Монголчуудын Европ дахь байлдан дагуулалт

Монголчуудын Европ дахь байлдан дагуулалт
Хамаарах дайн: Монголын эзэгнэл
The route of the first Mongol expedition in Russia - 1223
Огноо a) 1223, 1236–1240 b) late 1240–1241 c) April 11, 1241 d) 1242 Байрлал a) Орчин үеийн Орос, Украин, Беларус b) Өмнөд ба зүүн зүгийн хэсгүүд Польш c) Дундад зууны Унгар d) хойд зүг Болгар Үр дагавар 1) Их Монгол Улсын харъяаны Зүчийн Улс Киевийн Русийг дайнд ялж, хараат улсаа болгосон. 2) Кипчакын үлдэгдэлийг бүрмөсөн устгаж, Русь, Зүүн Европын холбоотон улсуудыг нь ялж, хараат улсаа болгов. 3) Монголчуудын ялалт нь Орос дахь Их Монгол Улсын эзэн эрхийг бусад улсаар хүлээн зөвшөөрүүлэв. 4) Өгэдэй хаан тэнгэр болсон тул, монголын армийг буцаан татав.
Байлдагч талууд
Их Монгол Улс	a) Владимир-Суздалийн Вант Улс Загвар:Coat of arms Бүгд Найрамдах Новгород Улс Рязанийн вант улс Волга Болгар Аланчууд Кипчак Черкезүүд Хойд Кавказын орнууд b) Польшийн Вант Улс (1025-1385) болон холбоотнууд c) Унгарын Вант Улс Хорватын Вант Улс Загвар:Coat of arms Загвар:Coat of arms d) Болгарын Хоёр дахь Эзэнт Гүрэн
Удирдагчид
a) Бат хаан Мөнх хаан Сүбэдэй баатар Зэв Боролдой жанжин Бэрх Орда хан Гүюг хаан b) Байдар (possibly  †) Хадан Орда хан c) Бат хаан Сүбэдэй баатар Шибан Бэрх Боролдой жанжин d) Бат хаан Хадан	a) Мстислав Мстиславич Юрий Всеволодович  † Мстислав Романович , executed Дмитрo хаан Котян Сутоевич b) Даниил Романович Галицкий Various, most prominent being II Хенрих  † c) IV Бела Коломан Загвар:DOW Угрин III Чак  † Матьяш Ратот  † Палатин Денис Томай  † d) II Иван Асень
Цэргийн хүч
a) 1223 онд 20000 цэрэг 1236 онд 35,000 монголчууд+40,000 гаруй түрэг цэргүүд b) 10,000 (1 түмэн) c) Хуучны судлагаа: 70,000 Орчин үеийн судлагаа: 30,000	a) 1223 онд 80,000 орчим b) 10,000-30,000+Темпларын ордены 500 гаруй хүнд морин цэрэг. c) Хуучны судлагаа: 80,000 Орчин үеийн судлагаа: 25,000 including Hungarian heavy cavalry, Knights Templar, nomadic light cavalry mercenaries and Serbian valiants. Thousands of Cumans and Kipchaks
Хохирол
a) 7,000 b) Маш бага c) Хэдхэн мянга	a) 500,000 (Русийн хүн амын 6-7%) b) Хүнд хохирол c) 10,000 алагдсан

Оросын газар нутгийг байлдан дагуулсан нь

Европыг байлдан дагуулсан Монгол

Европыг булаан эзэлсэн монголын байлдан дагуулалт Дундад зууны эзэнт гүрнээс Польш,Унгар улс руу дайралт хийж энэ булаан эзлэлт 1237 оны 12 сарын 21-нд эхэлсэн. Европыг эзлэх булаан эзлэлтийг 1223 онд Халх гол орчмын Монголын цэргийн жанжин Сүбээдэй, Зэв нарын удирдсан тулаан Европ Монголын хооронд болж тагнуул хийж ажиглах замаар Оросын хэд хэдэн вангуудын хүчийг нэгтгэж чадсан юм. 12-р зуунд Оросын Кивичүүд Европын дорнодын түүхэнд тоо томшгүй булаан эзлэлтийг хийж байсан бөгөөд Слав хүмүүс дотроо 3-н үндэстэнд хуваагддаг байжээ. Нэгдүгээр нь Москвад өсөн хөгжиж байлаа.15 жилийн дараа Оросын булаан эзлэгчид Бат хаан болон түүний дайчид 1237-1240 оны турш найрамдал тогтоож хямрал түр зогсжээ. Европын компаньт өрсөлдөөн намжиж хүч тэнцвэржжээ.

