Австри
Бүгд Найрамдах Австри Улс (Герман: Republik Österreich, Österreich [ˈøːstəʁaɪ̯ç], 
сонсох) — Төв Европт оршдог далайд гарцгүй улс. Хойд талаараа Герман, Чех, зүүн талаараа Словак, Унгар, урд талаараа Словени, Итали, баруун талаараа Швейцар, Лихтенштайн гэсэн найман улстай газраар хиллэдэг. Дунай мөрний эрэгт байх Вена нэрт нийслэл хоттой.
Бүгд Найрамдах Австри Улс ᠪᠦᢉᠦᠳᠡ ᠨᠠᠶᠢᠷᠠᠮᠳᠠᠬᠤ ᠠᠦᠢᠰᠲᠷᠢ ᠤᠯᠤᠰ Republik Österreich (Герман)
| |
|---|---|
| Төрийн дуулал: Bundeshymne der Republik Österreich "Бүгд Найрамдах Австри Улсын Үндэсний Төрийн Дуулал" | |
![Австри улсын байршил (хар ногоон) – Европ (ногоон & хар саарал) – Европын Холбоо (ногоон) – [Legend]](/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:EU-Austria.svg) Австри улсын байршил (хар ногоон) – Европ (ногоон & хар саарал) | |
| Нийслэл ба томоохон хот | Вена 48°12′N 16°21′E / 48.200°N 16.350°E |
| Албан ёсны хэл | Герман хэл[a][b] |
| Recognised languages | |
| Угсаатны бүлгүүд (2020)[1] |
|
| Шашин (2021)[2] |
|
| Ард түмний нэршил | Австричууд |
| Төр засаг | Холбооны парламентын бүгд найрамдах улс[3] |
| Александер Ван дер Беллен | |
• Канцлер | Карл Нехаммер |
| Хууль тогтоох байгууллага | Парламент |
| Холбооны Зөвлөл | |
| Үндэсний Зөвлөл | |
| Түүх | |
• Нэр | 11 сарын 1, 996 |
| 9 сарын 17, 1156 | |
| 1 сарын 6, 1453 | |
| 8 сарын 11, 1804 | |
| 3 сарын 30, 1867 | |
| 11 сарын 12, 1918 | |
| 9 сарын 10, 1919 | |
| 5 сарын 1, 1934 | |
• Аншлюс | 3 сарын 12, 1938 |
| 4 сарын 27, 1945 | |
| 7 сарын 27, 1955 | |
| Газар нутаг | |
• Нийт | 83,883 км2 (113) |
• Усны эзлэх талбай (%) | 0.84 (2015)[4] |
| Хүн ам | |
• 2022 тооцоо |  9,027,999[5] (98) |
• Нягтаршил | 107.6/км2 (106) |
| ДНБ (ХАЧТ) | 2022 тооцоо |
• Нийт | ▲ $582.130 тэрбум[6] (43) |
• Нэг хүнд ноогдох | ▲ $64,750[6] (14) |
| ДНБ (нэрлэсэн) | 2022 тооцоо |
• Нийт | ▲$479.820 тэрбум[6] (33) |
• Нэг хүнд ноогдох | ▲$53,320[6] (17) |
| ОТББИ (2021) | 26.7[7] бага |
| ХХИ (2021) | ▲ 0.916[8] маш өндөр · 25 |
| Мөнгөний нэгж | Евро (€) (EUR) |
| Цагийн бүс | UTC+1 (ТЕЦ) |
• Зуны цаг (ЗЦ) | UTC+2 (ТЕЗЦ) |
| Жолооны тал | баруун |
| Утасны томьёо | +43 |
| Домэйн нэр | .at |
Орчин үеийн Австрийн түүх нь 9-р зуунд дээд, доод Австрийн нутаг дэвсгэрт хүн ам ихсэх үеэс эхлэсэн байна. 996 онд "Остаррихи" (Ostarrichi) гэдэг нэр албан ёсны бичигт тэмдэглэгдэн үлджээ. Энэ үг нь одоо Оостеррайх (Österreich → орчуулбал Зүүний буюу Дорнын Эзэнт Улс) болтлоо хувьссан ажээ.
