Баянхонгор аймаг

46100

Баянхонгор аймаг англ. Bayankhongor Province
ᠪᠠᠶᠠᠨᠬᠣᠩᠭᠣᠷᠠᠶᠢᠮᠠᠭ
Баянхонгор аймгийн сүлд Баянхонгор аймгийн далбаа
Хөдөө бэлчих тэмээ
Ерөнхий мэдээлэл
Байгуулагдсан:	1941 он
Улс:	Монгол Улс Монгол Улс
Аймгийн төв:	Баянхонгор (хот)
Аймгийн сумд:	20
Газар нутгийн талбай	115,977.8 км²
Хүн ам:	88,720 (2022 он)
Хүн амын нягтрал:	0.7 оршин суугч км² тутамд
Угсаатан:	Халх
Нутгийн олон:	Баянхонгорынхон
Утасны код:	+976 (0)144
Шуудангийн дугаар:	64000
ТХ-ийн улсын дугаар:	БН
ISO 3166-2:	MN-069
Цахим хуудас:	bayankhongor.mn
Газрын зураг
Монгол Улс дахь Баянхонгор аймгийн байршил

Баянхонгор — Монгол улсын аймаг. 1941 онд үүсэн байгуулагдсан.

116 мянган км² нутаг, 82 мянган хүнтэй. Засаг захиргааны төв — Баянхонгор (хот).

Газар зүй

Баянхонгор аймаг нь Монголын баруун өмнөд хэсэгт Хангайн нурууны өмнөх өндөрлөг, Говь Алтайн нурууны уулс, Алтайн өврийн говийг хамран говь хангайн бүсийг дамнан оршдог аймаг юм. Иймд нутаг нь уул тал хөндий хосолсон хэлбэр бүхий гадаргатай юм. Нутгийн хамгийн өндөр цэг нь Говь Алтайн нурууны оргил 3957 м өргөгдсөн Их Богд уул бөгөөд хамгийн нам цэг нь Алтайн өвөр говьд 750 м өндөр юм. Зээрэнгийн хөндий, Номингийн говь зэрэг Алтайн өврийн их говиуд бий. Говь-Алтайн ууланд 1957 онд газар хүчтэй хөдөлж, Ихбогд, Баянцагааны араар 300 орчим км үргэлжилсэн их хагархай гарсан юм. Баянхонгор аймгийн нутагт чулуун нүүрс, алт, барилгын материал элбэг байдаг. Байдраг, Түй зэрэг томоохон гол мөрдтэй, Бөөнцагаан, Орог нуур, Хөх нуур зэрэг том нууруудтай. Мөн 95 хэм хүрдэг халуунтай Шаргалжуутын рашаан болон Өүхэг рашаан, Хүрэмт рашаан, Халиут рашаан, Өргөөтийн рашаан гэж сайн рашаанууд бий. Баянхонгор аймгийн нутгийн хойд хэсэгт уулын хар шороон ба нутгийн хөрс, дунд хэсгээр нь тал хээрийн хүрэн хөрс, урд хэсгээр нь говийн саарал хөрс тархжээ.

Уур амьсгал

Баянхонгор аймагт агаарын дундаж температур нь жилд -0.7° бөгөөд 1 сард -18.4° хүйтэн, 7 сард 15° дулаан болдог. Жилд дунджаар 216.3 мм тунадас унана. Агаарын даралтын дундаж нь 1 сард 812 мм, 7 сард 808.5 мм байна. Салхины хурд жилийн дундажаар 3.1 м/с бөгөөд хамгийн их салхитай, 5 сард 3.9 м/с хүрнэ.

Амьтан ургамал

Нутгийн хойд хэсэгт ойт хээрийн ургамал, дунд ба урд хэсгээр нь хээрийн говийн ургамал тархжээ. Гоёо, цулхир, вансэмбэрүү, лидэр, алтан гагнуур зэрэг ховор ургамал бий. Баянхонгор аймгийн нутагт манай орны байгалийн энэ гурван бүсэд оршдог амьтад тарвага, үнэг, чоно, ирвэс, аргаль, бор гөрөөс гээд бараг цөм байх бөгөөд дэлхийд нэн ховордсон мазаалай гэх амьтан цөөн тоогоор оршиж байна.

Хүн ам зүй

Баянхонгор аймаг 2020 оны байдлаар хүн ам 87,993 байна. Үндсэндээ монгол үндэстэн.

