Эртний Ром

Орчин үеийн түүх бичигт, эртний Ром нь МЭӨ 8-р зууны үед Итали улсын Ром хот байгуулагдсанаас хойш, МЭ 5-р зууны үед Баруун Ромын Эзэнт Гүрний уналт хүртэлх Ромын соёл иргэншлийг хэлнэ. Энэ нь Ромын Вант улс (753-509 МЭӨ), Ромын Бүгд Найрамдах Улс (509-27 МЭӨ), болон Ромын Эмпир (27 МЭӨ-476 МЭ) гэсэн үеүүдийг хамардаг бөгөөд Баруун Эзэнт Гүрний уналт хүртэл үргэлжилдэг.

Эртний Ром нь Итали улс дахь Тибр мөрний эрэг дээр байрлах Итали үндэстний суурингийнх нь хувьд, уламжлалт байдлаар МЭӨ 753 онд байгуулагдсан гэж тооцогддог. Энэхүү сууринг нь Ром хот болон төр улс болгон өргөжиж, гэрээ болон цэргийн хүчний хослолоор хөршүүдээ захирч эхэлсэн. Удалгүй Ром нь Итали хойгийг бүхэлд нь хянаж, Өмнөд Итали (Магна Грециа)-ийн Грек соёлыг болон Этруск соёлыг өөртөө шингээн, дараа нь Дундад тэнгисийн бүс нутаг болон Европын зарим хэсгийг эрхшээлдээ авчээ. Өндөр оргил үедээ Ромын Эзэнт Гүрэн нь Хойд Африкийн эрэг, Египет, Өмнөд Европ, Баруун Европын ихэнх хэсэг, Балканы хойг, Крым, Дундад Дорнодын ихэнх хэсгийг, түүний дотор Анатолийн хойг, Левант, Месопотамийн болон Аравийн хэсгүүдийг хянаж байв. Тус эзэнт гүрэн нь эртний дэлхийн хамгийн том эзэнт гүрнүүдийн нэг байсан бөгөөд МЭ 117 онд ойролцоогоор 5 сая хавтгай дөрвөлжин километр (1.9 сая хавтгай дөрвөлжин миль) газар нутаг эзэлж, 50-90 сая орчим хүн амтай байсан бөгөөд энэ нь тухайн үед дэлхийн хүн амын ойролцоогоор 20% байсан. Ромын улс нь сонгуульт хаант улсаас анхны бүгд найрамдах улсаар, дараа нь улам бүр дарангуйлагч цэргийн засаглал руу шилжсэн.

Эртний Ромыг ихэвчлэн эртний Гректэй хамт классик эртний үеийн соёл иргэншил гэж бүлэглэдэг бөгөөд тэдний төстэй соёл, нийгмүүдийг Грек-Ромын ертөнц гэж нэрлэдэг. Эртний Ромын соёл иргэншил нь орчин үеийн хэл, шашин, нийгэм, технологи, хуулиуд, улс төр, засаглал, дайн, урлаг, утга зохиол, архитектур болон инженерчлэлд үнэтэй хувь нэмэр оруулсан. Ром нь цэрэг армийнхоо мэргэжлийн чанарыг дээшлүүлж, түүнийг өргөжүүлж, "res publica" гэх засаглалыг бий болгожээ. Энэ нь орчин үеийн бүгд найрамдах улсууд, жишээлбэл АНУ болон Франц зэрэг улсын засаглалд сэдэл болсон. Ромын Эзэнт Гүрэн нь акведук болон замуудыг эзэнт гүрний хэмжээнд барих, мөн илүү сүртэй дурсгалт байгууламжууд болон байгууламжуудыг бүтээх зэрэг гайхамшигтай технологи, архитектурын амжилтанд хүрсэн.