Австри нь парламентын засаглалтай төлөөллийн ардчилсан системтэй бөгөөд есөн холбооны мужтай. Мөн үүрдийн үл довтлох байдлыг тунхагласан зургаан Европын орны нэг бөгөөд Үндсэн хуулинд нь тийнхүү заагдсан байдаг цөөн орнуудын нэг юм. 1955 оноос Нэгдсэн Үндэстний Байгууллага (НҮБ), 1995 оноос Европын Холбооны гишүүн байна.
Газар нутаг засварлах
Австрийн нутаг дэвсгэрийнх нь хэмжээ нь нийт 83,883 квадрат километр. Нутгийн баруун болон баруун өмнөд хэсэг нь Альпийн нурууны бүсэд хамаарна. Нутгийн зүүн болон хойд хэсэгт Дунай мөрний бэлчир, тал нутаг оршдог. Хамгийн нам дор цэг болох Нойзийдлэр нуур далайн түвшнээс дээш 115 метр, хамгийн өндөр цэг болох Альпийн нурууны Гроссглокнер оргил 3798 метр өндөр юм.
Хил хязгаар засварлах
Австрийн хилийн нийт урт нь нийт 2562 км. Үүнд, Германтай 816 км, Чехтай 466 км, Словактай 107 км, Унгартай 354 км, Словенитэй 816 км, Швейцартай 166 км, Лихтенштайнтай 35 км.
Байгаль, уур амьсгал засварлах
Эх газрын чийглэг уур амьсгалтай. Өвөлдөө Альпийн нуруунд цас их унадаг. Өндөр уулын цас нурах, Дунай мөрний усны түвшин нэмэгдэж үер болох үзэгдэл тохиолдоно.
Байгалийн баялаг засварлах
Төмрийн хүдэр, хүрэн нүүрсний нөөцтэй. Өндөр уулын бүсэд усны эрчим хүч ашиглах өргөн боломжтой.
Хүн ам засварлах
Австрийн хүн ам нь 2017 оны 9 сарын байдлаар 8,596,912 байна. Хүн амын өсөлт жилд дунджаар 0,27 хувьтай. Нийт хүн амын 98 хувь нь герман хэлээр ярьдаг, албан ёсны хэл нь герман хэл юм. Үлдэх 2 хувь нь хорват, унгар, словен, чех, словак, румын хэлүүдээр ярилцдаг. Хүн амын ихэнх хувь нь христийн шашинтан бөгөөд 78 хувь нь католик, 5 хувь нь протестант урсгалынх. 4.5 хувь нь бусад шашин шүтдэг.
Засаглалын хэлбэр засварлах
Австри нь парламентын бүгд найрамдах улс. Хууль тогтоох, гүйцэтгэх болон шүүх засаглал нь чанд тусгаарлагдсан.
Төрийн тэргүүн засварлах
Холбооны Ерөнхийлөгчийг 6 жилээр ард түмэн шууд сонгодог. Одоогийн Ерөнхийлөгч Александр Ван дер Беллен нь 2017 оны 1-р сарын 26-наас хойш төр барьж байна.
Хууль тогтоох дээд байгууллага засварлах
Австрийн парламент нь Холбооны болон Үндэсний Зөвлөл гэсэн хоёр танхимтай. Дээд танхим болох Холбооны Зөвлөл нь муж улсуудын Засгийн газрын төлөөлөгчдөөс тухайн муж улсын хүн амын тооноос хамааруулан сонгодог 64 гишүүнтэй. Доод танхим болох Үндэсний Зөвлөлийг 4 жил тутамд намын нэрсийн жагсаалтаар шууд сонгоно. 183 гишүүнтэй, дөрвөн хувийн босготой. Үндэсний Зөвлөлийн Ерөнхийлөгчөөр 2006 оны парламентын сонгуулийн дүнд АСДН-ын төлөөлөгч, хатагтай Барбара Праммер сонгогдон ажиллаж байна.