Ерөнхий тойм

Монголын Европ дахь булаан эзлэлт Сүбээдэйгээр удирдуулан дорнод Слав болон түүний Ханлиг вант улсууд Киев, Владимирт сүйтгэл учруулсан юм. Монголчууд Унгарын вант улсыг эзэлж, Мохийн тулаанд Польш улсыг Легницад тус тус байлдан эзэлжээ. Уг булаан эзлэх байлдаан Бат хаанаар удирдуулсан бөгөөд Чингис хааны ач хүү Хадан болон Сүбээдэй, Зэв жанжин нар булаан эзлэлтийг төлөвлөн хэрэгжүүлжээ. Түүхчид 13-р зуунаас хойш Монголчууд Европыг нэгтгэн эзэлсэн гэж дүгнэдэг. Ихэнх армиуд Баруун Европчууд болон Оросууд Монголчуудын байлдан дагуулалт түүний хүчнээс айдаг байсан гэдэгт итгэдэг байсан. Монголчуудын Европыг байлдан дагуулсан тухай Хятадын дундад зууны театрт дуугаар өгүүлсэн байдаг.

Оросын газар нутгийг байлдан дагуулсан нь

Дундад зууны үед Владимир Ярослов 2-р хан эргэж ирэхэд дайн сүйрэл болж байлаа. Өгөдэй хаан, Бат хаан 1235 онд Оросыг булаан эзэлжээ. Гол хүч нь Зүчи хүү тэдний нагац Мөнх хаан, Гүюг хаанаар толгойлуулж 1237 оны 12 сард Рязаньд ирсэн. Рязанийхан бууж өгөхөөс татгалзсан ч Монголчууд Суздалийг цөлмөн дээрэмдсэн. Олон Оросын армиуд ялагдал хүлээж Юри хан (гүн) Сит голд 1238 оны 3 сарын 4-нд алагдсан. Гол гол хотууд жишээлбэл Владимир, Торццок, Козелск эзлэгджээ. Хожим нь Монголчууд Курект, анхаарлаа төвлөрүүлж Крымыг бүслэн цөлмөжээ. Бат хаан 1239 онд Орост дахиж ирж Присслав, Черновыг эзэлсэн. Ихэнх Оросын вангууд эсэргүүцэл үзүүлсэн боловч Монголчууд 1240 оны 12 сарын 6-нд Киев, Галич, Володимир-Волунскиг байлдан дагуулав. Бат хаан Польшуудыг тандаж төв Европыг эзэлсэн. Польшийн армийг дийлсэнээр буцаж ирсэн.

