2024 оны Улсын Их Хурлын сонгууль
Монгол Улсын Их Хурлын бүрэлдэхүүнийг тодорхойлох парламентын сонгуулийг 2024 оны 6-р сарын 28-ны баасан гаригт зохион байгуулагдсан.[1] Сонгуулийн урьдчилсан дүнгээр эрх баригч Монгол Ардын Нам олонх буюу 68 суудал авч засгийн газар байгуулах эрхтэй болсон.
 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
64 суудал олонх болохын тулд хэрэгтэй | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ирц | 69.3% (▼ 4.35%) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.svg)
Сонгуулийн өмнө
засварлах2020 оны УИХ-ын сонгуулиар Монгол Ардын Нам 76 суудлын 62-ыг нь авч, засгийн газраа байгуулсан. Гэвч 2021 оны эсэргүүцлийн жагсаалын үр дүнд ерөнхий сайд Ухнаагийн Хүрэлсүх болон түүний засгийн газар огцорсон.[2] Дараа нь 12.9 тэрбум ам.долларын нүүрсний хулгайтай холбоотой авлигын дуулианы дараа 2022 оны эсэргүүцлийн жагсаалын үеэр засгийн газрын хууль ёсны эсэхэд эргэлзээн гарсан.
Үндсэн хуулийн цэц 2022 оны 8 сард Үндсэн хуулийн 39-р зүйлийн 1 дэх хэсэгт "Ерөнхий сайд, Засгийн газрын дөрвөөс илүүгүй гишүүн УИХ-ын гишүүний албыг хашиж болно" гэсэн заалтыг хүчингүй болгосон. УИХ-ын 2022 оны хаврын ээлжит бус чуулганы нээлтийн үеэр УИХ-ын дарга Гомбожавын Занданшатар "Үүнтэй холбогдуулан УИХ-ын гишүүдийн тоо, УИХ-ын гишүүний бүрэн эрхийн талаарх асуудлыг хэлэлцэж шийдвэрлэх шаардлагатай гэж үзэж байна. Үндэсний зөвшилцлийн ажлын хэсэг байгуулж, асуудлыг хэлэлцэн шийдвэрлэх замаар гүйцэтгэх засаглалын чадамж, засаглалын хяналт, тэнцвэрт байдлыг хангах, парламентын ардчиллыг хөгжүүлэхэд чиглэнэ" гэсэн.
Улсын Их Хурал 2023 оны 6-р сарын 2-ны өдөр Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг баталж, УИХ-ын гишүүний тоо 76 байсныг 126 болгож нэмэгдүүлсэн.[3]
Сонгуулийн тогтолцоо
засварлах
Сонгуулийн шинэ хууль батлагдсанаар улсын хэмжээнд олон мандаттай 13 тойргоос 78 мандатыг шилжүүлж болохгүй олон саналаар, хаалттай жагсаалтын пропорциональ тогтолцоогоор 48 мандат сонгох сонгуулийн параллель системээр явагдана. Сонгуулийн босго намуудын хувьд 4%, хоёр намын эвсэлд 5%, гурав ба түүнээс дээш намын эвсэлд 7% байхаар тогтоосон.[4][5] Пропорциональ суудал авахын тулд нам, эвслүүд мөн тойрог тус бүрийн суудлын талаас доошгүй суудалд нэр дэвшигчидтэй байх ёстой. Намын жагсаалтын нэр дэвшигчдийн хүйсийн харьцаа 70:30-аас их, 30:70-аас бага байж болохгүй. Тухайн тойргийн дүнг хүчинтэйд тооцохын тулд сонгогчдын 50-иас илүү хувийн ирц шаардлагатай бөгөөд ирц хангалтгүй тохиолдолд тухайн тойрогт дахин санал хураалт явуулах шаардлагатай.[5]
