Википедиа

Цэндийн Монгол

Цэндийн Монгол нь (1948 онд төрж, 2014 нас барсан) Алтан гадас одонт уран зураач, хөрөг зураач, музейн зураач хүн юм.

Ц.Монгол 2011 он
Ц.Монгол 2008 он

Намтар засварлах

Уран зураач Цэндийн Монгол нь 1948 онд Дорноговь аймгийн Алтанширээ сум (хуучнаар Сэцэн хаан аймгийн Боржигон цэцэн вангийн хошуу)-ын нутаг Тойг гэдэг газар төржээ.

Хүүхдийн Пионерын ордны уран зургийн дугуйланд Чүлтэмийн Бизъяа багшийн удирдлага дор дүрслэх урлагийн А үсгээ заалгажээ.

1967-1970 онд Дорноговь аймгийн Улаан уулын хилийн цэрэгт алба хаасан.

1970-1972 онд Шарын голын уурхайчдын соёлын ордон зураачаар ажиллаж байв.

1972-1975 онд Ардын армийн 022 дугаар ангид ахлагч цолтой зураачаар ажиллаж байжээ.

1975-1987 онд Сансар кино театрын зураачаар ажилласан байна.

1970-2014 онд насан эцэслэх хүртлээ соёл урлагийн байгууллагад 43 жил ажилласан байна. Зураач Ц.Монгол нь Монголын Урчуудын Эвлэлийн Хороонд мэргэжлийн уран бүтээлч, Монгол Цэргийн Музейн зураачаар ажиллаж байсан юм.

2009 оноос Цагдаа олон нийтийн сургалт соёлын төвийн (ЦОНССТ) зураачаар ажилласан нь амьдралын сүүлийнх нь хамт олон байлаа.

Ц.Монгол нь амьдралынхаа сүүлийн 10 гаруй жилд уран зураачийн ур авьяас, хүч чадлаа Монгол улсад музейг хөгжүүлэх үйлсэд зориулан ажилласныг дурдвал:

  1.  Монгол Цэргийн Музей
  2. Г.К.Жуковын дурсгалын Музей
  3. Өвөрхангай аймгийн музей
  4. Булган аймгийн музей
  5. Цагдаагийн Музей

Монгол улсын таван музейг шинэчлэн тохижуулж үзэгчдийн хүртээл болгожээ. Монгол Улсад таван музей шинэчлэн дэглэлт хийсэн хүн зураач Ц.Монголоос өөр байхгүйг онцлон анхаарч үзэх нь зүйтэй юм.

Урлаг судлаач Д.Дашбалдан:

Хүний сэтгэл зүрхэнд хоногшин үлдэх байгалийн ер бусын үзэгдэл, агшин мөчийг билгийн нүдээр харж, өнгөний яруу хослолоор нээн илэрхийлсэн "Их чулуу", "Заган дундах тэмээ", "Говийн уулс", "Өвөл" зэрэг төлөв даруу реалист бичлэгтэй олон бүтээлүүд үзэгчдийн анхаарлыг зүй ёсоор татна.

гэж тэмдэглэсэн байдаг.

Найз нөхөрлөл засварлах

Ц.Монголын уран бүтээлийн, уран зургийн дотны найз нөхдөөр зураач Дэмчигийн Мягмар, Ёндонгийн Өлзийхутаг, Мижидийн Лхагвадорж зэрэг уран бүтээлч урлагийн хүмүүсийг дурдаж болно.