Төв Европ дахь булаан эзлэлт

Монголчууд төв Европт 3-н армийг нь эзэлсэн. Нэг арми нь алэнст Польш гэр бүл Христийн сүм, 2-р арми нь Пемос Хенру, Дуке Силеза Легница дахь тулалдаанд 2 дахь арми Карпатын нуруунд 3 дахь арми Динивт тус тус ялагдал хүлээжээ. Армиудад шахалт үзүүлж 1241 онд Унгарчууд ялагдал хүлээж, Мохи 1241 оны 4 сарын 11-нд ялагдал хүлээжээ. Монголын цэргүүд Унгарын ардыг сүйрүүлж 1242 оны зун, хавар Унгарчуудыг эзлэв. Армиуд Унгарыг 1242 оны зун хавар Австри, Далмати, Моровяг эзэлсэн. Агуу их хаан 1241 оны 12 сард нас барсан боловч Чингис хааны угсааны ханхүү мэдээг сонсоод буцаж Монголд ирээд шинэ хаан сонгожээ. Пис 2-р Хенри Легникагийн тулаанд алагдаж энэ тухай 19-р зуунд зураач Жан Матико зурагтаа дүрсэлжээ. Киевийг эзэлсний дараа Бат хаан цөөн тооны цэргүүдийг илгээн Польш, Лублин болон Польшийн армийг сүйрүүлсэн. Бусад багууд Монголын хүчийг нэгтгэн Польш Галицийн хилд байв. Монголчууд хохирогч олонтой ч Оломок, Моровагийн тоо томшгүй олон Европын армитай тэмцэж байлаа. Монголын морин цэргийн хувьд Европын газрын байрлал, цэрэг арми бусад талууд ч ашиггүй хохиролтой байлаа. Польшид Монголчууд Монгол цэргийн бодлого сайтар төлөвлөгөөтэй стратегийн дагуу хаан Венселастай тулалдсан юм. Татарууд Полоник хүрч Гзарна Ханза хүрч буудалласан. Вольвад тулалдаж Кракованыг эзлэв. Польшууд давуу талаа ашиглаж өөрийн цэргээс цөөн ч олон Монголчуудыг хөнөөсөн юм. Эцэст нь Польшууд гарын үсэг зурсан. Тулааны турш Польш шоронгуудад олон цэрэг амь үрэгдсэн. Польшууд(хэргэм зэрэгтнүүд) зугтаж гарын үсэг зурсанаар Польшийг амжилттай эзэлжээ. Гэвч Сүбээдэйтэй хийсэн тулаанд Европчууд удаан үргэлжилсэн төлөвлөгдсөн амжилттай тулаан ялалтуудыг байгуулж байлаа. Оросын вант улсад асар их хөнөөл сүйрлийг авчирсанаар барахгүй Польш, Унгар, Австри болон европт тулааны бэлтгэл хийгдсээр байлаа. Европын вант улсууд тулаанд бэлтгэж Бат хаанаар удирдуулсан байв. Бат хаан,Бат хааны хүү Зүч нар удирдаж харин Сүбээдэй Оросын вант улсыг удирдан Унгарыг Хадан Легникийн тулаанд Гюкийн арми Транславанд ялгуусан ялалт байгуулав. Тэд Унгарын талд Сүбээдэйг хүлээж байв. Сажо голд шинэ арми байгуулж Унгарын Вайла 4-р хааныг Мохигийн тулаанд ялж Сүбээдэй төлөвлөсөн үйл ажиллагааны дагуу агуу ялалтуудыг хийсэн юм.

Унгартай хийсэн дайн

Мохи дахь тулалдаан

200 жилийн өмнөөс л Монголын дайчид,морьт цэргүүд Унгарыг булаан эзлэх дайныг явуулсан. Сонирхолтой нь Унгарын арми 1241 онд Монголын цэрэг дайчидтай төстэй цэрэг дайны зохион байгуулалттай том арми байлаа. Морьт цэргийн гол тактик гэнэт дайсныг гэнэдүүлэн дайрах байв. Хэдий тийм ч морьт цэрэг ялалтанд хүрч чадсан. Нөгөө нэг тактик нь цэргийн хүн хүч нуугдаж байгаад мэдэгдэлгүй гардан тулаанд орох, дайсны ар талд гарах тактик байв. Унгарчууд эдгээр тактикийг 11-р зуунд хэрэглэхээ больсон. 11-р зуунд Унгарын арми морьт цэргийн эсрэг Монголчуудын булаан эзлэх тактикийг их хэрэглэх болжээ. Унгарт Монголчууд галт бөмбөг дэлбэлэх, цэргүүдийг бөөнөөр нь устгах ажиллагааг их хэрэглэж байв. Унгарчуудад Монголын байлдан дагуулагчдын энэ арга айдас түгшүүртэй байв. Балканы тулаанд Унгарын Кутэн Хибчаг хаан өөрөө алагджээ. Монголын булаан эзлэлтийн дараа 4-р Ваила гүн болон Унгарын оршин суугчид дайнаас болж асар ихээр сүйрсэн байсан.