Цагийн хуваарь
засварлах| 3 сарын 1 | Аудитын байгууллагаас сонгуулийн кампанит ажлын санхүүжилтийн хязгаарыг тогтоох эцсийн хугацаа |
| 3 сарын 24 | Намуудын сонгуулийн мөрийн хөтөлбөрөө өргөн барих эцсийн хугацаа |
| 4 сарын 28 | Намууд оролцох хүсэлтээ илэрхийлэх эцсийн хугацаа |
| 5 сарын 14–20 | Намууд нэр дэвшигчээ тодруулна |
| 6 сарын 10 | СЕХ нэр дэвшигчийн үнэмлэхийг гардуулна[6] |
| 6 сарын 15 | Гадаадад оршин суугаа Монгол иргэд бүртгүүлэх эцсийн хугацаа |
| 6 сарын 10–26 | Сонгуулийн сурталчилгааны хугацаа |
| 6 сарын 20–23 | Гадаадад байгаа Монгол Улсын иргэдээс ЭСЯ, консулын газруудад санал авах өдрүүд |
| 6 сарын 28 | Санал авах өдөр (07:00-аас 22:00 хүртэл) |
Мэтгэлцээн
засварлах| 2024 оны Улсын Их Хурлын сонгуулийн мэтгэлцээн | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Огноо | Нэвтрүүлэгч | Хөтлөгч | И Ирсэн У Урьсан О Орлогч УГ Уригдаагүй ИГ Ирээгүй МГ Мэтгэлцээнгүй | ||||||||||||||
| МАН | АН | ХҮН | ҮЭ | Шинэ | ИЗНН | МХТН | ИОНН | МСДН | ҮЗН | Бусад | Б.Д. | ||||||
| 06.10 | TenGer TV | А.Ундрал | И Галбадрах |
И Сүндарь |
И Алтансор |
И Энхчимэг |
И Амарсанаа |
И Шаарийбуу |
УГ | УГ | УГ | УГ | УГ | УГ | |||
| 06.11 | TenGer TV | А.Ундрал | И Эрдэнэбат |
И Энхтуяа |
И Санасэр |
И Мөнхцацрал |
УГ | УГ | УГ | УГ | УГ | УГ | И Мягмардорж |
И Батсүх | |||
| 06.12 | TenGer TV | А.Ундрал | И Энхцэцэг |
И Цэнгүүн |
И Золжаргал |
И Хонгорзул |
УГ | И Мөнхцэцэг |
УГ | УГ | И Төрболд |
УГ | УГ | УГ | |||
| 06.13 | TenGer TV | А.Ундрал | И Батсүмбэрэл |
И Чулуунбилэг |
И Наранбаяр |
УГ | УГ | И Дэжидмаа |
УГ | УГ | И Олонбаяр |
УГ | И Төмөрсүх |
УГ | |||
| 06.13 | TV8 | Б.Батбаатар | УГ | УГ | УГ | УГ | И Гантулга |
И Хонгорзул |
И Бат-Ялалт |
УГ | УГ | И Өрнөхбилэг |
УГ | УГ | |||
| 06.14 | TenGer TV | А.Ундрал | И Сайнзориг |
И Баатархүү |
И Золзаяа |
УГ | УГ | И Бат-Эрдэнэ |
УГ | И Туяа |
УГ | УГ | И Эрдэнэбат |
УГ | |||
| 06.14 | TV8 | Б.Батбаатар | УГ | И Отгонбаяр |
УГ | И Бээжин |
И Баярмаа |
И Сувдаа |
УГ | УГ | УГ | УГ | УГ | УГ | |||
| 06.15 | TenGer TV | А.Ундрал | И Бумдарь |
И Амаржин |
И Мөнхдөл |
И Энхчимэг |
УГ | И Батсүрэн |
УГ | УГ | И Эрдэнэбилэг |
