Хорват
Хорватын Бүгд Найрамдах Улс (хор. Republika Hrvatska) буюу Хорват нь Зүүн Европын Балканы хойгт орших Бүгд Найрамдах Улс юм. Баруун талаараа Словени, хойд талаараа Унгар, зүүн талаараа Босни ба Херцеговина, Серби улсуудтай хиллэнэ. Өмнө талд нь Адриатын тэнгис орших бөгөөд Дубровник нь зүүн талаараа Монтенегротой хиллэдэг. Нийслэл нь Загреб.
Бүгд Найрамдах Хорват Улс ᠪᠦᠭᠦᠳᠡ ᠨᠠᠶᠢᠷᠠᠮᠳᠠᠬᠤ ᠾᠣᠷᠸᠠᠲ᠋ ᠤᠯᠤᠰ Republika Hrvatska (хорват)
| |
|---|---|
 Төрийн далбаа
 Төрийн сүлд
| |
| Төрийн дуулал: хор. "Lijepa naša domovino" (Манай сайхан орон) | |
 Европ, Европын холбооны газрын зурагт Хорват улаанаар | |
 | |
| Нийслэл |  Загреб |
| Томоохон | Загреб, Сплит |
| Албан ёсны хэл | хорват хэл |
| Угсаатны бүлгүүд (2011) | Хорватын ард түмэн → 90.4% – хорват үндэстэн 4.4% – серби үндэстэн 5.2% – бусад/мэдүүлээгүй |
| Ард түмний нэршил | Хорватчууд |
| Төр засаг | Ардчилсан дэглэм, нэгдмэл байгууламж, парламентын бүгд найрамдах засагтай |
• Ерөнхийлөгч | Иво Йосипович (2010) |
• Ерөнхий сайд | Зоран Миланович (2011) |
| Хууль тогтоох байгууллага | хор. "Sabor" («Хурал») |
| Түүхэн үйл явдал | |
• Улс үүсэн байгуулагдсан | VIII зуун |
• Серби, Словенитэй нэгдсэн | 1918-12-04 |
• Югославаас тусгаарласан | 1991-10-08 |
| Газар нутаг | |
• Нийт | 56,594 км2 (126th) |
• Усны эзлэх талбай (%) | 1.09 хувь |
| Хүн ам | |
• Тооллого | 4,284,889 [1] |
• Нягтаршил | 75.8/км2 |
| ДНБ (ХАЧТ) | 2011 тооцоо |
• Нийт | $79.530 тэрбум[2] |
• Нэг хүнд ноогдох | $18,066[2] (65) |
| ДНБ (нэрлэсэн) | 2011 тооцоо |
• Нийт | $60.109 тэрбум[2] |
• Нэг хүнд ноогдох | $13,654[2] |
| ОТББИ (2012) | 30.5[3] Error: Invalid Gini value |
| ХХИ (2013) | ▲ 0.805[4] Error: Invalid HDI value · 47 |
| Мөнгөний нэгж | Хорватын куна (HRK) |
| Цагийн бүс | UTC+1 (ТЕЦ) |
• Зуны цаг (ЗЦ) | UTC+2 (ТЕЗЦ) |
1Европын холбооны гишүүн тул .eu-г бас хэрэглэнэ. | |
1991 онд Югославын бүрэлдэхүүнээс гарч тусгаар тогтнолоо зарласан улс юм.
ТүүхЗасварлах
7-р зуунд хорватууд одоогийн нутагтаа суурьшжээ. Тэр үеэс 2 гүнлиг оршин тогтнож байсан юм. 9-р зуунд хойд, баруун талаасаа Франк, өмнө, зүүн талаараа Византын довтолгоонд өртөх болсон бөгөөд Их Карлын аян дайнаар нэг хэсэг Франкийн эзэнт гүрний бүрэлдэхүүнд орж, католик шашинг хүлээн авсан байна. Тус улсын анхны хаан Томислав I Хорватыг нэгтгэж, хаант улс болгосон юм. Хорватын хаант улс нь 2 зууны турш тусгаар тогтнолоо хадгалан оршин тогтнож, Петар Крешимир IV, Звонимир хаадын үед хөгжил цэцэглэлтийн оргилдоо хүрч байжээ.
1102 онд Хорват, Далматийн хаан ширээнд Унгарын хаан Ласло I заларч, Хорват нь Унгарын холбоонд нэгдэв.
1526 онд Хорватын парламент Хабсбургийн удмын Фердинандыг хаан ширээнд өргөмжилсөн. Харин Адриатын тэнгисийн эрэгт орших Далмати нь 10-р зууны сүүлээс Венецийн бүгд найрамдах улсын харьяанд байж, 1815 онд Венийн хэлэлцээрээр Австрийн Хаант Улсад нэгтгэгдсэн байна.
1918 онд дэлхийн нэгдүгээр дайнд ялагдсан Австри-Унгарын эзэнт улс унахад бүрэлдэхүүнээс нь гарсан Хорват өмнөд Славын үндэстнүүдийн холбоо байгуулах гэсэн Сербийн Хант Улсын саналыг хүлээн авч Серби-Хорват-Словенийн хаант улс байгуулагдсан бөгөөд 1929 онд улсынхаа нэрийг Югослав болгон өөрчилжээ. Гэвч төрийн эрхийг Сербүүд атгаж байгаад эгдүүцсэн Хорватууд тэмцсээр 1939 онд автономит эрхтэй болсон байна. Гэхдээ үүнд ханалгүй, Анте Павеличаар удирдуулсан үндсэрхэг үзэлтнүүдийн байгууллага болох Усташи байгуулагдаж, 1941 онд Нацист Герман тус улсад халдан ороход тэдний талд орж, Хорват, Далмати, Славони, мөн Войводина, Босни ба Херцеговинын нэг хэсгийг багтаасан Хорватын тусгаар улс гэгчийг байгуулсан байна. Дэлхийн хоёрдугаар дайны дараа социалист дэглэмтэй болсон Югослав нь удирдагч Иосиф Броз Титогийн тэнцвэртэй удирдлагын үрээр хэлбэрээ хадгалж байсан ч түүнийг нас барсны дараа 1980-аад онд хорватуудын үндэсний үзэл эргэж сэргэв.
1990 онд Югослав улс олон намын системд шилжиж, анхны чөлөөт ардчилсан сонгууль явуулахад Хорватыг Югославаас тусгаарлах бодлого баримталдаг Степан Месичийн удирдсан нам Хорватын төрийн эрхэнд гарч, тусгаар тогтнох үйл явц эхлэв.
1991 оны 6 сарын 19-нд тусгаар тогтнох талаар бүх ард түмний санал хураалт явуулж, ард түмний 78% нь дэмжсэн тул 6 сарын 25-нд тусгаар тогтнолоо зарласан байна.
Хорватад сербичүүд олноор оршин суудаг тул Югославын тал Сербийн Краина автономит тойрог дахь сербичүүдээ хамгаалах нэрээр Хорватын нутагт халдаж, Хорватын тусгаар тогтнолын дайн эхэлсэн билээ. 1995 онд дайн тус улсын ялалтаар өндөрлөсөн байна.
Зүүлт, тайлбарЗасварлах
- ↑ "Population by Age and Sex, by Settlements, 2011 Census".
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 "Croatia". International Monetary Fund.
- ↑ "Gini coefficient of equivalised disposable income (source: SILC)". Eurostat Data Explorer.
- ↑ "Human Development Report 2011" (PDF). United Nations. 2011.
Цахим холбоосЗасварлах
 |
Wiktionary: Хорват – Энэ үгийг тайлбар толиос харна уу |