1241 онд Унгарын вант улс Феодалууд Европд Бербунд өв залгамжилж бүрэн эрх мэдлээ шилжүүлж газрын эзэнд цаг олгосон. 1222 оны хэрэг явдлаар Голдин Бүүл, хаан Эндру бүрэн эрхийг олж нөхцөл байдлын улмаас хэрүүл тэмцэлтэй санал зөрчилдөөнтэй байв. 4-р Вела хаан эрх мэдлийг авахыг хүсэж байвч хоорондоо санал зөрөлдөв. Ингээд улсаа таслан эрх мэдлээ тогтоов. Хаан Эндру Оросын хэргэм зэргийг хүртээн Волга голын эрэг дээр амьдарч байв. 1237 онд Жулианусын ноёрхол их байсан бөгөөд Вела хаан Бат хаан руу захиа илгээсэн. Энэ захианд Унгарын хаанд Бат хааныг бууж өгөхийг шаардаж сүйрлээ зогсоохыг хүссэн. Вила хариу авч чадаагүй бөгөөд 2 нууц захиа Унгарт хүргэгдсэн. Эхлээд 1239 онд Хибчаг ханлиг Унгарт орогнолыг хүсэж байсан ч ялагдаж, 2 дахь захиа нь 1241 оны 2 сард Польшид илгээгдсэн ч ялагдсан. Вила өөрийн армиудыг нэгтгэн улс орондоо хамгаалалт тогтоож байлаа.

Пабын засаглалтай баруун Европд бүх зүйлээ асуудаг болохоор энэ хууль тустай байв. Гадаадын тусламж ирж ялангуяа Фредрик, Австрийн гүнжээс туслаж тэр нь жижиг хэсгийг нэгтгэж , энэ хамгаалалтандаа, арми цэрэгтээ итгэлтэй байлаа. Унгарын иргэд Вилагийн төвлөрүүлсэн хүчийг улам нэгтгэж энэ нь хүч чадлаа олсоор байлаа. Хэдий тийм ч Монголчууд үнэндээ аюултай байлаа. Унгарчууд бэлтгэл хангагдаж чадаагүй бөгөөд цэрэг дайчид хүн ам 100 гаруй жил тэмцэлдсээр байсан. Унгарчууд овог дайчдын толгойлогч цэргийн зохион байгуулалтын хувьд төстэй байсан юм. Унгарын арми 60,000 дайчидтай Мухын тулалдаанд асар мэдлэг, сахилга бат, зохион байгуулалттайгаар орсон. Гэвч тэд салангид үзэлтэй туршлагажаагүй байлаа. Хибчаг, Кутэн, Котони болон түүний дайчид тэмцсээр байсан. Хэдийгээр тэд тэмцэлдэж, зугтаж, ялж, ялагдаж байсан ч Монголчууд Унгарчуудын хооронд болсон тулаанд Бат хаан болон түүний байлдагчид Котоныг алсан. Австрийн цэрэг барууныханд бага ч болов тусалсан ч Унгарчууд өөрсдөө илүү чармайлттайгаар эх орноо хамгаалсаар байсан.

