Википедиа

Румын

(Румын улсын засаг захиргааны хуваарь-с чиглүүлэгдэв)
Бусад утгыг, «Румын (салаа утга)»-с харна уу.

Румын нь Зүүн Европ, Зүүн Өмнөд Европ болон Төв Европын заагт орших улс юм. Баруун урд талаараа Серби, баруун талаараа Унгар, хойд талаараа Украин, зүүн хойд талаараа Молдав, өмнө талаараа Болгар улсуудтай хиллэх бөгөөд зүүн талаараа Хар тэнгис ээр хүрээлэгдэнэ. Нийслэл нь Бухарест хот.

Румын
România (Румын)
Төрийн дуулал: "Deșteaptă-te, române!"
("Румынчууд аа, сэрцгээ!")
 Румын улсын байршил (хар ногоон)

– Европ (ногоон & хар саарал)
– Европын Холбоо (ногоон)  –  [Legend]

Нийслэл
ба томоохон хот
Бухарест
44°25′N 26°06′E / 44.417°N 26.100°E / 44.417; 26.100
Албан ёсны хэлРумын хэл[1]
Зөвшөөрөгдсөн цөөнхийн
хэл[2]
Жагсаалт:
Угсаатны бүлгүүд
(2021)[3]
Шашин
(2021)[3]
  • 9% Мэдээллээгүй/Шашингүй
  • 5% Мэдээлэлгүй
  • 0.5% Бусад
Ард түмний нэршилРумынчууд
Төр засагНэгдмэл хагас-ерөнхийлөгчийн бүгд найрамдах улс
Клаус Йоханнис
Марчел Чолаку
Хууль тогтоох байгууллагаПарламент
• Дээд танхим
Сенат
• Доод танхим
Төлөөлөгчдийн танхим
Түүх
1330
1346
1 сарын 24, 1859
1877/1878 оны 5 сарын 9
1918/1921 оны 12 сарын 1
1941
12 сарын 30% 1947
12 сарын 14, 1955
12 сарын 27, 1989[4][5][6]
12 сарын 8, 1991
1 сарын 1, 2007
Газар нутаг
• Нийт
238,397 км2[7] (81)
• Усны эзлэх талбай (%)
3
Хүн ам
• 2023 тооцоо
▲19,892,812 (63)
• 2021 тооллого
Neutral decrease 19,053,815[3]
• Нягтаршил
79.9/км2 (136)
ДНБ (ХАЧП)2023 тооцоо
• Нийт
▲ $783.903 тэрбум[8] (35)
• Нэг хүнд ноогдох
▲ $41,633[8] (47)
ДНБ (нэрлэсэн)2023 тооцоо
• Нийт
▲ $348.902 тэрбум[8] (45)
• Нэг хүнд ноогдох
▲ $18,530[8] (54)
ОТББИ (2021)  34.3[9]
дундаж
ХХИ (2021)▼ 0.821[10]
маш өндөр · 53
Мөнгөний нэгжРумын лей (RON)
Цагийн бүсUTC+2 (ЗЕЦ)
• Зуны цаг (ЗЦ)
UTC+3 (ЗЕЗЦ)
Огнооны форматөө.сс.жжжж (МЭ)
Жолооны талбаруун
Утасны томьёо+40
ISO 3166 кодRO
Домэйн нэр.roa
  1. Европын Холбооны бусад гишүүн орнуудтай хамт .eu домэйныг мөн ашигладаг.

Зүүн Европын слав гаралтай улсууд дунд орших Ром гаралтай улс бөгөөд цорын ганц албан ёсны хэл нь румын хэл юм. Үнэн алдартны шашны нөлөө ихтэй.

Төрийн далбаа нь Чадын төрийн далбаатай андуурагдах тохиолдол их байдаг ч Румыны төрийн далбааны цэнхэр өнгө нь арай бүдэг юм. 1989 онд ардчилсан системд шилжих хүртэл төрийн далбааны голд нь тэр үеийн төрийн сүлд нь дүрслэгдсэн байдаг байв.

Нэршил

засварлах

Албан ёсны нэр нь румын хэлээр Romвnia, монгол хэлээр Румын гэдэг.

Уг нэр нь "Ромчуудын нутаг" хэмээх утгатай. Хуучин нэрүүдийг нь доор оруулав:

  • 1947-1965 Бүгд Найрамдах Румын Ард Улс
  • 1965-1989 Бүгд Найрамдах Социалист Румын Улс
  • 1989- Румын Улс

Түүх

засварлах
  Энэ хэсэг хэт богино байна. Үүнийг өргөжүүлж Википедиад туслаарай.
Үндсэн өгүүлэл: Румыны түүх

Мөн Молдавын түүхийг үзнэ үү.

