Арабчууд

(Араб үндэстэн-с чиглүүлэгдэв)
Энэ нэрийг бусад Арабаас ялган таниарай.

Арабчууд (араб: عرب‎, араб гэсэн утгатай) -Ойрх Дорнод, Баруун Ази, Умард Африк, африкийн захын хэсгээр амьдардаг араб хүмүүс болон араб хэлээр ярьдаг араб бичиг хэргэлдэг хүмүүсийг нэрлэдэг хэт угсаатны бүлгийг хэлдэг байна. Арабчууд эртний гарал үүсэл, шашин шүтлэг, түүхэн уг сурвалж, уламжлал болон удамшлаараа ялгаатай өөр өөр гарлын хүмүүсийн цуглуулга болсон нэгдэл юм. Арабчууд нь тоогоороо дэлхийн хэмжээнд хятадын хан үндэстэний дараа хоёрдугаард ордог хэт угсаатан юм. Арабуудын тоо 430-450 сая орчим хүн. Арабчуудын 90 гаруй хувь нь Исламын шашинтай, цөөнх нь Христийн шашинтай ажээ.

Арабчуудын гол сууршлын газрын зураг

Араб хэл

засварлах

Араб хэлний орчин үеийн ярианы аялгууг Араб, Ирак, Сири-Ливан, Египет гэх мэт өөр өөр бүлгүүдэд хуваадаг байна.

Исламын өмнөх үе

засварлах

Арабчуудын өвөг дээдэс нь Ойрхи Дорнод, Хойд Африкийн эртний ард түмэн, овог аймгуудаас гаралтай. Арабчуудын түүх нь ерөнхийдөө семит хэлээр ярьдаг ард түмний түүхтэй нягт холбоотой байдаг. Месопотамийн түүхэн баримтаас үзэхэд арабчууд бусад семит ард түмнүүдээс МЭӨ 1-р мянганы өмнөхөн салж эхэлжээ. Тэр үед Арабын өмнөд хэсгийн арабчууд аль хэдийн цэцэглэн хөгжсөн хот, хаант улсуудыг (Саба болон бусад) байгуулж, Арабын хойгийн хойд бүс нутгуудад голчлон нүүдэлчин Бедуинууд суурьшсан байв.

5-6-р зуун гэхэд хойд болон өмнөд арабчуудын соёл иргэншил уналтад орсон байжээ.

Халифын вант улс

засварлах

VII зууны эхээр Мекийн шашны удирдагч зөнч Мухаммед Исламын шашныг байгуулж, улмаар "Умма" хэмээх шашны нийгэмлэг бий болгосон байна. Мухаммедын (Халифын вант улс) дараа бий болсон улс хурдацтай хөгжиж эхэлсэн бөгөөд зуун жилийн дараа Испаниас Хойд Африк, баруун өмнөд Азиар дамжин Энэтхэг хүртэл сунаж байжээ. Арабын байлдан дагуулал эхэлснээр арабчууд гэдэг угсаатны нэр нь дундад зууны үеийн араб үндэстнийг бүрдүүлсэн араб овгуудын нэр болон хувирсан юм. Хэдийгээр нүүдэлчин Бедуинууд Исламын шашныг анх дэлгэрүүлэхэд хувь нэмрээ оруулсан ч хожим үүнийг голчлон бичиг үсэгт тайлагдсан суурин хотын иргэд ихэд хөгжүүлсэн юм. Арабчуудын нүүдэл нь араб бус бусад хөрвөгч овгуудад араб хэлийг нэвтрүүлэхэд хүргэсэн. Араб хэл нь Мароккогоос Ирак хүртэлх нутаг дэвсгэрт зөвхөн лалын шашинтнууд төдийгүй араб хэлийг үндсэн хэл болгож авсан Христэд итгэгчид, Еврейчүүдийн хувьд гол хэл болжээ. Аажмаар Умард Африк, Ойрхи Дорнодын хүн ам өргөн утгаараа арабчууд болсон байна.