Дундад зууны үеийн Мохигийн тулаан

Унгарын арми Хэрнид голын эрэг дээр 1241 оны 4 сарын 10-нд буудалласан бөгөөд Монголын талд энэ нь ашигтай байв. Тулаанд хаан болон түүний хүүхдүүд зугтааснаар Унгар эзлэгдэв. Агуу уудам Унгарын тал нутаг Карбатын уулс Трансилваниа тэдний гарт оржээ. Монголын арми асар хурдацтайгаар амжилтаа давтсаар байсан бөгөөд ноёрхолоо тогтоож байв. Нэлээд газар нутгийг эзэлсэн хэдий ч хамгаалалтаа бэхжүүлж чадаагүй бөгөөд хүмүүс туслахгүй байв. Тэд ард түмний асар их эсэргүүцэлтэй тулгарч байсан бөгөөд Панноны баруун Европд зун намар эсэргүүцэж тулалдсаар байв. Данивт тулааныг үргэлжлүүлсэн Австрийн хил болон Адриатын тэнгис хүртэл булаан эзлэлтийг хийсэн бөгөөд Унгарчууд эзлэгдэх хүртлээ тэмцсээр л байсан. Энэ үед Корота 1091 онд эзлэгдсэн. Унгарчууд хааны нэр бүхий зоостой байв. Михиал Правдин, Вайла Бат хаантай тэмцсэн боловч ялагдал хүлээсэн. Хүн амын 20-40 хувь нь үхэж үрэгдсэн бөгөөд Монголчууд Унгарт хяналтаа тогтоож чадсан. Мөн Фрхур, Естергом, Вэйсприм, Тихани, Гуюр, Паннохалма, Мөсөн, Супрон, Зала, Локенхаус, Братислав, Нитра, Комбром, Филаков зэрэг хотуудад хяналтаа тогтоож чадлаа.Унгарын талаас гарын үсэг зурж ялагдлаа хүлээн зөвсөөрсөн ч 4-р Вила хаан Жевиш түүний гэр бүл тэмцлээ далдуур үргэлжлүүлсэн. 1242 оны хавар Цагаадай хаан 56 насандаа нас барж түүний дараа ан гөрөө хийх болон архидалт их байлаа. Бат хаан болон түүний байлдан дагуулагчид Азид эргэн иржээ. Унгарчууд тэмцлээ үргэлжлүүлсээр, Монголчууд баруун Европоос зугтааж булаан эзлэлтээ зогсооход хүрсэн байлаа. Унгарын түүхчид Унгарын эсэргүүцэл Монголд жинхэнэ бодитоор баруун Европд хадгалагдсан байсан гэж үздэг. Хэдийгээр баруун Европын түүх судлаачид хэлмэрчилхээс татгалзсан байдаг ч Цагаадай хааны гэнэтийн үхэл рүү дайрах ёстой, мөн баруун Европоос зайлсхийдэг, бусад Европ Америкийн түүхчдээс Монголчууд чадвартай юу хэмээн асуусан байдаг. Унгарын Европын баруун руу дайралтаа үргэлжлүүлсэн. Тэдний стратеги нь хэвээр, хэрэглэх морины тоо, Европод байх байршлын утга зүй нь өгөгдсөн байдаг. Монголын дайралт Магярсд энгийн нэг сургамж болсон. Хэдийгээр Монголын хотоо тойрсон бэхлэлт, цайз зэрэг нь сүйрсэн байсан ч тэдний довтолгоо нь улам нэмэгдсээр, тэд өөрсдийн цайзаа улам бэхжүүлж барьсаар байлаа. Тэд бэхлэлтээ барихдаа зөвхөн эргэн тойрондоо биш хил хязгаараа тойруулан барьж байсан. 13-14 р зууны турш хааны хүчинд маш их газрыг эзлэн өөрсдийн цайзаа улам бэхжүүлсэн.

Крот-ын довтолгоо

1242 онд Клис портрэс дахь Монголын сүйрлийг тайлбарласан байдаг. Дундад зууны турш Крот нь 4-р Вила хаантай хамтран Унгарын вант биеэ даасан нэгдсэн улс байсан. Монгол Кадан нь 1241 онд Сажо мөрөн (гол)ын сав дагуу нутаг дэвсгэрийг эзэлж байсан. Тэдний 2 дахь довтолгоо нь Кротыг эзлэх төлөвлөгөөтэй байлаа. Дараа нь Зибрагын оршин суугчид нь тэдний эргэн тойрон болон оршин суух газраа тойруулан хамгаалалтын хашаа барьж байсан.

