Википедиа

Цахиагийн Элбэгдорж

Цахиагийн Элбэгдож нь Монгол Улсад ардчилсан нийгэм бий болгохоор анх зориглон санаачилж, 75 жил коммунист засаглалтай байсан Монгол орныг тайван хувьсгалын замаар ардчилсан, чөлөөт эдийн засагтай болгож өөрчилсөн ардчилсан хувьсгалын 13 удирдагчийн нэг. Ц.Элбэгдорж нь Монгол Улсын Ерөнхийлөгч асан. Өмнө нь тэрбээр Монгол Улсын Ерөнхий Сайдаар хоёр удаа, Монгол Улсын Их Хурлын дэд даргаар нэг удаа, УИХ-ын олонхын бүлгийн даргаар нэг удаа, УИХ-ын гишүүнээр дөрвөн удаа тус тус сонгогдон ажилласан. Ц.Элбэгдорж нь ардчиллын төлөө, хүний эрх, эрх чөлөөг дээдэлдэг неолибeрал улс төрч юм.

Цахиагийн Элбэгдорж
 Монгол
2009.06.18 — 2017.07.10 (8 жил)
ӨмнөхНамбарын Энхбаяр
ДараахХалтмаагийн Баттулга
 Монгол
1998.04.23 – 1998.12.09 (8 сар)
ӨмнөхМэндсайханы Энхсайхан
ДараахЖанлавын Наранцацралт
2004.08.20 – 2006.01.13 (2 жил)
ӨмнөхНамбарын Энхбаяр
ДараахМиеэгомбын Энхболд
 Монгол
1992–2000, 2004–2009 он (13 жил)
Овог нэрЦахиагийн Элбэгдорж
Төрсөн1963 оны 3 сарын 8 (1963-03-08)
(одоо 61 настай)
Зэрэг, Ховд
УлсМонгол Монгол (БНМАУ → МУ)
Нам эвсэлАрдчилсан Нам
Гэр бүлэхнэр Хажидсүрэнгийн Болормаа
4 хүүтэй
СургуульЛьвовын цэрэг улс
төрийн дээд сургууль,
Харвардын их сургууль
Мэргэжилулс төрч, сэтгүүлч

Бага нас, боловсрол

Элбэгдорж нь Ховд аймгийн Зэрэг суманд Цахиа, Хонинхүү нарын гэрт 1963 оны 3 дугаар сарын 8-нд тэдний найм дахь буюу отгон хүү болон мэндэлжээ. Элбэгдоржийн эцэг, эх тэр үеийн Монголын хүн амын ихэнхийн нэгэн адил малчин ард байсан тул Элбэгдорж багадаа ишиг, хурга, тугал, унагатай тоглож, тэднийг арчилж, тордохын зэрэгцээ бусад хүүхдүүдтэй мориор уралдаж тоглож өсчээ. Зэрэг сумынхны дурсан ярьдгаар Элбэгдоржийн ээж Хонинхүү нь туульс хайлдаг, ерөөл магтаал сайхан хэлдгээрээ нутаг усандаа нэр хүндтэй тул Зэрэг сум болон ойр сумынхан цэрэгт явах, хол газар одохын өмнө Цахиагийн гэрт бууж, Хонинхүүгийн мэргэн цэцэн сургаалийг сонсоод мордох дуртай байв.

Элбэгдорж Ховд аймгийн Зэрэг суманд бага, дунд сургуулиа онц дүнтэй төгсчээ. Түүнийг 16 настай байхад гэр нь Эрдэнэт хот руу нүүж, тэрбээр Эрдэнэт хотод 10-р ангиа онц дүнтэйгээр 1981 онд төгссөн байна. Социализмын үед их, дээд сургуулийн элсэлтийн хуваарийг Төлөвлөгөөний комиссоос мэргэжил тус бүрээр аймаг, хотод хуваарилдаг байлаа.

Элбэгдоржийн хүсэн мөрөөдсөн сэтгүүл зүйн ангийн хуваарь тэр жил Эрдэнэт хотод ирсэнгүй. Сэтгүүлч болохоор сэтгэл шулуудсан Элбэгдорж ирэх жилийн уралдаант шалгалтыг хүлээхээр шийдэв. Энэ хугацаанд тэрбээр аав, ээждээ туслахаар Уулын баяжуулах "Эрдэнэт" үйлдвэрт түр ажиллаад удалгүй засварчин болж, тун удалгүй тушаал дэвшин машинист болж ажиллажээ. Ажиллах хугацаандаа цэрэгт татагдаж нэг жил цэргийн алба хаав. Цэргийн албыг үлгэр жишээ хааж, "Улаан Од" сонинд шүлгүүд нь хэвлэгдсэнийг Батлан Хамгаалах Яaмны өндөр албан тушаалын хүмүүс үзээд Элбэгдоржийг тус яаман дээр дуудаж, түүнээс шалгалт авчээ. Шалгалтын үр дүнд Элбэгдорж Батлан Хамгаалах Яaманд ирсэн Зөвлөлт Холбоот Улсын Цэрэг, Улс Төрийн дээд сургуулийн хоёр хуваарийн нэгийг авсан байна.