Исламын шашин дэлгэрсэн нь арабчуудад ашигтай харилцаа холбоог бий болгосон. Христэд итгэгчид, иудейчүүд, персүүд болон бусад хүмүүстэй хамт тэд дэлхийд танигдсан хамгийн агуу соёл иргэншлийн нэгийг байгуулжээ. 8-12-р зууны хооронд яруу найраг, зохиол, уран зохиол, хууль зүйн дүрэм, гүн ухааны зохиол зэрэг арабын агуу уран зохиолын олон тооны бүтээл туурвижээ. "Исламын алтан үе"-ийн үед шинжлэх ухаан, ялангуяа одон орон, анагаах ухаан, газарзүй, түүх, математикийн салбарт асар их дэвшил гарсан байна.

Арабын Халиф улс оршин тогтносныхоо эхний зуунуудад халифуудын захиргаанд улс төрийн хувьд нэгдсэн байв. 10-р зууны дунд үе гэхэд Селжукийн туркууд, загалмайтнууд болон монголчуудын довтолгооны дор түүний хуваагдал, уналт эхэлсэн.

Туркийн эрхшээл ба колончилол

засварлах

16-р зуунд Османы Туркууд Арабын ертөнцийн нэлээд хэсгийг эзлэн авч, мужуудад (вилаят) хуваасан. 19-р зуунд Британи болон Францууд Умард Африкийн ихэнх хэсгийг хяналтандаа авч чадсан юм.

Дэлхийн нэгдүгээр дайны үед Британичууд Арабт Туркийн эсрэг бослого зохион байгуулжээ. Дайны дараа тусгаар тогтнолоо олж авна гэж найдаж байсан арабчууд Сири, Палестиныг эзлэхэд Британид тусалсан. 20-р зууны эхний хагаст Арабчуудын тусгаар тогтнол, нэгдлийн төлөөх хэрэгцээ шаардлага улам бүр нэмэгдэж эхлэв. Европчууд орчин үеийн шинэчлэлийг өдөөсөн боловч үүнтэй зэрэгцэн тэд Алжирын хамгийн сайн газар нутагт францчуудыг, Палестин дахь Европын еврейчүүдийг суурьшуулсан юм.

Дэлхийн хоёрдугаар дайны дараа Палестинчуудаас бусад Арабын бүх ард түмэн эцсийн бүлэгт бүрэн тусгаар тогтнолоо олж авсан байна.

Арабчуудын бүлэг

засварлах

Арабуудыг нүүдлийн мал аж ахуй эрхэлдэг (Бедуинууд), тосгоны тариачид (Феллахи), тосгоны болон хотын оршин суугчид гэсэн үндсэн гурван бүлэгт хуваадаг. Нэмж дурдахад, хэдэн сараар тосгонд газар тариалан эрхэлдэг Арабын хэд хэдэн жижиг бүлгүүд (Суданы Баггара малчид гэх мэт) байдаг бөгөөд жилийн үлдсэн хугацаанд малаа дагуулан нүүж байдаг ажээ. Улаан тэнгис, Газар дундын тэнгис болон бусад тэнгисийн голын бэлчир, эрэг орчмын газруудад амьдардаг арабчууд бол загас агнуур эрхэлдэг байна.

Арабын ертөнцөд ордог улс орнууд

засварлах
Улсын нэр Газар нутаг

(км²)

Хүн ам

(хүн)

Нийслэл
Алжир 2 382 741 45 400 000 Алжир
Бахрейн 695 1 705 003 Манама
Жибути 22 000 921 804 Жибути
Египет 997 739 106 221 670 Каир
Баруун Сахар 252 120 393 831 Эль-Аюн
Йемен 536 869 34 870 773 Сана
Йордани 97 740 11 518 577 Амман
Ирак 435 317 43 324 000 Багдад
Катар 11 437 2 846 118 Доха
Коморос 2170 846 281 Морони
Кувейт 17 818 4 464 521 Эль-Кувейт
Ливан 10 452 5 296 107 Бейрут
Ливи 1 775 500 7 200 000 Триполи
Мавритани 1 030 700 4 244 878 Нуакшот
Марокко 458 730 37 112 080 Рабат
Арабын Нэгдсэн Эмират 77 700 10 207 863 Абу-Даби
Оман 212 457 5 635 601 Маскат
Палестин 6257 5 227 193 Рамалла
Саудын Араб 1 960 582 34 218 169 Эр-Рияд
Сири 185 180 16 139 840 Дамаск
Сомали 637 657 15 443 000 Могадишо
Судан 1 866 068 39 578 828 Хартум
Тунис 163 610 11 722 038 Тунис