Вилагийн Монголчууд нь Загреб дагуу Паннониа Далматыг эзлэхээр үргэлжлүүлсэн байдаг. Киданы толгойлогчын удирдлаган доор байх зуур 1242 оны 3-р сард Крот дахь Клис портрэс нь гол довтолгооны хэсэг байсан. Паннониа Далматд 4-р Вила хаанаас Монголчуудыг мөрдөж байсан байдаг. Далмат болон Трогер Реб нь 4-р Вила хааныг зугтахад нь тусалсан. Дараа нь тэдний цэргүүдийн довтолгоо дахин эхэлсэн. Цагаадай хааны үхлийн шалтгааныг ихэнх түүхчид судлаж үзсэн байдаг. 1242 онд Унгарын Кротын довтолгооны үеэр 4-р Вила хааны Мариа Ласкарина төрсөн байдаг. Энэ гэнэтийн халдлага нь цочирдуулсан Сарбатын хоолойн эргэн тойронд нуугдах байр газар хайх ба ойд нуугдахад хүргэсэн. Гэхдээ халдлагын гол төв нь Унгарын хаант улс байсан. Монголчуудын эсрэг Европчуудын дайн бүтэлгүйтэж байсан. Европчуудын үеэс үед дамнасан хаант улс хоорондын уламжлалт тулааны арга барил нь Монголчуудын дайралтын эсрэг үр дүнтэй байсан ч сүйрлээр төгссөн. 1241 онд Унгар ба Лэгница Польшийн хувьд ихээхэн аюултай байсан. Европын феодол Хятадын ба эрхшээлийн эр зоригийн арга барилаар биш байсан нь хадгалагдсан гэвч урьдчилан тааварлаагүй Монголын Өгөөдэй удирдагчын ноёрхолын үхэл ба түүний армийн хожмын ухралт гэнэтийн зүйл байсан. Монголчууд Лэгницагийн тулаанд оролцсон Герман, Франц, Польш-ийн армийн 30000 хүний 25000 орчмыг нь хөнөөсөн байна. Үүний дараа Германы хотууд Майкл Кон-ы бичсэнээр Монголчуудад бууж өгсөн.

Хятад Европ руу Монголын довтолгоо өргөжсөн нь

Зарим их сурвалжид бичсэнээр Хятадын армийн түгшүүр, тэдний чавхи харвах, галт бөмбөг шидэх зэрэг нь Европын эсрэг Мохид тулалдахад Монголчуудад ашигтай байсан. Профессор Kenneth Warren Chase Монголчуудын Европ руу чиглэсэн дайнд галт зэвсэгийг ашигласан нь сайшаалтай байсаныг тэмдэглэсэн байдаг. Европод дэлгэрсэн яриагаар Сатантай нийлсэн Berthold Schwarz-н хийсэн зүйл нь хоосон зүйл болох тухай худал домог болсон байдаг. Европод Монголчуудын ашиглаж байсан зэвсэг нь тэд үнэхээр өөрсдөө зохион бүтээсэн зэвсэг байжээ.