Хуучнаар Зөвлөлт Холбоот Улсын Львов хот дахь Цэрэг, Улс Төрийн Их Сургуулийг Элбэгдорж сэтгүүлч мэргэжилтэй, онц дүнтэйгээр 1988 онд төгсчээ. Мөн тэрбээр Америкийн Нэгдсэн Улсын Боулдер хот дахь Колорадогийн Их Сургууль-н Эдийн засгийн институтыг онц төгссөн байна. Дараа нь Элбэгдорж АНУ-ын Харвардын Их Сургуульд тус сургуулийн бүрэн тэтгэлэгтэйгээр суралцаж, Харвардын их сургуулийн Жон Кеннедигийн нэрэмжит Төрийн Удирдлагын сургуулийг төрийн удирдлагын магистр зэрэгтэйгээр 2002 онд төгсөөд Монголдоо эргэн ирсэн[1].

Ардчилсан хөдөлгөөн

Цахиагийн Элбэгдорж нь анхны ардчилсан хөдөлгөөний партизануудын нэг болж амь биеэ хайрлалгүй, хүмүүсийг зохион байгуулж, жагсаал цуглаан хийж, Монголын төр засгийн коммунист дэглэмийг цус урсгалгүйгээр 1989 онд төгсгөл болгоход чухал үүрэг гүйцэтгэсэн юм. Коммунист төр засгийн эсрэг Элбэгдоржийн гол шүүмжлэл нь ардчилсан нийгэм, үг хэлэх эрх чөлөө, чөлөөт зах зээлийн эдийн засаг Монгол оронд хэрэгтэй гэсэн бөгөөд Монголын коммунист төр засаг эдгээрийг дэмждэггүй байв. Элбэгдорж болон Монголын коммунизмын эсрэг хувьсгалын удирдагчид, дэмжигчдийн ачаар Монгол Улс Төв Ази дахь анхны ардчилсан орон болсон юм. Олон улсын ухаантнууд болон олон улсын хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл Элбэгдоржийг "Монголын Томас Жефферсон" гэж АНУ-ын тусгаар тогтнолыг тунхаглагчдын нэг, ардчиллыг үндэслэгч эцэгтэй зүйрлэн нэрлэдэг.[2]

Монголын Залуучуудын эвлэлийн их хурлын индэр дээр хэлсэн үгнийхээ төгсгөлд анх удаа Монголд ардчилал хэрэгтэй байгаа тухай ярьж, түүнийг бий болгоход залуусыг уриалан дуудаж, хамтарч ажиллах санал тавьсан. Хурлын дарга Элбэгдoржийн яриаг тасалж, ийм зүйл ярьж болохгүйг сануулж байжээ. Энэ бол 1989 он буюу Монгол Улс коммунист орон болоод 68 жилийг туулаад байсан бөгөөд тэр үед хоёр хүний нэг нь коммунист Монгол Ардын Хувьсгалт Нам (МАХН)-ын албан бус тагнуул байв. Тэдний матаасаар МАХH, Улс Төрийн Товчоо коммунизм, социализмаас өөр үзэл бодол илэрхийлсэн хүмүүсийг шийтгэдэг, цөлдөг байлаа. Тус хурлын завсарлагаар хоёр залуу Элбэгдоржтой уулзсан бөгөөд тэр гурав ардчилсан хөдөлгөөн байгуулахаар тохиролцож, энэ тухай нууцаар залуучуудад зар тараахаар болжээ. Тэр гурав бусад арван залуусын хамт хожмоо Монголын ардчилсан хувьсгалын арван гурван удирдагч гэж нэрлэгдэх болсон юм.

Тэр үед Элбэгдорж "Улаан Од" сонины сурвалжлагчаар ажиллаж байсан бөгөөд Залуучуудын эвлэлийн их хуралд оролцсоны дараа ажилдаа ирэх үед нь Элбэгдоржийн "буруу үйлдэл"-ийн тухай хурлын даргын үг аль хэдийнээ сонинд нь хүрсэн байв. Тус сонины эрхлэгч Элбэгдоржийг ажлын гадуур ямар нэг үйл ажиллагаанд оролцож, коммунист,социалист чиг шугамаас гажсан зүйл хийвэл ажлаас нь хална гэж сануулжээ.

Тухайн үед Монгол дахь цорын ганц залуучуудын байгууллага байсан Монголын Залуучуудын Эвлэл нь Монгол Ардын Хувьсгалт Нам (МАХН)-ын харъяа байгууллага байв. Анхааруулга авсан хэдий ч Ц.Элбэгдорж ба түүний нөхөд бусад залуустай Монгол Улсын Их сургуулийн дугуй танхимд нууцаар цугларч, тухайн үеийн хаалттай сэдэв болох ардчилал, чөлөөт зах зээлийн тухай юу мэдэхээ хэлэлцэн ярилцаж, ардчилсан хөдөлгөөн зохион байгуулах төлөвлөгөө зохиож эхэлжээ. Тэд олон удаа уулзаж, шинэ найз нөхөд, шинэ дэмжигчдийг өөрсөдтэйгээ нэгдүүлэхээр дагуулж ирж байв. Нэг шөнө тэд нээлттэй цуглаан зохион байгуулах тухай зарлалаа гудамжинд шонгийн моднууд дээр наасан байв.

