Талибан

Талибан (пуштугаар: طالبان‎, утга нь "сурагч" гэсэн үг) нь Афганистаны пуштунуудын дунд 1994 онд бий болсон Ислам буюу лалын шашны тулгуур үзэл бүхий хөдөлгөөнийг нэрлэдэг нэр юм. Энэ хөдөлгөөн нь Афганистанд үүсч дэлгэрсэн бөгөөд 1996 оны 9 сараас 2001 оны 12 сар хүртэл Афганистаны Исламын Эмират нэртэй Улсын засгийн газрыг бүрдүүлж байв. Энэ улсыг пакистан, Саудын араб, Арабын нэгдсэн эмират улсууд л албан ёсоор хүлээн зөвшөөрсөн байжээ. 20 орчим жил үргэлжүүлсэн дайны дараа 2021 оноос Афганистаныг дахин удирдаж байгаа.

2003 оноос НҮБ-ын Аюулгүйн Зөвлөл энэ байгууллагыг террорист гэж тодорхойлсон.

Исламын шашны боловсролын байгууллагын сурагч "Талиб" гэдэг үгнээс нэрээ авч 1994 онд Афганистаны пуштуунууд байгуулсан. Учир нь хөдөлгөөний гол цөм нь Пакистанд байгуулагдсан Исламын боловсролын байгууллагууд сурч байсан 1979 -1989 оны Афганистаны дайны үеэр өнчин үлдсэн хүүхдүүдэд байжээ. Мулла Мохаммед Омар тэргүүтэй хөдөлгөөн нь Зөвлөлтийн цэргүүд Афганистанаас 1989 онд гарсанаас хойш "жинхэнэ Исламын" улс байгуулахыг өөрийн зорилго болгон тунхаглаж, Бурхануддин Раббани засгийн газар болон Афганистаны мужахедуудын цэрэг-улс төрийн бүх бүлэглэлийн эсрэг чиглэж байжээ.

Талибан хөдөлгөөний төв нь Афганистаны зүүн өмнөд хэсэгт орших Кандагар хот байсан. Мохаммед Омарын бүлгийн анхны үйл ажиллагаа нь хотод байсан гурван эмэгтэйг дайрсан нутгийн мужахидын удирдагч болон түүний хүмүүсийг алсан юм. Мужахидчуудыг Коран судрын үзэл санаанаас урвасан гэж "шийтгэснээрээ" Талибанчууд хүмүүсийн дунд эрх мэдлээ нэмэгдүүлэв. Пакистан талибанчуудыг зэвсэглэж эхнээс нь ард нь байсан гэж олон шинжээчид нотолдог. Зарим мэдээллээр шууд санхүүжилт, Талибанчуудын цэргийн бэлтгэл, орчин үеийн зэвсгээр хангах ажлыг Хилийн цэргийн корпус болон Пакистаны десантчин элит ангиуд генерал Насрулла Бабарын удирдлаган дор гүйцэтгэжээ.

Үзэл суртал

Талибаны албан ёсны шашин бол ашхаризм хэмээх исламын шашны нэгэн урсгал юм. Талибанчуудын үзэж байгаагаар энэхүү үзэл сурталтай санал нийлэхгүй байгаа хэн боловч төөрөлдсөн хүн учраас хавчлагад өртдөг. Тэдний хяналтанд байдаг нутаг дэвсгэрт Талибанчууд Шариатын хэм хэмжээг нэвтрүүлж байгаа бөгөөд хэрэгжилтэд хатуу хяналт тавьдаг. Хоригт:- телевиз, хөгжим, хөгжмийн зэмсэг, дүрслэх урлаг, согтууруулах ундаа, компьютер, интернет, шатар, цагаан гутал (цагаан бол Талибанчуудын далбааны өнгө юм), сексийн талаар нээлттэй хэлэлцүүлэг хийх гэх мэт зүйлс багтдаг байна. Эрэгтэйчүүдэд тодорхой заасан урттай сахал тавих шаардлагатай байдаг. Эмэгтэйчүүдийг ажил хийх, эрэгтэй эмч нараар эмчлүүлэх, олон нийтийн газар нээлттэй нүүр царайгаа ил гаргах, нөхөр буюу эрэгтэй хамаатангүйгээр гадаа гарахыг хориглосон; эмэгтэйчүүдийн боловсрол эзэмших боломж нэлээд хязгаарлагдмал байсан (2001 онд охидууд сургуулийн ирцийн дөнгөж 1% -ийг эзэлж байсан).

2001 оны 2 дугаар сарын 26-нд мулла /хамба/ Омар исламын бус хөшөө дурсгалыг нураах тухай тогтоол гаргасан байна. Энэ шийдвэрийг хэрэгжүүлэх зорилгоор III , VI дугаар зуунд Бамианы уулны хадан чулуун дээр сийлсэн Бурханы шашны томоохон дүрийг 2001 оны 3 дугаар сард дэлбэлсэн байна.