Монголын Урчуудын Эвлэлийн нэрэмжит шагналт зураач Содномын Төгс-Оюун зураач Ц.Монголын тухай "Их - Монголын “ Эх орон" хөрөг 2014 оны 3 сарын 28-нд бичсэн байдаг. Тэрхүү хөрөгт "Зураач Монгол уран бүтээлүүд өөрийн эх орны Уран зургийн галерей, музейн сан хөмрөгт болон Монгол, Герман, Япон, Англи, Америк, Орос, Энэтхэг, Польш, Солонгос зэрэг олон орны уран зураг сонирхон цуглуулагчдын хувийн цуглуулганд түүний бүтээлүүд хүндтэй байраа эзлэн хадгалагдан байдаг юм." гээд цааш бичихдээ "Шандад биднийг очиход Монголыг гэртээ байлгах гэсэн их олон айл байсан би ихэд гайхан учрыг асуутал, түүний аав Цэнд гуай хилийн урд зүгээс нүүж ирсэн хэд хэдэн айлыг сэтгэл санаа эд зүйлээр ихэд дэмжиж, тэтгэн тусалж байсныг мартаагүй явдаг хүмүүсийн үр сад байсныг мэдэж билээ . Үүний учир эдгээр хүмүүс түүнд ингэж төрсөн ах дүү шигээ дотно хандаж байсан даа. Монголыг гэрийнхэн нь Их - Монгол гэж дуудна , түүнд бас Дунд-Монгол , Бага-Монгол гэдэг дүү нар бий." гэжээ.

Ц.Монголын найзуудаас Ё.Өлзийхутаг, Д.Мягмар нар түүний гэргий Д.Нарантуяагийн хөргийг харандаагаар зурсан байдаг билээ.

Хоч нэршил засварлах

Зураач найз нөхөд нь Ц.Монголыг "Монгоо" гэж дууддаг байв.

Хамаатан садан, Дорноговь аймгийнхан нь "Ихмонгол" гэж дуудацгаадаг байлаа.

Уран бүтээл засварлах

Зураач Ц.Монголын уран бүтээлүүдээс гадаад, дотоодын уран зураг цуглуулагчдад хадгалагдаж байдаг. Түүний 200 орчим бүтээл Монгол Улсын музейн сан хөмрөгт, "Орхоны буурал хөндий" бүтээл нь Монголын уран зургийн галерейн сан хөмрөгт хадгалагдаж байна. Уран бүтээлд говийн байгаль, тэмээн сүрэг нэлээд том орон зайг эзэлнэ. Уран зураач Ц.Монгол нь усан ба тосон будгийн бүтээл туурвихаас гадна олон улсад энхийг сахиулагчдад олгодог “Энхийн төлөө” медалийн эх загварыг бүтээж байсан. Ц.Монгол нь Батлан хамгаалах яамнаас олон жил үр бүтээлтэй ажилласан цэргийн албан хаагчдад олгодог “Эх орны төлөө-1”, “Эх орны төлөө-2”, “Эх орны төлөө-3” медалийн эх загварыг гаргасан нь одоо хүмүүсийн шагналд олгогдож байна.

Хөрөг зургийн бүтээлүүд засварлах

Ц.Монголын уран бүтээлийн урын санд Говийн догшин ноён хутагт Дулдуйтын Данзанравжаа, Сайн ноён хан Төгс-Очирын Намнансүрэн, Хатанбаатар Магсаржав зэрэг түүхэн хүмүүсийн хөрөг зургууд бий. Зураач Ц.Монгол нь Монголын 100 гаруй генералын харандаан хөргийг зурж мөнхөлсөн юм. Түүний хөрөг зургуудад харандаан болон тосон будгийн бүтээлүүд нэлээд хувийг эзэлнэ.

Музейн уран бүтээлүүд засварлах

Монгол Цэргийн Музейн сан хөмрөгт хадгалагдаж буй зураач Ц.Монголын бүтээлүүдээс дурдвал:

  1. “Наху гүний тулалдаан” диарам 10x2,30 м
  2. Монгол Улсын генералуудын хөрөг зураг, цаас харандаа, 18x24 см, 100 гаруй
  3. Их, бага хаадын хөрөг 45x30 см, зотон тос, 60 ширхэг
  4. “Монголчууд Самаркандад” уран зураг, зотон тос, 140х 90 см, 1 ширхэг
  5. Чингис хааны хөрөг, зотон тос 70x50 см, 1 ширхэг

гэх мэт 200 орчим уран бүтээл нь хадгалагдаж байдаг.

Чимэглэлийн уран бүтээлүүд засварлах

  • “Тулгар төр байгууллагдсаны 800 жилийн ойн баяр”-ын 300 хүний бүрэлдэхүүнтэй хөдөлгөөнт дэвсгэр зургийн эх загвар
  • “Төв цэнгэлдэх хүрээлэн”-д тоглох уран гимнастикийн хүүхдүүдийн хувцасны эх загвар
  • ЦОНССТөвд хүлээлгийн танхимын ханын чимэглэл, үзэгчдийн танхимын тайзны хөшигний эх, хувцасны эх зураг гаргах зэрэг ажлыг хийж гүйцэтгэжээ.