 
Зэвсэгт хүчний Ерөнхий командлагч Цахиагийн Элбэгдорж

1989 оны 12 дугаар сарын 10-ны өглөө Монголын Залуучуудын Эвлэлийн байрны өмнө ардчиллын төлөө анхны олон нийтийн цуглаан болов. Хүмүүс цугларахад тус цуглааныг зохион байгуулагчдын нэг Элбэгдoрж микрофон аваад, Монголд Ардчилсан хөдөлгөөн байгуулагдаж байгааг зарлан тунхагласан. Тус хөдөлгөөнөөс удалгүй Ардчилсан Холбоо байгуулагдав. Ардчилсан Холбоо нь Монголын анхны төрийн бус ардчилсан байгууллага бөгөөд Элбэгдорж үндэслэн байгуулагчдын нь нэг юм. Тухайн үеийн Монголын төрийн дээд гүйцэтгэх байгууллага болох МАХН-ын Улс Төрийн Товчооны зүгээс шийтгэх, цөлөх, хэлмэгдүүлэх ихээхэн магадлалтай байхад ардчиллыг дэмжигчид улам олон жагсаал цуглаан зохион байгуулж байв. Монгол орноо ардчилсан нийгэмтэй болгохыг зорьсон Ардчилсан хөдөлгөөнийг монголчууд дэмжиж, тус хөдөлгөөн нь аймаг бүрт салбартай Монгол улс даяaр давалгаалсан хөдөлгөөн болон хувирав. Ардчилсан хөдөлгөөн жагсаал цуглаан, өлсгөлөн зохион байгуулж, олон аймагт Ардчилсан хөдөлгөөнийг дэмжсэн багш ажилчдын ажил хаялт болов. Энэ бүх дарамт шахалтаар есөн гишүүнтэй МАХН-ын Улс Төрийн Товчоо ардчилсан хөдөлгөөний удирдагчидтай уулзаж хэлэлцээ хийхийг зөвшөөрсөн. Элбэгдорж хэлэлцээ хийгчдийн нэг байсан бөгөөд хэлэлцээний дараа Улс Төрийн Товчооны дарга Жамбын Батмөнх Улс Төрийн Товчоог татан буулгах шийдвэр гаргаж, Улс Төрийн Товчоо татан буугдсанаар Монгол Улс Ардын их хурал байгуулах боломжтой болж, Ардын Их Хурал нь хүний эрх, ардчилал, эрх чөлөөг баталгаажуулсан Монгол Улсын Үндсэн хуулийг баталсaнaap Монгол орон ардчилсан орон болсон.

 
НҮБ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Бан Ги Мүн, Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц. Элбэгдорж нар Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын Төв байранд уулзав. 2011 оны 9 сарын 19

Монгол улсад ардчилсан нийгмийн тогтолцоог бий болгоход оруулсан хувь нэмэр

Цахиагийн Элбэгдорж Монголын анхны бие даасан сонин болох "Ардчилал" сонинг 1990 онд үүсгэн байгуулж, эрхлэгчээр нь ажилласан. Чөлөөт хэвлэлийг анх үүсгэн бий болгож, хамгаалсан үйл хэргийг нь үнэлж Монголын Сэтгүүлчдийн нийгэмлэгээс Элбэгдоржийг "Хэвлэлийн Эрх Чөлөөний Одон" -гоор 2000 онд шагнажээ.

Элбэгдoрж aрд түмнээсээ сонгогдон Ардын Их Хурлын депутатаас эхэлж нийт гурван удаа УИХ-ын гишүүнээр 1990-2000 онд ажилласан байна. Тэрбээр хүний эрх, aрдчилал, эрх чөлөөг тунхаглан баталгаажуулсан Монгол Улсын шинэ Yндсэн Хуулийг боловсруулан батлалцсaн юм.

Монгол дахь хамгийн анхны бие даасан телевиз болох Монгол, Америкийн хамтарсан Ийгл телевизийг Элбэгдорж 1995 онд үүсгэн байгуулалцсан байна.

Коммунист он жилүүдэд МАХН-ын засаглалаас өөр үзэл бодолтой, шашинтай байснаас нь болж хэлмэгдүүлж, устгасан 37000 гаруй хэлмэгдэгсэд, болон тэдний ар гэрийнхнээс Монгол Улсын төр уучлал хүсэх арга хэмжээг Цагаатгах ажлыг удирдан зохион байгуулах улсын комиссын дарга байхдаа Элбэгдорж санаачилж, хэрэгжүүлсэн юм. Иосиф Сталины үеэс эхэлсэн улс төрийн хилс хэрэгт хэлмэгдэгсдийг цагаатгах, ар гэрт нь нөхөн олговор олгох, нэр төрийг нь сэргээж, цаашид хүний эрх зөрчихийг хориглосон Цагаатгалын тухай хуулийг батлахад Элбэгдорж гол үүрэг гүйцэтгэсэн билээ.

