оны жишээгээр Их Британийн нисэх буудлуудаар 211 сая хүн зорчин өнгөрсөн. Лондоны Хитроу, Гэтвик, Стэнстэд гэсэн нисэх буудлууд голлодог. Хитроу нисэх буудал нийслэлээс баруун зүгт 24 км зайтай байдаг.
Лавлах бичигЗасварлах
- ↑ Загвар:Cite web quick
- ↑ Загвар:Cite web quick
- ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 "United Kingdom". International Monetary Fund. 2011. Retrieved 8 May 2011.
{{cite web}}: Unknown parameter|month=ignored (help) - ↑ Загвар:Cite web quick
- ↑ "Human Development Report 2010" (PDF). United Nations. p. 143 ff. Retrieved 21 April 2011.
- ↑ "Монгол хэлний зөв бичих дүрмийн журамласан толь". toli.gov.mn. Retrieved 21 January 2023.
Их Британи, Умард Ирландын Нэгдсэн Хаант Улс
- ↑ Overview of the UK Population.
- ↑ Office for National Statistics
- ↑ 2011 Census, Population and Household Estimates for the United Kingdom: (2011 Census: QS211EW Ethnic group (detailed), wards in England and Wales (ZIP 7239Kb))