Нутгийн хуваарь

Баянхонгор аймаг 20 суманд хуваагдана. Цааш 105 баг болно. үо

Сумын хуваарь

№	Сумын нэр (хоттойг тодоор)	Багийн тоо	Хүн амын тооцоо			Талбай (км²)	Нягт. (2011)
			2000	2010	2012
1	Баацагаан	7	4,526	3,243	3,209	7447	0.43
2	Баянбулаг	4	2,252	1,765	1,732	3170	0.55
3	Баянговь	5	2,903	2,757	2,753	4662	0.60
4	Баянлиг	5	3,842	3,468	3,479	11918	0.29
5	Баян-Овоо	4	3,043	2,309	2,369	3244	0.73
6	Баян-Өндөр	4	2,692	2,495	2,575	16891	0.15
7	Баянхонгор	9	20,501	27,596	28,764	64	449.44
8	Баянцагаан	5	3,946	3,346	3,336	5395	0.62
9	Богд	6	3,226	2,892	2,954	3983	0.74
10	Бөмбөгөр	4	2,755	2,767	2,924	3044	0.96
11	Бууцагаан	6	4,258	3,435	3,489	5840	0.60
12	Галуут	6	5,275	3,862	3,847	5047	0.76
13	Гурванбулаг	5	2,915	2,253	2,170	4442	0.49
14	Жаргалант	4	4,374	2,917	2,884	4175	0.69
15	Жинст	5	2,352	2,024	2,051	5313	0.39
16	Заг	4	2,440	2,016	2,029	2561	0.79
17	Өлзийт	6	3,721	3,543	3,590	3853	0.93
18	Хүрээмарал	5	2,466	1,773	1,761	4328	0.41
19	Шинэжинст	4	2,469	2,243	2,319	16501	0.14
20	Эрдэнэцогт	5	5,158	4,154	4,204	4100	1.03
Аймгийн дүн		103	85,114	80,858	82,439	115978	0.71

Алдартан

Шинжлэх ухаан

• Барнасангийн Пүрэвсүрэн - Шинжлэх ухааны гавьяат зүтгэлтэн, Академич, 2021 оны Дэлхийн шилдэг эрдэмтэн, Химийн шинжлэх ухааны Доктор, Профессор

Спорт

• Шагдарын Чанрав — бөх, бөх тайлбарлагч, Хүрээмарал сум
• Цэдэндамбын Нацагдорж (1944) — чөлөөт бөх
• Пунцагийн Сүхбат (1964-) — бөх, Баян-Овоо сум (Баянхонгор)
• Зундуйн Дэлгэрдалай(1956) --- бөх, Дэлхийн самбо бөхийн 1 алт, 4 мөнгө, 4 хүрэл
• Мөнхбатын Уранцэцэг — жүдо бөхийн анхны эмэгтэй дэлхийн аварга, Баян-Овоо сум (Баянхонгор)
• Пүрэвийн Нямжанцан — Улсын начин
• Доржсүрэнгийн Нямхүү (1972-) — бөх, Улсын начин, самбо, жүдо, үндэсний бөхийн дасгалжуулагч багш, Хүрээмарал сум
• Дэлээбазарын Сүхбат — бөх, Улсын начин, Баянлиг сум
• Лхамдэмидийн Оломбаяр - Монгол улсын алдарт уяач, Баянлиг сум

Урлаг

• Баатарын Санжид (1928-1998) — зураач
• Сэндэнжавын Дулам (1950) - Эрдэмтэн, багш

• Д.Отгонжаргал — СТА, "VOICE" хамтлагийн дуучин
• Гончигийн Бирваа (1916-2006) — хөгжмийн зохиолч, Эрдэнэцогт сум
• Сэмбийн Гончигсумлаа (1915-1991) — хөгжмийн зохиолч, Өлзийт сум (Баянхонгор)
• Чойжилжавын Лхамсүрэн (1917-1979) — яруу найрагч, Баацагаан сум
• Тангадын Галсан (1932) — зохиолч, Заг сум
• Дүгэрсүрэнгийн Лхамхүү ( 1935-2000) МУСТА, Жүжигчин Бөмбөгөр сум (Баянхонгор)
• Бирваагийн Мөнхдорж — МУАЖ, Улсын драмын эрдмийн театрын ерөнхий найруулагч, Эрдэнэцогт сум
• Гончигийн Дашхүү (1948-2001) - Хошин урлагийн нэрт жүжигчин, Богд сум
• Гэндэндоржийн Цэрэндондог — зураач
• Данзангийн Нямаа (1957-) — зохиолч, Баян-Овоо сум (Баянхонгор)
• Догмидын Сосорбарам (1958-) — жүжигчин, Баян-Овоо сум (Баянхонгор)
• Магсаржаламын Баярмагнай — жүжигчин, Маск продакшн
• Базарын Банзрагч - хөгжимийн зохиолч төв халхын алдарт морин хуурч