Элбэгдoрж анхны Аж ахуйтны нийгэмлэгийг үүсгэн байгуулсан бөгөөд тус байгууллага 1991 онд малчид нэгдлээс өөрсдийн хөрөнгө болох малаа хувьчилж авахад нь малчдад тусалсан. Малыг хувьчилж, малчдыг хөрөнгөтэй болгосны ачаар Монгол Улсад социалист он жилүүдэд хэзээ ч 25 саяд хүрч үзээгүй таван хошуу малын тоо толгой мал хувьчлагдсанаас хойш богино хугацаанд 30 саяд хүрсэн билээ.

Ерөнхий сайд Элбэгдорж

Монголын түүхэнд Ерөнхий сайдаар хоёр удаа ажилласан хоёрхон хүний нэг нь Цахиагийн Элбэгдорж юм. Ардчилсан Намын даргын хувьд Элбэгдорж Монголын Үндэсний Ардчилсан Нам, Монголын Социал Демократ Намын "Ардчилсан Холбоо Эвсэл"-ийг хамтран удирдаж, тус эвслийг 1996 оны Улсын Их Хурлын сонгуульд түүхэн ялалтанд хүргэсэн билээ. Элбэгдорж УИХ-ын олонхын бүлгийн даргаар 1996-2000 онд, УИХ-ын дэд даргаар 1996-1998 онд тус тус ажилласан.

1998 оны 4-р сард Элбэгдорж Монголын сүүлийн үеийн түүхэн дэх хамгийн залуу Ерөнхий сайдаар сонгогдсон. Ерөнхий сайдаар ажиллах хугацаандаа Элбэгдорж улс үндэстний хэмжээнд тулгамдсан улс төр,эдийн засаг,дэд бүтэц, нийгмийн асуудлуудыг шийдвэрлэх амин чухал алхмууд хийсэн бөгөөд Монгол улсын нээлттэй гадаад бодлогыг тууштай үргэлжлүүлсэн. Хэвлэлийн эрх чөлөөний тухай хуулийг санаачлагчдын нэг нь Элбэгдорж бөгөөд тэрбээр тус хуулийг 1998 онд батлуулахад чухал үүрэг гүйцэтгэсэн юм. Тус хууль дээр тулгуурлан батлагдсан дараагийн хуулиар улсын мэдлийн өдөр тутмын сонингууд болох "Ардын эрх","Засгийн газрын мэдээ" сонинуудыг төрөөс шууд хянадгийг нь зогсоож, олон нийтийн сонин болгосон хууль гарсан.

 
Mонгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж, АНУ-ын Ерөнхийлөгч Барак Обама нар Цагаан Ордонд уулзаж буй нь, Вашингтон хот, АНУ, 2011 оны 6-р сар

Ардчилсан тогтолцоог Монгол улсад бий болгож, бэхжүүлэхэд оруулсан хувь нэмэр, хүч чармайлтыг нь үнэлж Элбэгдоржийг Эрх чөлөөний одонгоор шагнажээ. Эхний удаа Элбэгдорж 8 сар Ерөнхий сайдаар ажилласан бөгөөд Ардчилсан Намын дараагийн гишүүн 1998 оны 12-р сараас үргэлжлүүлэн тус албан тушаалыг хашжээ.

Монгол Улсын Ерөнхий сайдаар Элбэгдoрж хоёр дахь удаагаа 2004 оны 8-р сарын 20-нд сонгогдсон. Энэ нь улс төрийн хоёр гол эсрэг, тэсрэг хүч болох Ардчилсан Намуудын эвсэл, экс-коммунист МАХН хоёр 2004 оны УИХ-ын сонгуульд тэнцүү суудал авсны дараа бий болсон Их эвслийн засгийн газар байв.

Хоёр дахь удаагаа Ерөнхий сайдаар ажиллахдаа Элбэгдорж Монголын хөгжилд хамгийн том тээг саад болоод буй авлигал, ядууралтай дайн зарласан юм. УИХ-ын хаврын чуулганы нээлт дээр 2005 оны 4-р сарын 8-нд "Бид авилгалын учир шалтгаан, эхийг мэдэж, авилгалыг бульдозeрдoнo" гэж хэлсэн шигээ Элбэгдoрж авилгалын эсрэг шаргуу тэмцсэн.