УГ | УГ | УГ | |||
| 06.15-16 | TV8 | Х.Нарангэрэл | УГ | И Тулгат |
И Дүүрэнбилэг |
УГ | УГ | УГ | УГ | И Туяа |
УГ | УГ | И Төмөрбат |
УГ | |||
| 06.16 | TenGer TV | А.Ундрал | И Дөлгөөн |
И Чимэддорж |
И Отгонтөгс |
И Пүрэвдаваа |
УГ | УГ | УГ | И Оюунхишиг |
УГ | УГ | И Батжаргал |
УГ | |||
| 06.17 | TenGer TV | А.Ундрал | И Чинбүрэн |
И Одонгуа |
И Батсайхан |
И Цэцэгсайхан |
УГ | УГ | И Тунгалагтуяа |
УГ | УГ | И Мөнхсайхан |
УГ | УГ | |||
| 06.17 | TV8 | Х.Нарангэрэл | УГ | И Баасанхүү |
И Үүрцайх |
И Энхчимэг |
УГ | УГ | И Бат-Ялалт |
УГ | УГ | УГ | УГ | УГ | |||
| 06.18 | TenGer TV | А.Ундрал | И Учрал |
И Жадамбаа |
И Эрдэнэбат |
УГ | И Бархүү |
УГ | УГ | УГ | УГ | УГ | И Гүндалай Жаргалсайхан |
УГ | |||
| 06.18 | TV8 | Б.Батбаатар | УГ | И Баатархүү |
УГ | УГ | УГ | И Энхжин |
И Амарсайхан |
УГ | УГ | УГ | И Жагар |
УГ | |||
| 06.19 | TenGer TV | А.Ундрал | И Номинчимэг |
И Булгамаа |
И Энхмаа |
УГ | И Нарантуяа |
УГ | УГ | УГ | УГ | И Майнцэцэг |
И Нямгэрэл |
УГ | |||
| 06.19 | TV8 | Б.Батбаатар | УГ | УГ | ИГ - |
ИГ Баярхүү |
И Баярхүү |
УГ | И Бат-Ялалт |
УГ | УГ | УГ | УГ | УГ | |||
| 06.20 | TenGer TV | А.Ундрал | И Батнайрамдал |
И Баттөмөр |
И Энхтуул |
И Цогтгэрэл |
И Бумцэнд |
УГ | УГ | УГ | И Төрболд |
УГ | УГ | УГ | |||
| 06.20 | TV8 | Х.Нарангэрэл | УГ | УГ | УГ | УГ | И Бархүү |
УГ | УГ | И Ариунаа |
УГ | И Лхачинсүрэн |
ИГ Хосбаяр |
УГ | |||
| 06.21 | TenGer TV | А.Ундрал | И Сайнжаргал |
И Болорсүрэн |
И Золжаргал |
УГ | УГ | И Бат-Ялалт |
УГ | УГ | УГ | УГ | И Төмөрсүх Эрдэмт |
УГ | |||
| 06.21 | TV8 | Х.Нарангэрэл | И Чинбүрэн |
УГ | И Энхжаргал |
УГ | УГ | И Ариунсанаа |
ИГ Амарсайхан |
УГ | УГ | УГ | УГ | УГ | |||
| 06.22 | TenGer TV | А.Ундрал | И Жавхлан |
И Жаргалан |
И Уянгахишиг |
И Бархүү |
УГ | И Амарсайхан |
УГ | УГ | УГ | УГ | УГ | УГ | |||
| 06.22 | TenGer TV | А.Ундрал | И Цогтбаатар |
И Чулуунбилэг |
И Наранбаяр |
И Ундраа |
И Баярмаа |
УГ | УГ | УГ | И Олонбаяр |
УГ | УГ | УГ | |||
| 06.22 | TV8 | Х.Нарангэрэл | И Бумдарь |
ИГ Галиндэв |
УГ | УГ | ИГ Баярмаа |
УГ | И Бат-Ялалт |
УГ | УГ | УГ | УГ | УГ | |||
| 06.23 | TenGer TV | А.Ундрал | И Бум-Очир |
И Сүндарь |
И Найдалаа |
И Хишигбаяр |
И Баярхүү |
УГ | УГ | УГ | УГ | УГ | И Чингисхаан |
УГ | |||
| 06.23 | TenGer TV | А.Ундрал | И Баасанжаргал |
И Өнөрбаяр |
И Үүрцайх |
