Ази Номхон далайн эдийн засгийн хамтын ажиллагаа

Ази Номхон далайн эдийн засгийн хамтын ажиллагаа товч. АПЕК (англи. Asia-Pacific Economic Cooperation, APEC)-Ази-Номхон далайн бүс нутгийн 21 орны эдийн засаг, худалдаа, хөрөнгө оруулалтыг хөнгөвчлөх, либералчлах чиглэлээр хамтран ажиллах чуулган. АПЕК-ийн зорилго нь эдийн засгийн өсөлт, бүс нутгийн хөгжил цэцэглэлтийг нэмэгдүүлэх, Ази Номхон далайн хамтын нийгэмлэгийг бэхжүүлэх явдал юм. Оролцогч орнуудын эдийн засаг нь дэлхийн хүн амын 40 орчим хувийг хамардаг бөгөөд ДНБ-ий 54 орчим хувь, дэлхийн худалдааны 44 хувийг бүрдүүлдэг байна.

Ногоон нь одоогоор АПЕК-ийн 21 гишүүн орон

АПЕК-ийн оролцогчид

Одоогийн байдлаар АПЕК-т 21 гишүүн орон байдаг. БНХАУ-ын бүрэн зөвшөөрлөөр Тайвань элссэн цөөхөн Олон улсын байгууллагын нэг юм. Тайванийг оролцуулахын тулд АПЕК "гишүүн орнууд" гэхээс татгалзаж "оролцогч эдийн засаг" гэсэн нэр томьёог шинээр оруулсан байна.

Оролцог эдийн засгууд	Элссэн он
Австрали	1989
Бруней	1989
Канад	1989
Индонез	1989
Япон	1989
Өмнөд Солонгос	1989
Малайз	1989
Шинэ Зеланд	1989
Филиппин	1989
Сингапур	1989
Тайланд	1989
Америкийн Нэгдсэн Улс	1989
Тайвань	1991
Хонконг	1991
Хятад	1991
Мексик	1993
Папуа Шинэ Гвиней	1993
Чили	1994
Перу	1998
Орос	1998
Вьетнам	1998

Түүх

Тус холбоо нь 1989 онд Австрали, Шинэ Зеландын Ерөнхий сайд нарын санаачилгаар Австралийн Канберра хотод анх байгуулагдсан.

АПЕК нь зохион байгуулалтын хатуу бүтэц, үзэл сурталгүйгээр чөлөөт зөвлөлдөх форум хэлбэрээр байгуулагдсан. АПЕК нь өөрийн Дүрэмгүй тул хууль эрх зүйн үүднээс байгууллага гэж нэрлэх боломжгүй бөгөөд олон улсын зөвлөлдөх байгууллагын үүрэг гүйцэтгэдэг юм. АПЕК-ийн Нарийн бичгийн дарга нарын газарт Сингапурт байрладаг бөгөөд гишүүн орнуудыг төлөөлсөн ердөө 23 дипломатчаас гадна орон нутгийн 20 ажилтан багтдаг байна.

АПЕК-ийн дээд байгууллага нь анх жил бүрийн сайд нарын түвшний хурал байсан. 1993 оноос хойш АПЕК-ийн зохион байгуулалтын үйл ажиллагааны үндсэн хэлбэр нь АПЕК-ийн эдийн засгийн удирдагчдын жил бүр болдог "дээд хэмжээний уулзалтууд" (албан бус уулзалтууд) болж, форумын жилийн үйл ажиллагааны үр дүнг нэгтгэн, цаашдын үйл ажиллагааны хэтийн төлөвийг тодорхойлсон Тунхаглалыг батладаг болсон. Гадаад харилцаа, эдийн засгийн сайд нарын хуралдаан хол давтамжтай болдог болсон.

Чуулганы хурлаар сонгогдсон АПЕК-ийн дарга жил бүр ээлжлэн солигддог байна. Даргын чиг үүргийг дараагийн дээд хэмжээний уулзалт болох улс гүйцэтгэдэг. Захиргааны болон техникийн чиг үүргийг 1992 онд байгуулагдсан Нарийн бичгийн дарга нарын газар гүйцэтгэдэг ажээ.

1998 онд Орос, Вьетнам, Перу гэсэн гурван шинэ гишүүн АПЕК-д элссэнтэй зэрэгцэн форумын гишүүнчлэлийн тоог цаашид 10 жилийн хугацаатай нэмэгдүүлэхгүй байхаар тогтсон байна. Энэтхэг, Монгол (2005.04.02) хоёр улс АПЕК-т элсэх хүсэлтээ гаргасан. Өнөөгийн байдлаар Энэтхэг, Монгол, Колумб, Коста Рика, Пакистан зэрэг Ази, Латин Америкийн арав гаруй улс АПЕК-т элсэх албан ёсны хүсэлтээ албан ёсоор гаргаад байгаа ажээ.