Монголын довтолгооны төгсгөл

Зарим мэдээллээр Европод үлдсэн Монголын талаархи ярианд тэдний ялагдалд цаг агаарын нийт уур амьсгал тэдний нум сумны цавуу, шөрмөсний чанарт нөлөөлсөн гэж үздэг. Баруун Европын нутаг дэвсгэр ихээхэн ой хөвч, цайз шилтгээнтэй байсан ба тэдний хүчирхэг морин цэргүүд (Монголын морин цэргээс хүчтэй байсан) тулаанд нилээд боломж бий болгосон. Зарим түүхчид Мохи голд хийсэн Батын зогссон гол шалтгаан болсон, тэр ер нь давшилтаа урагшлуулахыг бодоогүй зэрэг нь нөлөөлсөн гэж үздэг. Тэр Оростой хийсэн олон жилийн аян дайнаас их хаан нас нөхцсөний дараа болон хүч чадлаа сэлбэх, цэргийн хүчээ зузаатгахаар Монгол руу буцаж эсэн мэнд ирсэн. Сүбээдэй руу тэдний удирдлагын ба анхан шатны стратеггүй байдал нь Монгол армийг буцаасан. Бат хаан Их далай руу(Атлантын далай)очих өөрийн төлөвлөгөөгөө Их хааны адил Мөнх хааны сонгох асуудал төгссөнөөс болон Цагаадай хаан үхсэний дараа 1255 он хүртэл Баруун Европ руу үргэлжлүүлж чадахгүй байсан. 1241-1248 онд Бат Зүчи хоёрын дунд зөрчил гарч байсан. Энэ үед Цагаадайн бэлэвсэн хатны төр барьж байсаны гол зорилго нь өөрийн хүү Зүчийг хаан ширээнд өргөмжлөх явдал байв. Хааны гэр бүлд тулгарсан зөрчил 1248 онд Гүег нас барсанаар Бат эрх мэдлийг авсан ба сүүлийн хэдэн жил байнгын зөрчилтэй байсан. Ингэснээр 1254 онд Алтан ордны бодлого нь Холучийн Данилагийн удирдлаган доор байсанаа 1259 онд түүний нас барсанаар төгсгөл болов. 1259 оны дайнд бүрэн ялагдсанаар Алтан орд Бэрхийн удирдлаганд оров. 1255 он хүртэл Бат өөрийн армиа буцаан авч чадаагүй байсан. 1251 онд Мөнх хаан Их хаан болсон. Тэрээр Их Ханиттай харилцаагаа бэхжүүлсэн хэдий ч Европыг булаан эзлэх бэлтгэлээ дуусгалгүй нас барсан. Түүний хүү аавынхаа ( үйл хэргийг) төлөвлөгөөг үргэлжлүүлэхээр хангалттай удаан амьдраагүй. Батын бага дүү Бэрх Кибчак Ханитын хаан болсон. Бэрх нь өөрийн үеэл Хүлэг шиг Европыг эзлэн авах хүсэлгүй байв. Бэрх өөрийн үеэл Исламын Аббасид Галипыг сүйрүүлж хаясан аймшигийг харсан. Эдгээр байдлыг хараад Бэрх үеэлийнхээ үйл хэргийг дэмжээгүй. Егепитийн Амлук болон Мусламын аль аль нь түүний үеэлийг дэмжээгүй учир тэднээс Бэрх болгоомжтой байж туслахыг гуйсан. Бэрхийн эзлэн авсан улсын ихэнх нь Туркууд байжээ. Чингисийн том хүү Зүчи нь зөвхөн 4000 цэрэгтэйгээр өөрийн байлдан дагуулалтыг хийж байсан. Түүний 500000 цэрэг нь Монголчуудад эзлэгдсэн Турк хүмүүс байв. Иймээс Ханать (эзлэн авсан улс) нь Турк соёл иргэншилтэй өөрийн ордны Монгол бөө мөргөлөөс илүүтэйгээр Туркын Мусилман шашинтай байсан. Иймээс Хүлэг хаан төр барьж эхлэхдээ Амлукийн хяналтан доорх ариун газрын төлөө өөрийн үеэл Бэрхийн эсрэг цэрэг морьдуулж дайн зарлаад эзлэн авжээ. Хүлэг 1262 онд нутагтаа эргэн ирж 1263 онд Кавказын хойд хэсэгт ялагдаж хүнд байдалд орсон. Бэрхтэй уулзахаар баруун тийш морьдсон.

Польшийн эсрэг тулаан(1259-1287)

1259 онд буюу анхны дайралтаас 18 жилийн дараа 2 түмэн хүн (20000 эрэгтэй) Алтан Орд Бэрхээр удирдуулан Литовыг дайрсны дараа Польшийг дайрсан. Энэ дайралтыг залуу хан хүү Ногай ба Тайбугатай хамт жанжин Бурундай удирдсан. Люблин, Сандомир, Серадз, Завихост, Краков, Битом зэрэг хотууд хоосорч дээрэмдүүлэн сүйрсэн. Бэрх Польшийг бодлогогүйгээр булаан эзлэхийн тулд давшилт хийж байсан. Энэ дайралтийн дараа 4-р Александр пап лам Татарын эсрэг аян дайн нь амжилтгүй оролдлого болсон. 1287 онд хийсэн Тайбуга ба Ногай хаанаар удирдуулсан дайралт амжилтгүй болсон. Люблин, Мазовиа, Сандомир, Серадз руу хийсэн дайралтууд амжилттай болсон боловч тэд Краковд ялагдал хүлээсэн. Энэ дайралт Алтан ордын армиас нэг түмэн цэрэг цөөн байсан ба 1284 онд 2-р Ханиттай шинэ дайралтанд орсон. Бүхэл бүтэн армийхан Польш руу хүрэлцээтэй хүч илгээж ямар ч зэвсэггүйгээр хотын хана руу дайрсан. Польшийн арми дайрахад Жингийн цуваанууд сүйрч хэд хэдэн жижиг хотууд шатаж сүйрсэн.