И Мөнхзаяа |
УГ | УГ | УГ | УГ | УГ | И Бат-Очир |
И Нямсамбуу |
УГ | |||
| 06.25 | TenGer TV | А.Ундрал | И Баасанжаргал |
И Тэмүүжин |
И Үүрцайх |
УГ | И Бархүү |
УГ | УГ | УГ | УГ | И Отгонбаатар |
УГ | И Нямдаржаа | |||
2024 оны Сонгуульд өрсөлдөгч нам, нэр дэвшигчид
засварлахМонгол Улсын Сонгуулийн Ерөнхий Хороо 1336 нэр дэвшигчийг бүртгэж, дээд амжилт тогтоосон.[7]
| Нам | Тойргийн суудал | Намын жагсаалт | Нийт | |
|---|---|---|---|---|
| Монгол Ардын Нам | 78 | 48 | 126 | |
| Ардчилсан Нам | 78 | 48 | 126 | |
| ХҮН нам | 75 | 47 | 122 | |
| Үндэсний Эвсэл | 43 | 24 | 67 | |
| Шинэ нэгдсэн эвсэл | 53 | 37 | 90 | |
| Эх орончдын нэгдсэн нам | 1 | 0 | 1 | |
| Иргэний Оролцооны Нэгдэл Нам | 53 | 4 | 57 | |
| Иргэний Зориг Ногоон Нам | 59 | 12 | 71 | |
| Ард түмний олонхын засаглал нам | 44 | 27 | 71 | |
| Бүгд Найрамдах Нам | 39 | 15 | 54 | |
| Монголын Либерал Ардчилсан Нам | 1 | 0 | 1 | |
| Иргэний хөдөлгөөний нам | 76 | 48 | 126 | |
| Үнэн ба зөв нам | 62 | 18 | 80 | |
| Сайн ардчилсан иргэдийн нэгдсэн нам | 37 | 18 | 55 | |
| Монгол Консерватив Нам | 22 | 0 | 22 | |
| Эрх чөлөөг хэрэгжүүлэгч нам | 25 | 5 | 30 | |
| Монголын Социал Демократ Нам | 6 | 0 | 6 | |
| Эх Орон нам | 39 | 4 | 43 | |
| Ард түмний хүч нам | 52 | 8 | 60 | |
| Монгол хүний төлөө нам | 38 | 4 | 42 | |
| Эрх чөлөөний эвсэл нам | 43 | 4 | 47 | |
| Бие даагч | 42 | 0 | 42 | |
| Нийт | 966 | 371 | 1337 | |
Хэрэг явдал
засварлахСөрөг хүчний намын гишүүний аллага
засварлахӨнгөрсөн 6-р сарын 16-нд АН-ын гишүүн, Сант сумын засаг дарга Б.Баянмөнхийг зодож хөнөөсөн хэрэг гарсан. Цагдаагийн байгууллага халдлагын нөхцөл байдал хараахан тодорхой болоогүй гэдгийг мэдэгдсэн.[8] Гэмт этгээд нь сонгуулийн 1-р тойрогт Монгол Ардын Намаас нэр дэвшигч Гүрсэдийн Сайханбаярын ухуулагч болох нь тогтоогджээ.[9] Үүний хариуд МАН-ын сонгуулийн штабаас Г.Сайханбаярыг нэр дэвшигчээс эгүүлэн татах шийдвэр гаргасан. Харин СЕХ нэр дэвшигчийг бүртгэж, иргэний үнэмлэх олгож, саналын хуудсанд нэрийг нь бичсэн тохиолдолд эгүүлэн татах боломжгүй гэж мэдэгдсэн.[10][11] Мөн Г.Сайханбаяр өөрөө сонгуулийн сурталчилгаагаа үргэлжлүүлж, сонгуульд өрсөлдөхөө мэдэгдсэн.[12]
Санал асуулга
засварлах| Санал асуулгын компани | Огноо | Хэмжээ | МАН | АН | МАХН | ХҮН | ҮЭ | Бусад | Б.Д. | Аль нь ч биш | Т-гүй |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Сант Марал | 2024.04.23 - 05.19 | 1,000 | 18.6 | 12.6 | – | 2.9 | – | 1.4 | – | 42.7 | 21.8 |