 
Эртний Даки
 
Влад Цепеш буюу Дракула

Эрт цагт дакичууд Румыны нутагт оршин суудаг байв. Улмаар Ромын эзэнт гүрний мэдэлд багтсанаар Румын хэмээх нэр үүсчээ.

Засаг захиргааны хуваарь

засварлах

Румын засаг захиргааны хувьд 41 тойрог, 1 нийслэл (Бухарест)-д хуваагдана.

 
Румын (Румын)
Румыны бүх тойргийн төв ба Бухарестын газрын зураг

Газар зүй

засварлах
 
Румыны газрын зураг

Серби, Болгар улстай хиллэх хил нь ерөнхийдөө Дунай мөрний дагуу байдаг. Молдавтай хиллэх хил болох Прут гол нь Дунай мөрөнтэй нийлж, Хар тэнгист цутгана. Дунай мөрний адаг дельт нь тусгай хамгаалалттай.

Румыны нутгийн 34%-ийг уулс, 33%-ийг толгод, 33%-ийг тал газар эзэлнэ. Тус улсын төвд Карпатын нуруу Трансильваний тэгш өндөрлөгөөр хүрээлэгдэн оршино. Карпатын нуруунд далайн түвшнээс дээш 2,000 м-ээс өндөр 14 оргил бий. Хамгийн өндөр Молдовяну оргил нь 2,544 м өндөр юм.

Хүн ам

засварлах
 
1961-2003 оны хүн амын өөрчлөлтийн график

Оршин суугчдын 89% нь румын, 6% нь мажар, 2% нь цыган үндэстэн болно. Мөн серб, украйн, герман, турк, татар, словак, болгар, орос, еврейчүүд цөөн тоотой бий. Румынчууд нь эртний даки болон шилжин суурьшсан цыгануудын цус холилдож үүссэн гэж үздэг ч хүлээн зөвшөөрдөггүй хүмүүс бий. Мажаруудын ихэнх нь Унгартай газар нутгийн маргаантай Трансильванид амьдардаг.

Чаушескугийн засаглалын үед төрөлтийг дэмжих бодлого баримталж, Балканы хойгийн хамгийн их хүн амтай улс болсон ч зах зээлийн системд шилжсэний дараа хүүхдээ өсгөж хүчрэхгүй болсон эцэг эхчүүд хүүхдээ хаях үзэгдэл их гарсан билээ.

Дэлхийн өв

засварлах

Румыны нутагт ЮНЕСКО-гийн Дэлхийн өвийн жагсаалтад бүртгэгдсэн соёлын өв 6, байгалийн өв 1 бий.

Тэмдэглэл

засварлах

Эшлэл

засварлах
  1. ↑ "Constitution of Romania". Cdep.ro. Архивласан огноо 7 September 2017. Татаж авсан: 2 October 2013.
  2. ↑ "Reservations and Declarations for Treaty No.148 – European Charter for Regional or Minority Languages". Council of Europe. Архивласан огноо 8 December 2015. Татаж авсан: 3 December 2015.
  3. ↑ 3.0 3.1 3.2 "2021 Romanian Census (preliminary results)" (PDF) (румын хэлээр). INSSE. Татаж авсан: 7 January 2023.
  4. ↑ Elgie, Robert (28 November 2017). Political Leadership: A Pragmatic Institutionalist Approach. Springer. ISBN 9781137346223 – via Google Books.
  5. ↑ Romania Directory. Editura Cronos. 1 April 1990. ISBN 9789739000000 – via Google Books.
  6. ↑ "DECRET-LEGE 2 27/12/1989 - Portal Legislativ". legislatie.just.ro.
  7. ↑ "Romanian Statistical Yearbook (2022) – 1.8 Administrative organisation of Romanian territory, on December 31, 2021 (pg.17)" (PDF). INS (www.insse.ro/cms/en). Архивласан (PDF) огноо 20 March 2023. Татаж авсан: 20 March 2023.
  8. ↑ 8.0 8.1 8.2 8.3 "World Economic Outlook Database, April 2023 Edition. (Romania)". IMF.org. International Monetary Fund. Татаж авсан: 11 April 2023.
  9. ↑ "Gini coefficient of equivalised disposable income – EU-SILC survey". ec.europa.eu. Eurostat. Татаж авсан: 16 August 2022.
  10. ↑ "Human Development Report 2021/2022" (PDF) (англи хэлээр). United Nations Development Programme. 8 September 2022. Татаж авсан: 8 September 2022.

Цахим холбоос

засварлах
  Commons: Romвnia – Викимедиа зураг, бичлэг, дууны сан
Засгийн газар
Ерөнхий мэдээлэл
Эдийн засаг болон хууль
Соёл урлаг ба түүх
Жуулчлал
"https://mn.wikipedia.org/w/index.php?title=Румын&oldid=753182#Засаг_захиргааны_хуваарь"-с авсан