Шинжлэх ухаан

засварлах
 
Дундад зууны үеийн арабын гар үйлдвэр
 
12 зууны үеийн зураг

Архитектур

засварлах
 
Мохаммед Абду

Утга зохиол

засварлах
 
Ливаны яруу найрагч, зураач Халил Жибраны өөрийгөө зурсан хөрөг

]]

Гарал үүсэл

засварлах

Y-Хромсом

засварлах

Эх хромсом

засварлах

Бусад хромсомууд

засварлах

2015 оны байдлаар 420-450 сая араб хүн байна.

Арабын лиг болон Израль

засварлах
Country Population Official language(s) Notes
  Algeria 38,700,000[1] Arabic official language
  Bahrain 1,314,089[2] Arabic official language
  Comoros 766,865[3] Arabic co-official language with Comorian and French
  Djibouti 810,179[4] Arabic co-official language with French
  Egypt 86,895,099[5] Arabic official language
  Iraq 32,585,692[6] Arabic co-official language with Kurdish
  Israel 1,658,000 Arabic co-official language with Hebrew According to Israel's Central Bureau of Statistics, the Arab population in 2013 was estimated at 1,658,000, representing 20.7% of the country's population.[7]
  Jordan 7,930,491[8] Arabic official language
  Kuwait 4,156,306[9] Arabic official language 60% of Kuwait's population is Arab (including Kuwaitis and Arab expatriates).
  Lebanon 5,882,562[10] Arabic official language
  Libya 6,244,174[11] Arabic official language
  Mauritania 3,516,806[12] Arabic official language
  Morocco 32,987,206[13] Arabic co-official language with Berber
  Oman 3,219,775[14] Arabic official language
Загвар:Country data State of Palestine Palestine 4,225,710 Arabic official language Gaza Strip: 1,763,387, 100% Palestinian Arab,[15] West Bank: 2,676,740, 83% Palestinian Arab and other[16]
  Qatar 2,123,160[17] Arabic official language
  Saudi Arabia 27,345,986[18] Arabic official language
  Somalia 10,428,043[19] Arabic co-official language with Somali
  Sudan 35,482,233[20] Arabic co-official language with English
  Syria 17,951,639[21] Arabic official language
  Tunisia 10,937,521[22] Arabic official language
  United Arab Emirates 8,264,070[23] Arabic official language
  Yemen 26,052,966[24] Arabic official language

Араб цагаачид

засварлах
Arab diaspora
Flag Country Number of Arabs Total Population % Arabs Notes
  Brazil 10,000,000 200,000,000 5% [25]
  France 5,880,000 65,350,000 9% [26]
  Indonesia 5,000,000 237,420,000 2.1% [27]
  Argentina 3,500,000 41,280,000 8.5% [28]
  United States 3,500,000 315,700,000 1.11% [29]
  Turkey 1,600,000 80,500,000 2.1% [30]
  Venezuela 1,600,000 28,000,000 6% [31]
  Iran 7,800,000 80,000,000 9.0% [32]
  Chad 1,400,000 10,329,208 12.3% [33]
  Mexico 1,100,000 115,300,000 0.95% [34]
  Chile 1,000,000 17,400,000 5.8% [35]
  Spain 800,000 46,750,000 2.4%
  Italy 760,000 60,920,000 1.2%
  Colombia 705,000 46,370,000 1.5% [36]
  United Kingdom 500,000 63,180,000 0.8% [37]
  Germany 500,000 82,000,000 0.6% [38]
  Canada 450,000 33,500,000 1.4% [39]
  Netherlands 480,000 16,750,000 2.8% [40]
  Australia 350,000 22,970,000 1.5% [41]
  Greece 250,000 10,900,000 2.2%

Эх сурвалж

засварлах

Бусад унших

засварлах
  • Price-Jones, David. The Closed Circle: an Interpretation of the Arabs. Pbk. ed., with a new preface by the author. Chicago: I. R. Dee, 2002. xiv, 464 p. ISBN 1-56663-440-7 pbk
  • Ankerl, Guy. Coexisting Contemporary Civilizations: Arabo-Muslim, Bharati, Chinese, and Western. INU PRESS, Geneva, 2000. ISBN 2-88155-004-5.