| MEC Барометр | 2024.04.03-10 | 980 | 22 | 17 | – | 10 | 6 | 15 | – | – | 30 |
| Сант Марал | 2023.03.18 – 04.16 | 1,000 | 13.6 | 10.7 | – | 2.3 | – | 1.4 | – | 6.7 | 65.3 |
| Сант Марал | 2022.05.03 – 06.10 | 1,200 | 21.4 | 10.2 | – | 3.1 | – | 0.3 | – | 3.7 | 61.4 |
| 2021.05.28 | МАН, МАХН-ын нэгдэл | ||||||||||
| Сант Марал | 2021.04.01 – 16 | 1,210 | 20.7 | 9.7 | 2.4 | 3.6 | – | 0.5 | 0.2 | 4.4 | 58.4 |
| 2020 оны сонгууль | 2020.06.24 | – | 44.9 | 24.5 | 8.1 | 5.2 | – | 8.5 | 8.7 | – | – |
Эшлэл
засварлах- ↑ "УИХ-ын ээлжит сонгуулийг 2024 оны зургаадугаар сарын 28-нд явуулна". Монцаме. 2023-12-28.
- ↑ Лхаажавын, Болор (2021-01-22). "Эсэргүүцлийн үеэр Монгол Улсын Ерөнхий сайд огцрохыг санал болгов". The Diplomat.
- ↑ Э., Намуунцэцэг (2023-05-31). "УИХ 126 гишүүнтэй байх, сонгуулийг холимог тогтолцоогоор явуулах Үндсэн хуульд оруулах өөрчлөлтийн төслийг батлав". ikon.
- ↑ "УИХ-ын сонгуулийн тухай хуульд шинээр орсон зарим зохицуулалтууд". montsame. 2024-03-16. Татаж авсан: 2023-06-20.
- ↑ 5.0 5.1 Smith, Marissa. "2024 оны УИХ-ын сонгууль: Сонгуулийн ээлжит шинэ тогтолцоо". Mongolia Focus (америк-англи хэлээр). Британийн Колумбын их сургууль. Татаж авсан: 2024-04-19.
- ↑ Адьяа, Амар (2024-05-11). "Монгол Улсын сонгуулийн нэр дэвшүүлэх үйл явцын хар хайрцаг". Mongolia Weekly (англи хэлээр). Татаж авсан: 2024-05-17.
- ↑ Weekly, Mongolia (2024-06-08). "MONGOLIA ELECTION FRENZY: Record-Breaking Number of Candidates Battle for Top Spot". Mongolia Weekly. Татаж авсан: 2024-06-08.
- ↑ "Монголын сөрөг хүчний нэр дэвшигч сонгуулийн сурталчилгааны үеэр зодуулж амиа алджээ". South East China Post. 2024-06-17. Татаж авсан: 2024-06-19.
- ↑ "ЦЕГ: Сант сумын Ардчилсан намын даргын амийг хөнөөсөн этгээд сонгуулийн ухуулагч гэдэг нь тогтоогдсөн". 24tsag.mn. 2024-06-16. Татаж авсан: 2024-06-19.
- ↑ "МАН Батлан хамгаалахын сайд Г.Сайханбаярыг нэр дэвшигчээс эргүүлэн татах улс төрийн шийдвэр гаргалаа". ikon.mn. 2024-06-16. Татаж авсан: 2024-06-19.
- ↑ "СЕХ: Г.Сайханбаярын нэрийг саналын хуудаснаас хасах боломжгүй". ikon.mn. 2024-06-16. Татаж авсан: 2024-06-19.
- ↑ "Г.Сайханбаяр: Би сонгуулийн сурталчилгаагаа цаашид үргэлжлүүлж, өрсөлдөөд явна". ikon.mn. 2024-06-18. Татаж авсан: 2024-06-19.