АПЕК-ийн гишүүн орнуудын удирдагчдын уулзалт

Он	#	Огноо	Улс	хот	Хүлээн авагч улсын удирдагч
1989	1	11-р сарын 6–7	Австрали	Канберра	Ерөнхий сайд Боб Хоке
1990	2	7-р сарын 29–31	Сингапур	Сингапур	Ерөнхий сайд Ли Куан Ю
1991	3	11-р сарын 12–14	Өмнөд Солонгос	Сөүл	Ерөнхийлөгч Ро Тэ Ву
1992	4	9-р сарын 10–11	Тайланд	Бангкок	Ерөнхий сайд Ананд Паньярахун
1993	1	11-р сарын 19–20	Америкийн Нэгдсэн Улс	Блак айланд	Ерөнхийлөгч Билл Клинтон
1994	2	11-р сарын 15–16	Индонез	Богор	Ерөнхийлөгч Сухарто
1995	3	11-р сарын 18–19	Япон	Осака	Ерөнхий сайд Томичи Мураяма
1996	4	11-р сарын 24–25	Филиппин	Сабик	Ерөнхийлөгч Фидель Рамос
1997	5	11-р сарын 24–25	Канад	Ванкувер	Ерөнхий сайд Жан Кретийн
1998	6	11-р сарын 17–18	Малайз	Куала Лумпур	Ерөнхий сайд Махатир Мохамад
1999	7	9-р сарын 12–13	Шинэ Зеланд	Окленд	Ерөнхий сайд Женни Шипли
2000	8	11-р сарын 15–16	Бруней	Бандар Сери Бегаван	Султан Хаснал Болкия
2001	9	10-р сарын 20–21	Хятад	Шанхай	Ерөнхийлөгч Жианг Земин
2002	10	10-р сарын 26–27	Мексик	Лос Кабос	Ерөнхийлөгч Висенте Фокс
2003	11	10-р сарын 20–21	Тайланд	Бангкок	Ерөнхий сайд Таксин Шинаватра
2004	12	11-р сарын 20–21	Чили	Сантьяго	Ерөнхийлөгч Рикардо Лагос
2005	13	11-р сарын 18–19	Өмнөд Солонгос	Пусан	Ерөнхийлөгч Ро Мо Хён
2006	14	11-р сарын 18–19	Вьетнам	Ханой	Ерөнхийлөгч Нгуен Мин Триет
2007	15	9-р сарын 8–9	Австрали	Сидней	Ерөнхий сайд Жон Ховард
2008	16	11-р сарын 22–23	Перу	Лима	Ерөнхийлөгч Алан Гарсиа Перез
2009	17	11-р сарын 14–15	Сингапур	Сингапур	Ерөнхий сайд Ли Хсиен Лоонг
2010	18	11-р сарын 13–14	Япон	Ёкохама	Ерөнхий сайд Наото Кан
2011	19	11-р сарын 12–13	Америкийн Нэгдсэн Улс	Хонолулу	Ерөнхийлөгч Барак Обама
2012	20	9-р сарын 9–10	Орос	Владивосток	Ерөнхийлөгч Владимир Путин
2013	21	10-р сарын 5–7	Индонез	Бали	Ерөнхийлөгч Сузило Бамбанг Юдхойоно
2014	22	11-р сарын 10–11	Хятад	Бээжин	Ерөнхийлөгч Ши Жиньпин
2015	23	11-р сарын 18–19	Филиппин	Пасай	Ерөнхийлөгч III Бениньо Акино
2016	24	11-р сарын 19–20	Перу	Лима	Ерөнхийлөгч Педро Пабло Куцински
2017	25	11-р сарын 10–11	Вьетнам	Да Нанг	Ерөнхийлөгч Тран Дай Куанг
2018	26	11-р сарын 17–18	Папуа Шинэ Гвиней	Порт Морсби	Ерөнхий сайд Петер О'Нил
2019	27	11-р сарын 16–17 (больсон)	Чили	Сантьяго	Ерөнхийлөгч Себастьян Пинера
2020	27	11-р сарын 20	Малайз	Куала Лумпур (зайнаас)	Ерөнхий сайд Мухиддин Ясин
2021	–	7-р сарын 16	Шинэ Зеланд	Окленд (зайнаас)	Ерөнхий сайд Жасинда Ардерн
	28	11-р сарын 12
2022	29	11-р сарын 18–19	Тайланд	Бангкок	Ерөнхий сайд Прайут Чан-о-ча
2023	30	11-р сарын 15–17	Америкийн Нэгдсэн Улс	Сан Франциско	Ерөнхийлөгч Жо Байден
2024	31	11-р сарын 10–16	Перу	Лима	Ерөнхийлөгч Дина Болюарте
2025	32	TBA	Өмнөд Солонгос	TBA	Ерөнхийлөгч Ён Сук-ёол
2026	33	TBA	TBA	TBA	TBA

Монгол Улс-АПЕК

Монгол Улс АПЕК-ийн гадаад худалдааг дэмжих, эрчим хүч, аялал жуулчлал, тээвэр гэсэн 4 ажлын хэсэгт зочны статустай оролцож байна.

Монгол Улс 2005 оны 4-р сарын 2-нд АПЕК-т элсэн хүсэлтэй байгаа тухай өргөдлөөө өгсөн.