Афганистаны дайн (2001–2021)

Энэ хуудас нь Афганистан дахь Америкийн дайны тухай өгүүлнэ. Бусад Афганистан дахь Зөвлөлтийн дайныг, «Зөвлөлт–Афганистаны дайн»-с харна уу. Бусад 9 сарын 11-ний халдлагын үр дүнд бий болсон дэлхийн цэргийн кампанит ажлыг, «Терроризмын эсрэг дайн»-с харна уу. Бусад хэрэглээг, «Афганистаны дайн (салаа утга)»-с харна уу.

2001 оны аравдугаар сарын 7-ны өдөр америкчууд, британичуудын хамт Афганистанд “Гандан буурашгүй эрх чөлөө” нэртэй ажиллагааг эхлүүлэн өргөн хэмжээний цуврал цохилтыг талибын дэглэмд өгөв.

Афганистаны дайн (2001–2021)
Хамаарах дайн: Терроризмын эсрэг дайн болон Афганистаны мөргөлдөөн
Огноо 2001 оны 10 сарын 7 – 2021 оны 8 сарын 30 (19 жил, 10 сар, 3 долоо хоног ба 2 хоног) Эхний үе шат: 2001 оны 10 сарын 7 – 2014 оны 12 сарын 28 Хоёр дахь үе шат: 2015 оны 1 сарын 1 – 2021 оны 8 сарын 30 Байршил Афганистан Үр дүн Талибуудын ялалт Исламын Улс ба Талибуудын мөргөлдөөн болон Хайбер Пахтунхва дахь бослого үргэлжилсээр байна Талибаны эсрэг Бүгд найрамдахчуудын бослого эхлэв Эхний үе шат: 2001 оны 12 сард Талибаны удирдлага доорх Афганистаны Исламын Эмират Улс руу довтолж, түлхэн унагасан Талибаны бослогын эхлэл 2004 оны 1 сард эвслийн дэмжлэгтэй Исламын Бүгд Найрамдах Афганистан Улс байгуулагдсан 2011 оны 5 сарын 2-нд Пакистанд Осама бен Ладеныг алсан ISAF-ыг татан буулгах үед байлдааны ажиллагааны аажим "афганчлал" Хоёр дахь үе шат: АНУ болон Талибанчуудын хооронд байгуулсан Дохагийн хэлэлцээрээр АНУ тэргүүтэй цэргүүдийг татан гаргаж эхэлж, 2021 оны 8 сарын 30-нд бүрэн гаргасан 2021 оны Талибаны довтолгоо Исламын Бүгд Найрамдах Афганистан Улсыг түлхэн унагав 2021 оны 8 сарын 15-нд Кабул эзлэгдсэнээр тулаан албан ёсоор өндөрлөв Талибаны үндэсний түр засгийн газрыг 2021 оны 9 сарын 7-нд зарласан Нутаг дэвсгэрийн өөрчлөлт Афганистан дахь талибуудын хяналт АНУ оролцохоос өмнөх нутаг дэвсгэртэй харьцуулахад нэмэгдсэн
Байлдагч талууд
Довтолгоо (2001):  Умардын Холбоо Америкийн Нэгдсэн Улс Нэгдсэн Хаант Улс Канад Герман Австрали Итали Шинэ Зеланд	Довтолгоо (2001): Афганистаны Исламын Эмират Улс Аль-Каида  055-р бригад
ОУАБТХ/ШД үе шат (2001–2021):  Афганистаны Исламын Улс (2001–2002)  Афганистаны шилжилтийн захиргаа (2002–2004)  Исламын Бүгд Найрамдах Афганистан Улс (2004–2021)  ОУАБТХ (2001–2014; 51 улс)  Америкийн Нэгдсэн Улс  Нэгдсэн Хаант Улс  Канад  Герман  Австрали  Итали  Шинэ Зеланд  Франц Турк Гүрж Йордан Болгар Польш Румын Испани Чех Македон Дани Армени Азербайжан Финланд Хорват Унгар Норвеги Литва Монгол Арабын Нэгдсэн Эмират Улс Бельги Португал Словак Нидерланд Монтенегро Латви Швед Албани Украин Босни–Херцеговин Грек Ирланд Исланд Эстони Австри Малайз Словени Колумби Швейцар Бахрейн Сальвадор Люксембург Өмнөд Солонгос Тонга Сингапур  Шийдвэртэй дэмжлэг (2015–2021; 36 улс) Афганистаны Исламын Эмират Улсын дээд зөвлөл (баталснаар; 2015 оноос) Хост хамгаалах хүчин ба бусад засгийн газрыг дэмжигч хагас цэрэгжсэн бүлэглэлүүд	ОУАБТХ/ШД үе шат (2001–2021): Талибан Хаккани сүлжээ (2002 оноос) Аль-Каида Энэтхэгийн хойг дахь Аль-Каида Дэмжсэн: Хезб-е Ислами Гулбуддин (2016 он хүртэл үе, үе) Исламын жихадын холбоо (2002 оноос) Узбекистаны Исламын хөдөлгөөн (2015 он хүртэл) Туркистаны Исламын нам Лашкар-е-Жангви Пакистаны Талибан Лашкар-е-Ислам Иран (мэдэгдсэн ч Иран үгүйсгэсэн) Пакистан (мэдэгдсэн ч Пакистан үгүйсгэсэн) Орос (мэдэгдсэн ч Орос үгүйсгэсэн) Саудын Араб (мэдэгдсэн ч Саудын Араб үгүйсгэсэн) Катар (Саудын Араб мэдэгдсэн ч Катар үгүйсгэсэн) Хятад (АНУ мэдэгдсэн ч Хятад үгүйсгэсэн) Талибуудын хуваагдсан бүлэглэлүүд Мулла Дадуллын фронт (2012 оноос) Фидаи Махаз (2013 оноос) ШД үе шат (2015–2021): ИЛИУ–ХМ (2015 оноос) Узбекистаны Исламын хөдөлгөөн (2015 оноос)
Командлагч болон удирдагчид