Нийгэм

• Яндагийн Нямдорж (1956) - Хүн судлаач, АНУ-ын Кейс Вестерн Резервийн их сургуулийн доктор (Баян-Өндөр сум)
• Гомбожавын Занданшатар (1970) - Төр нийгмийн зүтгэлтэн, УИХ-ын дарга (Баацагаан сум)
• Эрэндоо Дамба (1921-1991) Монгол Улсын анхны Гавьяат Усжуулагч
• Шадавын Лувсанвандан (1910-1983) — хэл шинжээч
• Дэнсмаагийн Дүнгэрдорж (1942-) — эмч, багш
• Дамдинжавын Гомбожав (1934) - Монгол Улсын хөдөлмөрийн баатар, Галуут сум
• Гомбын Манхан (1938) - Монгол Улсын хөдөлмөрийн баатар,Баянцагаан сум
• Нянцаннямын Алтанхуяг (1960)- Монгол Улсын төрийн соёрхолт, Галуут сум
• Цэвэлийн Шагдарсүрэн (1944) - Монгол Улсын төрийн соёрхолт, Галуут сум
• Ядамжавын Цэвэл (1902-1984) — Алдарт "Ногоон толь"-ийг зохиогч, эрдэмтэн, Галуут сум
• Доржсүрэнгийн Нямдорж, (1973) -ОХУ-ын Москва хотод ЗХАБ-ыг хангах чиглэлээр докторын зэрэг хамгаалсан, Хүрээмарал сум
• Зундуйн Дэлгэрдалай (1956) — Монгол Улсын гавьяат тамирчин, Галуут сум
• Цэдэндамбын Бат-Эрдэнэ (1960) — Монгол Улсын гавьяат холбоочин, Галуут сум
• Жамъянгийн Батбаяр (1947) — Монгол Улсын соёлын гавьяат зүтгэлтэн, нэвтрүүлэгч
• Данзангийн Баяраа (1949) — Монгол Улсын гавьяат эмч
• Дандардоржийн Өлзий (1935) — Монгол Улсын урлагийн гавьяат зүтгэлтэн, Халхын туульч
• Цэрэндоржийн Лувсанвандан (1935-1994) - Монгол Улсын гавьяат тээвэрчин, Богд сум
• Бүдхүүгийн Хуушаан (1947) — Монгол Улсын гавьяат багш
• Шархүүгийн Чимгээ (1963) — Монгол Улсын гавьяат багш
• Цамбажавын Шарав (1954) — Монгол Улсын гавьяат малчин
• Цэвэлийн Шагдарсүрэн (1944) — Монгол Улсын шинжлэх ухааны гавьяат ажилтан
• Бямбажавын Пүрэв - Очир (1947 - 2015) Монгол Улсын шинжлэх ухааны гавьяат зүтгэлтэн. Хэл шинжлэлч. Доктор. Профессор
• Чүлтэмийн Бизъяа (1938) — Монгол Улсын урлагийн гавьяат зүтгэлтэн, зураач
• Пүрэвийн Сэмнээ(1942-2014)-Монгол улсын хошой аварга малчин, "Алтан төл"-ийн эзэн шагналт
• Пүрэвжалын Очир /1949 он/ Монгол Улсын гавьяат уурхайчин
• Баасангийн Сундуйжав /1949 он/ Монгол улсын аж үйлдвэрийн гавьяат ажилтан Баацагаан сум
• Халтмаагийн Баттулга - (1963) Төр нийгмийн зүтгэлтэн, Монгол улсын тав дахь Ерөнхийлөгч (Баянцагаан сум)

Цахим холбоос

 Commons: Баянхонгор аймгийн зураг – Викимедиа дуу дүрсний сан

• Баянхонгор аймгийн албан ёсны цахим хуудас