Литвын эсрэг дайралт (1259, 1275, 1277)

1259 оны аян дайны турш Монголчууд Бурунда, нэрт жанжин Бат, Литвын эзэнт гүрний удирдлага дор байсан. 1275, 1277 онуудад Литвын эсрэг хийсэн бусад дайралт шиг тэд Монголчуудтай өрсөлдөхөөр гарч ирсэн боловч ялагдаж дараагийн 40 жилд алдсанаа буцаан авч чадаагүй.

Bизантын эсрэг дайн (1265, 1324, 1337)

Бэрх хааны үед энэхүү тулаан болсон. 1265 оны өвөл Ногай хааны удирдлаганд 2 түмэн хүн (20000 цэрэг) Болгар ба Византын Зүүн Фракийн газар нутгийн эсрэг дайралт хийсэн. 1265 оны хавар тэр 7-р Михаэл хаан Palaeologus-н армид ялагдсан. Ихэнхи Byzantine-ууд тулалдахын оронд зугтсан. Ногай-н арми Thrace-г дээрэмдсэний дараа Bизантын хаан охин Euphrosyne-г Ногайтай гэрлүүлж Алтан ордтой ураг төрлийн холбоотой болсон. Michael Алтан орд руу маш их үнэтэй даавуу туслахаар явуулсан. Мөн Үзбэк хаан суух үед Thrace 1234, 1337 онд дайралтанд өртсөн.

Болгарын эсрэг дайн (1241, 1242, 1271, 1274, 1280, 1285)

Өгөөдэй хааныг үхсэний дараа Бат хаан Унгараас Монгол руу буцахаар шийдсэн. Түүний армийн зарим хэсэг нь Болгарыг булаан эзэлсэн боловч Цар Иван Асен 2-н удирдлага доорхи Болгарын армид ялагдсан. Цар Иван Асен 2-н залгамжлагч Алтан ордын хаант нэрийн өмнөөс төр баригч 1-р Калман Асен -д татвар төлсөн. 1271 онд Ногай хаан 14-р зууны эхэн үе хүртэл Алтан ордын эзэмшилд байсан нутгуудын эсрэг амжилттай дайлаар морьдсон. 1278, 1279 онуудад Цар Ивало Болгарын армийг удирдаж байсан ба Татаруудад маш олон удаа ялагдаж байсан. Гэсэн хэдий ч дараагийн Болгарын Цар хаан Тохта-г хүлээн зөвшөөрч Ногай болон Чакаг үхсэний дараа Монголын эрх мэдлийг ганхуулсан.

Унгарын эзэнт гүрний эсрэг тулаан (1280)

1280-аад оны дунд үед Ногай хаан Тайбуга-н дагуух Унгарыг довтолсон. Ногай Transylvania-г сүйтгэсэн армийг удирдсан. Тэдгээр хотууд нь Reghin, Brasov, Bistrita нартай адил сүйтгэгдсэн. Тэгсэн хэдий ч Тайбуга өмнөд Унгарт удирдаж байсан гол арми нь Карбатад орсон их хэмжээний цасны улмаас зогссон ба Пэстийн ойлолцоо 4-р Ladislaus хааны арми ялагдаж буцах замдаа Счикли-д бүгсэн. Сүүлийн дайралтын үед Монголчууд булаан эзлэх хүчээ ихээр алдсан. Үүний үр дүн нь 1241 оны довтолгоонд илүү огцом өөрчлөлттэй байж чадаагүй ч 4-р Вила хаан армийн тактик давшилтийг багтаан чухалчилан үзэж чулуун шилтгээн барилгын өргөн хүрээгээр барьж, Унгарын эзэнт гүрний ялагдалд хариу цохилт өгч армийг ихээхэн өөрчилсөн.

Сербийн эсрэг дайн(1293)

1293 онд Ногай хаан Сербийн доторх Монголын том дайралтыг удирдан түүний армид Сербийн 2-р Стифан Урос хаан ялагдсан юм. Сербийн хаан Ногай хааны дээрэнгүй чанартай дайн байлдааныг хүлээн зөвшөөрсөн юм.