Паспорт
Паспорт (франц. passeport, итали. passaporto гэж латин. passer — нэвтрэх, port- боомт гэсэн үгнээс гаралтай. Нэг ёсны усан боомтоор буюу улсын хил давахад үзүүлдэг "зөвшөөрөл" байжээ) нь улсуудын хилийг / боомтыг давж, гадаадад байхдаа эзэмшигчийн иргэншил, нас, хүйс зэргийг нотолсон бүртгэлийн үндсэн баримт бичиг юм. Паспорт нь иргэний харъяаллыг илэрхийлдэг боловч байнга оршин суугаа улсыг заавал зааж өгөх шаардлагагүй.
Түүх
засварлахПаспорттай төстэй үүрэг гүйцэтгэж байсан бичиг цаасны талаарх хамгийн анхны мэдэгдлүүдийн нэг нь Еврей Библид байдаг. Нехемиа 2: 7-9, МЭӨ 450 оны үеэс эхлэн, Персийн Артаксеркс хаанд үйлчилж байсан Нехемиаг Иуда руу явах зөвшөөрөл хүсчээ; Хаан зөвшөөрч, түүнд "голын цаад талын захирагчид" захидлыг түүнд газар нутгаар аялж явахдаа түүнд аюулгүйгээр хүрэхийг хүсэв.
Паспорт нь Хятадын эрх баригчдын нэгэн чухал хэсэг нь Баруун Хань шиг байсан бөгөөд Цинь гүрний үед өөр болсон байна. Тэд нас, өндрийн болон биеийн онцлог зэрэг дэлгэрэнгүй мэдээлэлтэй байжээ. Эдгээр паспорт нь эзэн хааны мужууд болон хяналтын цэгүүдийн хооронд хүмүүсийг шилжих хөдөлгөөн хийхэд ашигладаг байсан. Хүүхдүүдэд хүртэл паспорт хэрэгтэй байсан ч эхийнхээ асрамжинд байсан нэг жил эсвэл түүнээс доош насныхан шаардлагатай биш байжээ.
Барууны орнууд паспортын нэр "Passport" гэдэг нь "seaport" (боомт) -аас гардаггүй, харин Дундад зууны үед ашигладаг багажнуудаас ("porte") дамжин өнгөрдөг гэдэгт итгэдэг. Дундад зууны Европт зарим нэг баримт бичгийг орон нутгийн засаг захиргаанаас зорчигчдод олгож болно. Энэ систем Франц, 1867 оны хуулиар 1878 онд байгуулагдсан нийгмийн сөрөг хөдөлгөөнийг хянахын тулд олон нийтийн дэг журмын дагуу пасспортын хяналтыг сэргээх боломжийг олгожээ. 1879 онд Францын эзэнт гүрэн Орсоос ирсэн шилжин суурьшигчдад паспорт шаарддаг болсон. Польшоос 1885 онд 30 мянган цөллөгсөдийг албадан гаргажээ. 1894 оноос эхлэн Герман улсад зорчих гадаадын иргэдэд зориулсан паспорт, 1908 онд гадаадын ажилтан 1908 онд иргэний үнэмлэх авсан байна. 1905 онд байгуулагдсан Германы хөдөө аж ахуйн ажилчдын агентлаг тэдгээрийг хянах үүрэгтэй байжээ.
Манж Чин гүрний үед Оросын эзэнт гүрэнтэй харьцахдаа "PASSPORT" гэсэн үгийг 1845 онд "護照" болгон орчуулсан байна. Богд хаант Монгол улсын Гадаад явдлын яам нь Хятад руу аяллын баримт бичгийг гаргаж байсан.
Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улсад 1925 он хүртэл үндэсний гадаад паспорт гэж байсангүй. Улсын анхдугаар Их Хуралд Гадаад явдлын яамны сайдаас оруулсан илтгэлд зориулж 1924 оны 11 дүгээр сарын 12-нд гаргасан тогтоолын 9 дүгээр зүйлд “...Гадаад улс оронд одогчдод түүний төрсөн газар, нас, төрөл садан, аж явдал зэргийг тодорхойлсон паспорт гэдэг үнэмлэх бичгийг шийтгэн олгуулж оруулбал зохино” гэж тогтоожээ. Энэ саналыг 1925 оны 4 дүгээр сарын 3-нд Засгийн газрын 11 дүгээр хурлаар хэлэлцээд “Энэхүү паспорт бичгийг олгуулах нь зүйтэй болох тул эл бичгийг дэвтэр болгон үйлдүүлбээс зохино” гэжээ. Ийнхүү Монгол Улсын гадаад паспорт түүхнээ бий болсон бөгөөд түүнийг цаашид боловсронгуй болгох талаар 1926 онд Засгийн газрын хурал, Улсын III Их Хурал, 1927 оны Улсын IV Их Хурал тус тус хэлэлцсэн байна. 1926 оноос гадаадад суралцаж эхэлсэн оюутны асуудлыг Гадаад явдлын яам хариуцах болсны зэрэгцээ Монголд байгаа гадаадын иргэдийн байдал Монголын төр, засгийн анхаарлын төвд ямагт байсаар иржээ. Гадаадын харьяат нарт хамгаалах бичиг олгох тухай дүрмийг Ардын Засгийн газар 1921 онд батлан гаргажээ. Энэ асуудлыг Гадаад явдлын яам хариуцаж байсан учир ийм баримт бичиг олгох нь юуны өмнө аль улсын иргэн болох, ямар ажил хөдөлмөр эрхлэн амьдран суугааг тодруулан тогтооход чухал байв. Хамгаалах тэмдэгт бичиг нь гадаадын иргэдийн Монголд оршин суух үнэмлэх юм.
1920 онд Үндэстнүүдийн Лиг /НҮБ/ паспорт, аялалын бичиг баримтын талаар тусгай бага хурал зохион байгуулж байжээ. Паспортын системийн зарчмуудыг 1926, 1927 оны дараагийн бага хурлуудад тодорхойлсон болно. НҮБ 1963 онд үүнтэй төстэй бага хурал хийсэн боловч дэлхийн паспортын системийн үндсэн зарчмуудын талаар санал нэгдэж чадаагүй юм. 1980 -аад оны эхээр ийм зөвлөмжийг голчлон баталсан (ICAO -ийн ивээл дор). Жишээлбэл, тэд 88.0 × 125.0 мм хэмжээтэй олон хуудастай баримт бичиг болох орчин үеийн паспорт хэвлэх форматыг батласан ажээ.
Өнөөгийн байдлаар ихэнхи орнуудад дотоодод пластик карт болох Иргэний үнэмлэх паспорын үүрэг гүйцэтгэж байна.
Жишээ нь
засварлахАзи тивийн улс орон бүрийн гадаад паспорт
засварлахЭнэ хуудсанд Ази тивд оршдог бүрэн эрхт улс, заримдаг эрхт хоёр орон (Тайвань, Палестин), харъяат хоёр орон (Хонконг, Макао) тус бүрийн иргэдийг гадаад улсад аялж жуулчлахад шаарддаг паспортын нүүр хавтасны зургуудыг харуулж байна.
.png)