2005 оны 11-р сарын 21-нд АНУ-ын Ерөнхийлөгч Жорж Уокер Буш Монгол Улсад айлчилж, Төрийн ордонд монголчуудад хандан үг хэлэхдээ Монголын ардчиллыг, Монголд ардчилал авчирсан залуусын үйл хэргийг магтаж, энд Монгол Улсын Ерөнхий сайд Элбэгдoржийг онцлон дурьдсан юм. [3]

 
АНУ-ын Ерөнхийлөгч Ж.В.Буш, Монгол Улсын Ерөнхий сайд Ц.Элбэгдорж нар Улаанбаатар хотноо Төрийн ордонд уулзав. 2005.11.21

АНУ-ын Эн Би Си телевизийн Ньюс нэвтрүүлэгт өгсөн ярилцлагадаа Элбэгдорж "Бид (Монгол Улс) терроризмтай тэмцэх дэлхийн хүч чармайлтанд хувь нэмрээ оруулахыг чармайж байна" гэжээ. [4] Хэдий тийм боловч тэрбээр "терроризмтай тэмцэх" нэрээр улс орнууд өөрийн ард түмний эсрэг "эрс ширүүн арга хэмжээ" авахын эсрэг анхааруулсан. АНУ-ын Ерөнхийлөгч Жон Ф.Кеннеди "Берлины иргэн" болсоны адил "2001 оны 9-р сарын 11-ний дараа бид бүгдээрээ Нью-Йоркчууд болсон" гэж Элбэгдорж 2001 оны 10-р сард Нью-Йорк хотод болсон Төрийн бус байгууллагын Дэлхийн нийгэмлэгийн "Дэлхий дахь хүчирхийлэл: Хямрал ба итгэл найдвар" хурал дээр олон улсын төрийн бус байгууллагуудын удирдлагууд, улс орны удирдагчид байсан хүмүүст хандан хэлсэн байна. [5]

Элбэгдoрж Монгол орныг цөлжилтөөс сэргийлж, байгалиа хамгаалж, агаарын бохирдлыг багасгахын тулд мод тарих Ногоон хэрэм хөтөлбөр санаачилжээ.

Ц.Элбэгдорж Европын Холбоотой Чөлөөт худалдааны гэрээ байгуулж, Монголын бүх бүтээгдэхүүн Eврoпын улсуудад татваргүйгээр экспoртлoгдох болсон. Тэрбээр мөн дотоодын үйлдвэрлэгчдээ идэвхтэй дэмжсэн юм. Түүнчлэн дотоодын үйлдвэрлэгчид бүтээгдэхүүн, үйлчилгээндээ авах ёстой лиценз, болон үйлдвэрлэл явуулахад шаардагддаг байсан хэт олон тогтоол журмуудыг Элбэгдорж цөөлсөн. Өмнө нь дотоодын үйлдвэрлэгчдэд ялгавартай хандан, цөөн компанийг "ногоон гэрэл" -ийн компаниуд хэмээн зөвхөн тэдгээр компаниуд гаалийн татваргүйгээр хэрэгцээтэй эд анги, тоног төхөөрөмж импортлодог байсан бол Элбэгдoрж бүх дотоодын үйлдвэрлэгчдэд бүгдэд нь ижил "ногоон гэрэл" өгч дүрэм журмуудыг өөрчилсөн.

Ц.Элбэгдoржийн Засгийн газар Монгол орны айл бүрийг компьютeржүүлж, 1 төгрөгний үнэтэй интeрнeтээр хангах ажлыг санаачлан эхлүүлсэнэээр саяхныг хүртэл хүн амын цөөхөн хувийн хэрэглээ байсан компьютер бүх нийтэд хүртээмжтэй болох үүд хаалга нээгдсэн.

Ц.Элбэгдорж техник мэргэжлийн сургууль, тусгай мэргэжлийг хүчтэй дэмжих замаар ажилгүйдлийг ихээхэн бууруулсан билээ. Дунд сургуульд орос хэлний оронд англи хэлийг хоёр дахь хэл болгон өөрчилж, Монголын эдийн засагт түүхэнд хамгийн их орлого цуглуулж, бүх хүүхдэд хүүхдийн мөнгө олгох ажлыг эхлүүлж, өндөр настны тэтгэврийг өндөр хувиар нэмэгдүүлсэн.

Хархорин сумыг соёлын болон аялал жуулчлалын төв хот болгон хөгжүүлэх санаачлага гаргахад жинтэй үүрэг гүйцэтгэсэн боловч уг ажил одоог хүртэл хэрэгжихгүй, зогсонги байдалтай байна.

Элбэгдорж төрийн хяналттай Монголын Үндэсний телевиз, Монголын Үндэсний радиог олон нийтийн статустай, төрийн хяналтгүй болгох хуулийг санаачлан, УИХ-ын даргатай хамтран УИХ-д оруулсан нь хууль болон 2005 онд батлагдсан.

Элбэгдoржийн Засгийн газар Сүхбаатарын талбайд жагсаал цуглаан чөлөөтэй зохион байгуулахыг зөвшөөрөн хуульчилсан хуулийн төслийг УИХ-д санаачлан оруулсан нь хууль болон батлагдсан. Өмнө нь Сүхбаатарын талбай дээр жагсаал цуглаан хийх нь хуулиар зөвшөөрөгдөөгүй байсан юм.