Жагсаалт Found Other belligerents, Found Other belligerent, Хамид Карзай Found Other belligerents, Found Other belligerent, Ашраф Гани Found Other belligerents, Found Other belligerent, Жорж Буш Found Other belligerents, Found Other belligerent, Барак Обама Found Other belligerents, Found Other belligerent, Доналд Трамп Found Other belligerents, Found Other belligerent, Жо Байден Found Other belligerents, Found Other belligerent, Тони Блэр Found Other belligerents, Found Other belligerent, Гордон Браун Found Other belligerents, Found Other belligerent, Дэвид Кэмерон Found Other belligerents, Found Other belligerent, Тереза ​​Мэй Found Other belligerents, Found Other belligerent, Борис Жонсон Found Other belligerents, Found Other belligerent, Жан Кретьен Found Other belligerents, Found Other belligerent, Пол Мартин Found Other belligerents, Found Other belligerent, Стивен Харпер Found Other belligerents, Found Other belligerent, Жастин Трюдо Found Other belligerents, Found Other belligerent, Герхард Шрёдер Found Other belligerents, Found Other belligerent, Ангела Меркель Found Other belligerents, Found Other belligerent, Жон Ховард Found Other belligerents, Found Other belligerent, Кевин Радд Found Other belligerents, Found Other belligerent, Жулиа Гиллард Found Other belligerents, Found Other belligerent, Тони Эбботт Found Other belligerents, Found Other belligerent, Малкольм Төрнбулл Found Other belligerents, Found Other belligerent, Скотт Моррисон Found Other belligerents, Found Other belligerent, Силвио Берлускони Found Other belligerents, Found Other belligerent, Романо Проди Found Other belligerents, Found Other belligerent, Марио Монти Found Other belligerents, Found Other belligerent, Энрико Летта Found Other belligerents, Found Other belligerent, Маттео Ренци Found Other belligerents, Found Other belligerent, Паоло Жентилони Found Other belligerents, Found Other belligerent, Жузеппе Конте Found Other belligerents, Found Other belligerent, Марио Драги Found Other belligerents, Found Other belligerent, Хелен Кларк Found Other belligerents, Found Other belligerent, Жон Ки Found Other belligerents, Found Other belligerent, Билл Инглиш Found Other belligerents, Found Other belligerent, Жасинда Ардерн Кеннет Ф. Маккензи Жон Ф. Кэмпбелл ОУАБТХ-ний хуучин командлагчдын жагсаалт Хуучин ШД-ийн командлагчдын жагсаалт Нангиалай † Абдул Манан Ниязи †	Жагсаалт Found Other belligerents, Found Other belligerent, Мулла Омар # Found Other belligerents, Found Other belligerent, Ахтар Мансур † Found Other belligerents, Found Other belligerent, Хибатулла Ахунзада Found Other belligerents, Found Other belligerent, Обайдулла Ахунд † Found Other belligerents, Found Other belligerent, Жалалуддин Хаккани # Found Other belligerents, Found Other belligerent, Сиражуддин Хаккани Found Other belligerents, Found Other belligerent, Мулла Якоб Found Other belligerents, Found Other belligerent, Абдул Гани Барадар Гулбуддин Хекматяр Found Other belligerents, Found Other belligerent, Осама бен Ладен † Found Other belligerents, Found Other belligerent, Айман аль-Завахири Асим Умар † Мухаммед Расул Хажи Нажибулла Шахаб аль-Мухажир Хафиз Саид Хан † Мавлави Хабиб Ур Рахман Абдул Хасиб Логари † Абдул Рахман Галеб † Абу Саад Эрхаби † Абдулла Орокзай (ДО) Кари Хекмат † Муфти Немат  Давуд Ахмад Софи † Мохамед Захран † Ишфак Ахмед Софи †
Цэргийн хүч
ОУАБТХ: 130,000+ (Хүчний оргил) Афганистаны Үндэсний Батлан Хамгаалах, Аюулгүй Байдлын Хүчин: 307,947 (Хүчний оргил, 2021 оны 1 сар) Шийдвэртэй дэмжлэг даалгавар: 17,178 (Хүчний оргил, 2019 оны 10 сар) Батлан ​​хамгаалахын гүйцэтгэгчид: 117,227 (Хүчний оргил, 2012 оны 2-р улирал) Афганистаны Исламын Эмират Улсын дээд зөвлөл: 3,000–3,500 Хост хамгаалах хүчин: 3,000-10,000 (2018)	Found Other belligerents, Found Other belligerent, Талибан: 58,000-100,000 (2021 оны 2 сарын үед) Хаккани сүлжээ: 4,000–15,000 (2009) ХИГ: 1,500–2,000+ (2014) Аль-Каида: 2016 онд ~300 (2001 онд ~ 3,000) Фидаи Махаз: 8,000 (2013) Found Other belligerents, Found Other belligerent, ИЛИУ–ХМ: 3,500–4,000 (2018, Афганистанд)
Хохирол
Афганистаны аюулгүй байдлын хүчин: 66,000–69,095 алагдсан Умардын Холбоо: 200 алагдсан Эвсэл: Үхсэн: 3,579 Америкийн Нэгдсэн Улс: 2,420 Их Британи: 457 Канад: 159 Франц: 90 Герман: 62 Итали: 53 Бусад: 338 Шархадсан: 23,536 АНУ: 20,713 Их Британи: 2,188 Канад: 2,071 Гэрээ байгуулагч Үхсэн: 3,917 Шархадсан: 15,000+ Нийт алагдсан: 76,591	Талибаны босогчид: 52,893 алагдсан (2,000+ Аль-Каидагийн дайчин) ИЛИУ–ХМ: 2,400+ алагдсан
Алагдсан энгийн иргэд: 70,000 Нийт алагдсан: 176,206 (Браун их сургууль) 212,191+ (УММХ)
a  Үргэлжлүүлсэн жагсаалтад 2014 оны 11 сарын байдлаар 200-аас цөөн цэрэг оруулсан улсууд багтсан. b  Үргэлжлүүлсэн жагсаалтад 2017 оны 5 сарын байдлаар 200-аас цөөн цэрэг оруулсан улсууд багтсан.