Гадаад холбоос

засварлах
  Commons: Араб – Викимедиа дуу дүрсний сан
  1. "CIA World Factbook: Algeria". 20 March 2014. Эх хувилбараас архивласан: 30 Есдүгээр сар 2012. Татаж авсан: 10 Есдүгээр сар 2015.
  2. "CIA World Factbook: Bahrain". 23 June 2014. Эх хувилбараас архивласан: 29 Арван хоёрдугаар сар 2010. Татаж авсан: 10 Есдүгээр сар 2015. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  3. "CIA World Factbook: Bahrain". 23 June 2014. Эх хувилбараас архивласан: 23 Арван хоёрдугаар сар 2018. Татаж авсан: 10 Есдүгээр сар 2015. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  4. "CIA World Factbook: Bahrain". 23 June 2014. Эх хувилбараас архивласан: 2 Долдугаар сар 2014. Татаж авсан: 10 Есдүгээр сар 2015. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  5. "CIA World Factbook: Egypt". 22 June 2014. Эх хувилбараас архивласан: 24 Арван хоёрдугаар сар 2018. Татаж авсан: 10 Есдүгээр сар 2015. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  6. "CIA World Factbook: Iraq". 20 March 2014. Эх хувилбараас архивласан: 24 Арван хоёрдугаар сар 2018. Татаж авсан: 10 Есдүгээр сар 2015. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  7. http://www.cbs.gov.il/www/hodaot2013n/11_13_097e.pdf
  8. "CIA World Factbook: Jordan". 20 June 2014. Эх хувилбараас архивласан: 21 Тавдугаар сар 2016. Татаж авсан: 10 Есдүгээр сар 2015.
  9. "Kuwait Population Census". 2015. Эх хувилбараас архивласан: 2015-03-19. Татаж авсан: 2015-09-10.
  10. "CIA World Factbook: Lebanon". 20 June 2014. Эх хувилбараас архивласан: 12 Есдүгээр сар 2019. Татаж авсан: 10 Есдүгээр сар 2015.
  11. "CIA World Factbook: Libya". 20 June 2014. Эх хувилбараас архивласан: 24 Арван хоёрдугаар сар 2016. Татаж авсан: 10 Есдүгээр сар 2015. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  12. "CIA World Factbook: Mauritania". 20 June 2014. Эх хувилбараас архивласан: 24 Арван хоёрдугаар сар 2018. Татаж авсан: 10 Есдүгээр сар 2015. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  13. "CIA World Factbook: Morocco". 20 June 2014. Эх хувилбараас архивласан: 12 Зургадугаар сар 2007. Татаж авсан: 10 Есдүгээр сар 2015. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  14. "CIA World Factbook: Oman". 22 June 2014. Эх хувилбараас архивласан: 4 Нэгдүгээр сар 2019. Татаж авсан: 10 Есдүгээр сар 2015.
  15. "CIA World Factbook: Gaza Strip". 3 November 2013. Эх хувилбараас архивласан: 8 Зургадугаар сар 2014. Татаж авсан: 10 Есдүгээр сар 2015. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  16. "CIA World Factbook: West Bank". 3 November 2013. Эх хувилбараас архивласан: 6 Тавдугаар сар 2014. Татаж авсан: 10 Есдүгээр сар 2015.
  17. "CIA World Factbook: Qatar". 20 June 2014. Эх хувилбараас архивласан: 24 Арван хоёрдугаар сар 2018. Татаж авсан: 10 Есдүгээр сар 2015. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  18. "CIA World Factbook: Saudi Arabia". 20 June 2014. Эх хувилбараас архивласан: 29 Арван хоёрдугаар сар 2020. Татаж авсан: 10 Есдүгээр сар 2015. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  19. "CIA World Factbook: Somalia". 23 June 2014. Эх хувилбараас архивласан: 1 Долдугаар сар 2016. Татаж авсан: 10 Есдүгээр сар 2015. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  20. "CIA World Factbook: Sudan". 20 June 2014. Эх хувилбараас архивласан: 5 Хоёрдугаар сар 2019. Татаж авсан: 10 Есдүгээр сар 2015.