Хоёр дахь удаагаа Ерөнхий сайдаар ажилласан нь

2004 оны УИХ-ын сонгуульд 50, 50%-ийн тэнцүү санал авсаны дараа их эвслийн засгийн газар байгуулахын тулд Ардчилсан Нам, МАХН гурван гэрээ байгуулж 2004 онд Ц.Элбэгдорж их эвслийн Засгийн газрын Ерөнхий сайдаар ажилласан. Иргэний хөдөлгөөнүүд болон монголчууд МАХН-ын шийдвэрийн эсрэг маш олон хүчтэй эсэргүүцлийн цуглаан, жагсаал хийсэн. [6] Элбэгдоржийн Засгийн газрыг огцруулсан шалтгааны талаархи асуултад МАХН гадаадын хэвлэлд хариулахдаа "Элбэгдорж авилгалтай хангалттай тэмцэж чадаагүй" гэсэн бол МАХН-ыг шүүмжлэгчид хэлэхдээ "МАХН өөрийнх нь булхай, авилгалыг илчлэх албан ёсны авилгалтай холбогдсон шалгалтуудыг хийлгэхгүйн тулд МАХН зориудаар Элбэгдоржийн засгийн газрыг урьдчилан унагасан" гэж Вьюс Ваэйрт бичжээ. [7] АНУ-ын Олон улсын хөгжлийн агентлаг USAID -ын тайланд МАХН-ын өндөр албан тушаалтнууд авилгалд гүнзгий хутгалдсан гэж онцлон тэмдэглэсэн байна. [8] Элбэгдорж эсрэгээр нь авилгалтай хатуу тэмцэж байв. [9]

МАХН-аас томилсон Гаалийн ерөнхий газрын дарга Х.Баатар авилгалын үйлдэл дээрээ баривчлагдсан бөгөөд тэрбээр авилгалын сүлжээнд МАХН-ын удирдлагууд түүний гол сүлбээтэн хэмээн мэдэгдээд байсан тухай сонин хэвлэлүүд мэдээлж байсан. МАХН-ын удирдлага Х.Баатартай уулзсаны маргааш өдөр МАХН Элбэгдоржийн их эвслийн засгийн газраас гарах шийдвэрээ гаргасан. [10] МАХН-ын энэхүү шийдвэр нь Улаанбаатар хотын сангуудад санхүүгийн шалгалт хийж эхлэхтэй мөн зэрэгцэн тохиосон бөгөөд, Улаанбаатар хотын захирагчаар сүүлийн долоон жилд Миеэгомбын Энхболд ажиллаж байх хугацаанд газартай холбогдсон авилгалын шуугиан дээд цэгтээ хүрээд байсан юм. 2006 оны 1-р сарын 11-нд МАХH-ын Удирдах Зөвлөл Элбэгдоржийн Засгийн газрыг огцруулах шийдвэр гаргаж, үүний дагуу 2006 оны 1-р сарын 13-нд Элбэгдoржийн хоёр дахь засгийн газрыг УИХ дахь МАХH-ын гишүүд болон Ардчилсан Намын дөрвөн гишүүний саналаар огцруулав.

 
Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж, Өмнөд Суданд энхийг сахиулагч Монгол цэргүүдийн хамт 2013.2.15

Элбэгдoрж "Бид (ардчиллыг дэмжигчид) олуулаа болоод эргэж ирнэ" хэмээх алдарт амлалтаа хоёр дахь удаагаа УИХ-ын индэр дээрээс Засгийн газрыг нь унагасны дараа хэлсэн. Тэрбээр энэ амлалтыг анх 1994 онд УИХ-ын 76 гишүүний 70 нь МАХH-аас сонгогдсон гишүүд байж тэд Элбэгдoржийн ардчилсан бодлогыг асар их эсэргүүцэж байх үeд УИХ-ын гишүүнээс татгалзахдаа хэлсэн юм. Элбэгдорж амлалтаа биелүүлж Ардчилсан Нам, түүний "Ардчилсан Холбоо Эвсэл" -ийг удирдалцаж, тус эвсэл 1996 оны УИХ-ын сонгуульд ялсан билээ. 2005 оны 8 дугаар сард болсон УИХ-ын 65-р тойргийн нөхөн сонгуульд Ардчилсан Намаас Цахиагийн Элбэгдорж, МАХН-аас Миеэгомбын Энхболд нар болон бусад намаас болон бие даан нэр дэвшигч нар нэр дэвшсэн байв. [11]

УИХ-ын гишүүний суудлыг Миеэгомбын Энхболдод өгөхийн тулд Элбэгдоржийг сонгуулиас МАХН нэрийг нь татуулж, оронд нь МАХН Элбэгдоржийн их эвслийн засгийн газраас хугацааг нь дуустал гарахгүй байхаар тохирсон. Байгуулсан гэрээгээ биелүүлж Элбэгдорж УИХ-ын 65-р тойргийн сонгуульд нэр дэвшигчээс нэрээ татсан нь Миеэгомбын Энхболдыг Элбэгдоржийн оронд УИХ-ын гишүүн болох бололцоог олгосон. Хэдий тийм боловч МАХН Ардчилсан Намтай байгуулсан гэрээгээ зөрчиж Элбэгдоржийн Засгийн газрыг орхисон нь УИХ Засгийн газрыг унагаж, Элбэгдоржийг Ерөнхий сайдаас 2006 оны 1-р сарын 13-нд огцруулсан.