Террорист халдлагууд:

2008 оны 1-р сарын 14-нд Талибаны дайчид Кабул дахь зочид буудалд халдаж, 6 хүний ​​аминд хүрсэн.

2009 оны 10-р сарын 8-нд Энэтхэгийн Кабул дахь ЭСЯ-ны гадаа амиа золиослогч тэсрэх бөмбөг дэлбэлжээ. 17 хүн алагдаж (2 цагдаа, 15 энгийн иргэн) 80 гаруй хүн шархаджээ. Талибан хөдөлгөөний төлөөлөгчид халдлагыг зохион байгуулсан гэж хариуцлагыг хүлээжээ.

2009 оны 10-р сарын 28-ны өдөр Кабул дахь зочид буудалд Талибанчууд халдлага үйлдэж, НҮБ-ын 6 ажилтан амь үрэгдэж, 9 хүн шархаджээ.

2009 оны 12-р сарын 28-нд олон мянган шийт мусульманчууд Ашурагийн шийтүүдийн гашуудлыг тэмдэглэхээр тэнд жагсаж байхад Карачи хотын төв гудамжинд амиа золиослогч өөрийгөө дэлбэлж 43 хүн амь үрэгдэж, 60 гаруй хүн шархаджээ. Пакистаны Талибанчууд террорист халдлага зохион байгуулсны хариуцлагыг хүлээсэн.

2010 оны 8-р сарын 6-ны өдөр Афганистаны Бадахшан мужид Талибанчууд Афганистанд эмнэлгийн тусламж үзүүлж байсан олон улсын христийн байгууллагын Олон улсын тусламжийн төлөөлөгчийн газрын зэвсэггүй арван ажилтныг устгажээ. Амиа алдсан хүмүүсийн дунд зургаан америк, нэг англи, нэг герман, хоёр афган байсан.

2010 оны 9-р сарын 3-нд Палестинчуудыг дэмжих олон улсын өдрийн хүрээнд Кветта хотод болсон жагсаал дээр дэлбэрэлт болж, 54 хүн амиа алдаж, 197 хүн шархаджээ. Пакистаны Талибан бүлэглэл халдлагыг зохион байгуулсан гэж мэдэгджээ. 2010 оны 11-р сарын 5-нд Пакистаны Дарра Адам Хел хотод баасан гаригийн мөргөл үйлдэж байх үеэр амиа золиослогч сүм хийдэд өөрийгөө дэлбэлжээ. Наад зах нь 50 хүн амь үрэгдэж, 100 гаруй хүн шархаджээ. Пакистаны Талибан бүлэглэлтэй холбоотой бүлэглэл дэлбэрэлтийн хариуцлагыг хүлээжээ.

2010 оны 11-р сарын 11-нд Карачи дахь цагдаагийн байрны ойролцоо мина ачааны машин дэлбэрчээ. 20 орчим хүн алагдаж, 100 гаруй хүн шархаджээ. Пакистаны Талибан бүлэглэл халдлагыг зохион байгуулсан гэж мэдэгджээ.

2011 оны 3-р сарын 9-ний өдөр Талибаны эсрэг тэмцэгчийн эхнэрийг оршуулах үеэр амиа золиослогч Пешавар хотын захад өөрийгөө дэлбэлжээ. 40 хүртэл хүн нас барж, 60 гаруй хүн шархаджээ.Довтолгоог зохион байгуулсан хариуцлагыг Пакистаны Талибанчууд хүлээжээ

2011 оны 10-р сарын 31-ний өдөр Кандагар хотод амиа золиослогч бөмбөг дэлбэлж НҮБ-ын 3 ажилтан, орон нутгийн цагдаагийн дарга болон бусад хэд хэдэн хүний ​​аминд хүрсэн. Халдлагыг зохион байгуулсан хариуцлагыг Талибанчууд хүлээжээ. 2012 оны 9-р сарын 4-ний өдөр Афганистаны Нангархар мужид оршуулах ёслолд амиа золиослогч бөмбөг дэлбэлж дор хаяж 20 хүн алагдаж, 50 гаруй хүн шархаджээ. Халдлагын хохирогчид бүгд энгийн иргэд байжээ. Талибан хөдөлгөөний төлөөлөгчид халдлагыг зохион байгуулах хариуцлагыг хүлээжээ.

2014 оны 1-р сарын 17-нд амиа золиослогч Кабул дахь Ливан хоолны газрын гадаа өөрийгөө дэлбэлжээ. 21 хүн амь үрэгдсэний дотор НҮБ-ын 4 ажилтан. Талибан хөдөлгөөний төлөөлөгчид халдлагыг зохион байгуулах хариуцлагыг хүлээжээ.

2018 оны 1-р сарын 20-нд зэвсэгт этгээдүүд Кабул дахь "Интерконтиненталь" зочид буудалд халдаж, 18-43 хүний ​​аминд хүрсэн бөгөөд тэдний дотор 7 Украйны иргэд байжээ. Халдлагын хариуцлагыг Талибанчууд хүлээжээ.