Австри нь Европын Парламентад 21 гишүүнтэй, тэднийг Үндэсний Зөвлөлийн сонгуулийн дүнг үндэслэн намуудад хувь тэнцүүлэн суудал хуваарилж илгээд
Гүйцэтгэх засаглал засварлах
2006 оны сонгуулийн үр дүнд голлох улс төрийн хүчнүүд болсон АДСН, ААН их эвсэл байгуулж Холбооны Засгийн газрыг байгуулсан. Засгийн газрын бүрэн эрх энэ оны нэгдүгээр сараас эхэлсэн бөгөөд холбооны канцлер буюу ерөнхий сайдаар Александер Шалленберг ажиллаж байна.
Орон нутаг засварлах
Холбооны төрийн байгууламжтай Австри улсын нутаг дэвсгэр холбоот 9 муж (Bundesländer- Муж Улс) болж хуваагдана.
| Мужийн нэр | Герман нэр | Төв хот | Талбай (км²) |
Хүн ам (2022) |
|---|---|---|---|---|
| Бургенланд | Burgenland ˈbʊʁɡn̩lant |
Айзенштадт | 3,965 | 297,583 |
| Вена | Wien [viːn] | Вена | 415 | 1,931,593 |
| Доод Австри | Niederösterreich [ˈniːdɐˌʔøːstəʁaɪ̯ç] | Санкт Пөлтен | 19,180 | 1,698,796 |
| Дээд Австри | Oberösterreich [ˈoːbɐˌʔøːstəʁaɪ̯ç] | Линц | 11,983 | 1,505,140 |
| Зальцбург | Salzburg [ˈzalt͡sˌbʊʁk] | Зальцбург | 7,155 | 560,710 |
| Каринти | Kärnten [ˈkɛʁntn̩] | Клагенфурт | 9,537 | 564,513 |
| Тироль | Tirol [tiˈʁoːl] | Инсбрук | 12,648 | 764,102 |
| Форарльберг | Vorarlberg [foːɐ̯ˈʔaʁlbɛʁk] | Брегенц | 2,602 | 401,674 |
| Штири | Steiermark [ˈʃtaɪ̯ɐmaʁk] | Грац | 16,399 | 1,252,922 |
Цахим холбоос засварлах
Commons: Österreich – Викимедиа зураг, бичлэг, дууны сан- "Federal Chancellery of Austria" (in герман). Archived from the original on 2006-08-19.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (help) - Австри Open Directory Project төслийн вэбсайт дахь
Эшлэл засварлах
- ↑ "Bevölkerung nach Migrationshintergrund". www.statistik.at (in герман). Archived from the original on 2015-11-14. Retrieved 2021-12-23.
- ↑ "Religionsbekenntnis - STATISTIK AUSTRIA - die Informationsmanager".
- ↑ "Hofburg-Wahl: "Österreich ist ein sehr ungewöhnlicher Fall"" (in герман). 22 September 2022. Retrieved 22 September 2022.
- ↑ "Surface water and surface water change". Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). Retrieved 2020-10-11.
- ↑ "Population by Year-/Quarter-beginning". 8 Зургаадугаар сар 2022. Archived from the original on 12 Зургаадугаар сар 2015. Retrieved 8 Зургаадугаар сар 2022.
- ↑ 6.0 6.1 6.2 6.3 "World Economic Outlook Database April 2022". IMF.org. International Monetary Fund. Retrieved 19 June 2022.
- ↑ "Gini coefficient of equivalised disposable income – EU-SILC survey". ec.europa.eu. Eurostat. Retrieved 21 June 2022.
- ↑ "Human Development Report 2021/2022" (PDF) (in англи). United Nations Development Programme. 8 September 2022. Retrieved 8 September 2022.
Иш татахад гарсан алдаа: <ref> tags exist for a group named "lower-alpha", but no corresponding <references group="lower-alpha"/> tag was found