2009 оны Ерөнхийлөгчийн сонгууль

2009 онд Монгол улс 5 дахь удаагаа ерөнхийлөгчөө сонгох сонгууль болов. Үүнд Ардчилсан Нам Ц.Элбэгдоржийн нэрийг дэвшүүлэн, парламентад суудалтай Ногоон Нам, Иргэний Зориг Нам түүнийг дэмжин оролцохоо илэрхийлэв. Тэрээр үүргээ гүйцэтгэж буй ерөнхийлөгч Намбарын Энхбаяртай өрсөлдсөн юм. 2009 оны 5 сарын 24-нд болсон сонгуулийн урьдчилсан дүнгээр 51.24 хувийн санал авч[12], ялсан юм. Ц.Элбэгдорж 8 аймаг болон нийслэлийн 7 дүүрэгт өрсөлдөгчөөсөө илүү санал авсан бөгөөд сонгогчдын бараг тал нь төвлөрсөн нийслэл хотод байгуулсан ялалт нь түүнийг Ерөнхийлөгчийн сонгуульд ялахад түлхэц болов. Тэрээр 2009 оны 6 сарын 18-ны өдрийн 12:06 цагт тангараг өргөж, албан ёсоор Ерөнхийлөгчийн ажилдаа орсон. 2013 оны Ерөнхийлөгчийн сонгуульд Ардчилсан Намаас Ц.Элбэгдоржийг дахин нэр дэвшүүлж Монгол Улсын Ерөнхийлөгчөөр 2 дахь удаа сонгогдон ажиллаж байна.

2013 оны Ерөнхийлөгчийн сонгууль

2013 оны Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн сонгуульд Ардчилсан Намын нэр дэвшигч Ц.Элбэгдорж нийт сонгогчдын 50.23%-ийн санал авч ялалт байгууж Монгол Улсын Ерөнхийлөгчөөр улиран сонгогдлоо. Монгол Ардын намын нэр дэвшигч Б.Бат-Эрдэнэ 41.97%, Монгол Ардын Хувьсгалт намын нэр дэвшигч Н.Удвал 6.5 хувийн санал авчээ.[13]

Ц.Элбэгдорж хоёр дахь удаагаа Монгол Улсын Ерөнхийлөгчөөр 2013 оны 7 дугаар сарын 10-ны өдөр Сүхбаатарын талбайд Чингис хааны хөшөө, Улсын Их Хурал, ард түмнийхээ өмнө тангараг өргөлөө. Энэ нь Монгол Улсын Ерөнхийлөгч түүхэнд анх удаагаа олон нийтийн өмнө төв талбайд тангараг өргсөн үйл явдал болов.[14][15][16]

Зарим баримтууд

  • Ц.Элбэгдорж нь ерөнхийлөгч болсоны дараа "Ашигт малтмалын тухай" хуулийг шинэчилэн Монгол улсын эрдэс баялгийн салбарт шинэчлэл өөрчлөлт хийх талаар удаа дараа мэдэгдэл хийн хуулийн төслүүдийг санаачилж байсан. Мөн ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлийг олгохгүй нөхцлийг сунгасан байна. энэ мэт үйлдлүүдийн үр дүнд эрдэс баялгийн салбар дах гадаадын хөрөнгө оруулалт зогсонги байдалд орсоноор Монгол улсын эдийн засаг доройтон дампуурахад нэг гол нөлөөлөх хүчин зүйл болжээ. Эрдэс баялгийн салбар дампуурсаны дараа ерөнхийлөгч Элбэгдорж нь "Би ашигт малтмалын салбарын үйл ажиллагаанд орохгүй. Ингэх шаардлага алга байна." гэсэн мэдэгдэл хийсэн юм.

Ном зохиол

Цахиагийн Элбэгдоржийн "Үнэний мөр цагаан", "Ачаа үүрсэн он жилүүд" номууд Улаанбаатар хотод 2000 онд хэвлэгдсэн. Түүний 112 өгүүлэл, 85 хэлсэн үг, 57 ярилцлага 1985-2002 онуудад хэвлэгдсэн байна.

Монгол Улс: Уулыг хөдөлгөх нь, Цахиагийн Элбэгдорж, Вашингтон Пост сонин, АНУ, 2005 оны 11-р сарын 21, англи хэлээр.

Ойрхи Дорнодод Монгол Улс юу зааж чадах вэ, Цахиагийн Элбэгдорж, Гадаад бодлого сэтгүүл, АНУ, 2011 оны 04-р сарын 06, англи хэлээр.