  21. "CIA World Factbook: Syria". 20 June 2014. Эх хувилбараас архивласан: 29 Арван хоёрдугаар сар 2017. Татаж авсан: 10 Есдүгээр сар 2015. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  22. "CIA World Factbook: Tunisia". 20 June 2014. Эх хувилбараас архивласан: 14 Аравдугаар сар 2012. Татаж авсан: 10 Есдүгээр сар 2015.
  23. "CIA World Factbook: United Arab Emirates". 20 June 2014. Эх хувилбараас архивласан: 4 Нэгдүгээр сар 2019. Татаж авсан: 10 Есдүгээр сар 2015.
  24. "CIA World Factbook: Yemen". 20 March 2014. Эх хувилбараас архивласан: 6 Наймдугаар сар 2016. Татаж авсан: 10 Есдүгээр сар 2015.
  25. "Saudi Aramco World : The Arabs of Brazil". Эх хувилбараас архивласан: 26 Арван нэгдүгээр сар 2005. Татаж авсан: 24 March 2015. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  26. France's ethnic minorities: To count or not to count. The Economist (2009-03-26). Retrieved on 2013-07-12.
  27. Иш татахад гарсан алдаа: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Hadramaut dan Para Kapiten Arab
  28. "الهجرة السورية اللبنانية إلى الأرجنتين". Fearab.org.ar. Эх хувилбараас архивласан: 20 Зургадугаар сар 2010. Татаж авсан: 13 April 2010. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  29. Иш татахад гарсан алдаа: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named The Arab American Institute
  30. Joshua Project. "Country - Turkey :: Joshua Project Joshua Project". Татаж авсан: 24 March 2015.
  31. Иш татахад гарсан алдаа: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named thedailybeast.com
  32. "Iran". Эх хувилбараас архивласан: 24 April 2013. Татаж авсан: 3 August 2013. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
  33. "Iran". Эх хувилбараас архивласан: 24 April 2013. Татаж авсан: 3 August 2013. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
  34. Ben Cahoon. "World Statesmen.org". World Statesmen.org. Татаж авсан: 17 September 2011.
  35. (Испани) En Chile viven unas 700.000 personas de origen árabe y de ellas 500.000 son descendientes de emigrantes palestinos que llegaron a comienzos del siglo pasado y que constituyen la comunidad de ese origen más grande fuera del mundo árabe. (Memento 10. Зургаадугаар сар 2010 цахим архивт)
  36. "Agência de Notícias Brasil-Árabe". Эх хувилбараас архивласан: 31 Нэгдүгээр сар 2016. Татаж авсан: 24 March 2015.
  37. "British Arabs". Татаж авсан: 24 March 2015.
  38. "Archive copy". Эх хувилбараас архивласан: 2013-12-30. Татаж авсан: 2015-09-10.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link)
  39. "إحصائيات كندا: الجمهرة وفقًا للأصول العرقية، في كل محافظة وإقليم (إحصاء سنة 2006)". Эх хувилбараас архивласан: 2012-03-09. Татаж авсан: 2015-09-10.
  40. "Dutch media perceived as much more biased than Arabic media – Media & Citizenship Report conducted by University of Utrecht" (PDF), Utrecht University, 10 September 2010, Эх хувилбараас (PDF) архивласан: 28 Хоёрдугаар сар 2019, Татаж авсан: 29 November 2010
  41. "Monash University Research Repository" (PDF). Эх хувилбараас (PDF) архивласан: 15 Дөрөвдүгээр сар 2005. Татаж авсан: 24 March 2015.