Үнэт уран бүтээлүүдээс засварлах

Зураач Ц.Монголын зурсан "Ардын засгийн анхны наадам" зотон тос уран бүтээл нь урлаг судлаач болоод уран зураг сонирхогч, цуглуулагчдын сонирхлыг ихээхэн татдаг бүтээл юм. Энэхүү түүхэн бүтээлд уран сайхны аргаар оруулсан хоёр дүр бий. Бүтээлийн гол төвд өөрийн гэргий Д.Нарантуяагийн дүрийг тоорцог малгайтай дүрсэлжээ. Бүтээлийн баруун талын захад өөрийн дүрийг Улаан далбааны ойролцоо шигтгэн багтааж өгсөн онцлогтой. Зургийг ажиглахад үзэгчдийн анхаарал барилдахаар өрж зогсох хоёр хүнийг харж, аажмаар засуул уруу чиглэн, ард байх хүмүүсийг нэг нэгээр танихыг оролдож үзэхээр байдаг. "Ардын засгийн анхны наадам" түүхэн уран бүтээлийг томоохон хэмжээтэй туурвисан нь үзэгч олонд тухайн цаг үеийн ардын намын амьдралд эзлэх байр суурь, халуун нар, наадам цэнгэлийг мэдрүүлэхүйц болж чадсан гэж үздэг.

Хэвлэл мэдээлэлд засварлах

Сэтгүүлч С.Ууганбаяр "ОЛОН ӨНГӨ: Хөхрөгч тэнгэрийн орноо суудал тань бий, Ц.Монгол ах аа" нийтлэлдээ: "Авьяас билгийн туйл хэрнээ ихэрхэж ахархаад, аливаа зүйлд өөрийгөө дөвийлгөх гээд байхгүй энэ эрхэм бурхны оронд тийм л хэрэгтэй байж дээ" гэж зураачийн зан араншингийн тухай өгүүлж эхэлжээ.

Ахмад зохиолч, сэтгүүлч Б.Өвгөнхүү "Хатанбаатар Магсаржавын намтарт нэг сонин юм байдаг" ярилцлагад: "2008 онд Булган аймгийн 70 жилийн ойгоор аймгийн музейг орчин үеийн болгон тохижуулах ажлаар эрдэм шинжилгээний нэг ажилтан, нэг мужаантай, би зураачаар Булганд очоод музейг шинэчлэн дэглэж янзалсан. Ер нь их хуучирсан байсан даа. Тэгтэл нэг өдөр Хатанбаатар Магсаржавын гэр Бунханг янзалмаар байна. Уулан дээр байдаг гэр музей. Та түүнийг очоод нэг үзээч гэсэн" гэж Ардын Хатанбаатар Магсаржавын гэр музейг шинэчилсэн болоод хөрөг зургийг нь зурсан тухайгаа ярьжээ.

Уран бүтээлийн үзэсгэлэн засварлах

Ц.Монгол нь 1986 оноос эхлэн Монголын урчуудын эвлэлийн хорооноос зохион байгуулдаг "Хавар", "Намар" болон ээлжит үзэсгэлэнгүүдэд тасралтгүй оролцож иржээ.

Гавьяа Шагнал засварлах

  • 1993 онд ЮНЕСКО-гийн олон улсын мэргэжлийн уран бүтээлч үнэмлэх /UNESCO international identity card for professional artists/
  • 1995 онд "Монголын сайхан орон" уран бүтээлийн уралдаанд оролцож, "Говь гурван сайхан" бүтээлээрээ шагналт байр
  • 2003 он Батлан хамгаалах яамны жуух бичиг
  • 2004 он Монгол Улсын Соёлын Тэргүүний ажилтан
  • 2008 он Алтан гадас одон

Цахим холбоос засварлах

"https://mn.wikipedia.org/w/index.php?title=Цэндийн_Монгол&oldid=773805"-с авсан