Барууны хутгалдан орсон энэ дайн 2022 оны 8 сар хүртэл үргэлжилсэн байна.

Эх сурвалж

• Coll, Steve (2004). Ghost Wars: The Secret History of the CIA, Afghanistan, and Bin Laden, from the Soviet Invasion to September 10, 2001. Penguin. ISBN 978-1-59420-007-6. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (help)
• Girardet, Edward (2011). Killing the Cranes: A Reporter's Journey Through Three Decades of War in Afghanistan (3 August 2011 ed.). Chelsea Green Publishing. p. 416. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (help)
• 911 Commission (20 September 2004). "National Commission on Terrorist Attacks Upon the United States". Архивласан огноо 11 Хоёрдугаар сар 2010. Татаж авсан: 17 February 2010. {{cite web}}: Invalid |ref=harv (help)
• Risen, James (4 September 2008). State of War: The Secret History of the CIA and the Bush Administration. Simon & Schuster UK. ISBN 978-1-84737-511-7. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (help)
• Auerswald, David P. & Stephen M. Saideman, eds. NATO in Afghanistan: Fighting Together, Fighting Alone (Princeton U.P. 2014)
• Stewart, Richard W. (2004). Operation Enduring Freedom. BG John S. Brown. United States Army. p. 46. Эх хувилбараас архивласан: 2015-06-23. Татаж авсан: 2014-11-23.
• AEI (24 July 2008). "America and the War on Terror". AEI Public Opinion Study. Эх хувилбараас архивласан: 22 Долдугаар сар 2014. Татаж авсан: 23 Арван нэгдүгээр сар 2014. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (help); Invalid |ref=harv (help)
• Call, Steve (15 January 2010). Danger Close. Texas A&M University Press. ISBN 978-1-60344-304-3. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (help)
• Woodward, Bob (27 September 2010). Obama's Wars. Simon & Schuster. ISBN 978-1-4391-7251-3. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (help)

Цааш унших

• "Duty: Memoirs of a Secretary at War". by Robert Gates. New York: Alfred A. Knopf, 2014.

Гадаад холбоос

 Commons: Афганистаны дайн (2001–одоо үе) – Викимедиа зураг, бичлэг, дууны сан

• Afghanistan profile – A chronology of key events as provided by BBC
• 75,000 documents on Wikileaks