Цахим сүлжээ

Эх сурвалж

  1. ↑ "Kennedy School Graduate Guides Mongolia into New Era". Lory Hough for The President and Fellows of Harvard College. January 5, 2005. Archived from the original on Арван хоёрдугаар сар 13, 2009. Татаж авсан: 2009 оны 5 сарын 17. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= and |archive-date= (help); Unknown parameter |dateformat= ignored (help)
  2. ↑ Винceнт Х. Миллeр Чингис хааны нутагт коммунизмаас капитализмд (Memento 24. Хоёрдугаар сар 2012 цахим архивт), "Хувь хүний эрх чөлөөг дэмжигчдийн олон улсын нийгэмлэг" (ИСИЛ), АНУ, 2004 оны хавар, англи хэлээр.
  3. ↑ Ерөнхийлөгч Бушийн Улаанбаатарт хэлсэн үг Цагаан ордны хэвлэлд зориулсан мэдээлэл, АНУ, 2005 оны 11-р сарын 21, англи хэлээр.
  4. ↑ Жорж Лeвис Cурвалжлагчийн тэмдэглэлийн дэвтэр Эн Би Сигийн Mэдээ, АНУ, 2005 оны 11-р сарын 16, англи хэлээр.
  5. ↑ Дэлхий дахин дахь хүчирхийлэл: Хямрал ба итгэл найдвар чуулган дээр Элбэгдоржийн хэлсэн үгнээс авсан ишлэл "Төрийн бус байгууллагуудын дэлхийн нийгэмлэг", Нью Йорк хот, АНУ, 2001 оны 10-р сарын 19-22, англи хэлээр.
  6. ↑ Монголын парламентын гишүүд Засгийн газрaa унагалаа Би Би Сигийн мэдээ, Их Британи, 2006 оны 1-р сарын 13, англи хэлээр.
  7. ↑ Монголын улс төрийн тогтворгүй байдал[permanent dead link], Эдийн засагчдын интeллигeнц хэсгийн Вьюс Вайер онлайн сэтгүүл, Их Британи, 2006 оны 1-р сарын 17, англи хэлээр
  8. ↑ Монголын авилгалд хийсэн үнэлгээ (Memento 21. Гуравдугаар сар 2006 цахим архивт), "АНУ-ын Олон улсын хөгжлийн агентлаг"-ийн сүүлийн тайлан, хуудас 15-16, 2005 оны 8-р сарын 31, англи хэлээр.
  9. ↑ Эдвард Коди Хятад, Оросын бага зэрэг базалтыг мэдэрсэн Монгол АНУ-г урьж байна Вашингтон Пост сонин, АНУ, 2006 оны 2-р сарын 12, англи хэлээр.
  10. ↑ Ч.Сумъяабазар Монголын Гаалийн ерөнхий газрын дарга авилгалын үйлдэл дээрээ баригдсан тухай өгүүлэл (Memento 30. Есдүгээр сар 2007 цахим архивт) УБ Пөүст сонин, Улаанбаатар, Монгол, 2005 оны 11-р сарын 3, англи хэлээр.
  11. ↑ Б. Болортуяа Долоон нэр дэвшигч бүртгүүллээ, ТВ 5, Улаанбаатар хот, Монгол, 2005 оны 8-р сарын 2, англи хэлээр.
  12. ↑ "Сонгуулийн урьдчилсан дүн". 2009-05-25. Archived from the original on 2009-05-28. Татаж авсан: 5 сарын 26. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (help); Unknown parameter |accessyear= ignored (|access-date= suggested) (help)
  13. ↑ "Урьдчилсан дүнгээр Ц.Элбэгдорж ялсныг зарлав". 2013-06-27. Archived from the original on 2013-06-29. Татаж авсан: 7 сарын 1. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (help); Unknown parameter |accessyear= ignored (|access-date= suggested) (help)
  14. ↑ Д., Цэцэг (2013 оны 7 дугаар сарын 10). "Ерөнхийлөгч тангаргаа өргөлөө". shuud.mn (монгол хэлээр). Татаж авсан: 2013 оны 7 дугаар сарын 10. {{cite news}}: Check date values in: |accessdate= and |date= (help)
  15. ↑ Б., Энхмаа (2013 оны 7 дугаар сарын 10). "Хүндэтгэлийн чуулган өндөрлөлөө". news.mn (монгол хэлээр). Archived from the original on 2013-07-14. Татаж авсан: 2013 оны 7 дугаар сарын 10. {{cite news}}: Check date values in: |accessdate= and |date= (help)
  16. ↑ "Ерөнхийлөгч Чингис хааны хөшөөний өмнө 10-нд тангараг өргөнө". shuud.mn (монгол хэлээр). 2013 оны 7 дугаар сарын 3. Archived from the original on 2014-11-05. Татаж авсан: 2013 оны 7 дугаар сарын 6. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= and |date= (help)

(Ардчилсан хүчнүүдийн эвсэл парламент дахь 76 суудлын 36-г авч, эрх мэдэл хуваах тухай гэрээ байгуулсан тухай болон Элбэгдорж ерөнхий сайд болсон тухай)

Бусад эх сурвалж

Өмнөх
Намбарын Энхбаяр 		Монгол Улсын Ерөнхийлөгч
2009-2017 		Дараах
Халтмаагийн Баттулга
Өмнөх
Намбарын Энхбаяр 		Монгол Улсын Ерөнхий Сайд
2004-2006 		Дараах
Миеэгомбын Энхболд
Өмнөх
Мэндсайханы Энхсайхан 		Монгол Улсын Ерөнхий Сайд
1998 		Дараах
Жанлавын Наранцацралт
"https://mn.wikipedia.org/w/index.php?title=Цахиагийн_Элбэгдорж&oldid=795836"-с авсан