Сандо амбан

Сандо буюу Сандуй нь Монголын Хүрээнд (1909-1911) сууж байсан Манж Чин улсын сүүлийн амбан сайд юм.

Сандо амбан
Сандо амбан
Төрсөн	1876 он Чин Улс, Манжийн найман хошууны Шулуун цагаан хошуу
Нас барсан	тодорхойгүй тодорхойгүй
Үндэстэн	Монгол

Намтар

Манжийн хааны албанд хүчин зүтгэсэн нь

Сандо нь манжийн найман хошууны цэргийн монгол хошуунд хамаарах, монгол цустай хүн байжээ. Тэрээр 1876 онд Жэжян мужийн Ханжоугийн Шулуун цагаан хошуунд төрсөн. Түүнийг Манж Чин улсын Ю Чу-Ян гэдэг нэртэй багш сургаж байсан төдийгүй бие дааж суралцжээ. Мөн түүнийг Японы Токио хотод боловсрол эзэмшсэн хүн гэсэн мэдээлэл байдаг.

Тэрээр бага залуугаасаа Манжийн төрийн албанд зүтгэсэн байна. Эхний үед Ханжоугийн захирагч байгаад дараа нь Ханжоугийн цэргийн академийн захирал, давхар Жэжян мужийн Гадаад хэргийн хорооны захиралын албыг хашиж байсан байна. 1902 онд Ханжоуг орхин Бээжингийн Эзэн хааны Их сургуулийн хянах түшмэл болжээ. 1907 онд иргэний захиргааны зөвлөлийн зөвлөхөөр ажиллажээ. Харин 1908 онд Хөххотийн Мэйрэн занги буюу Куехячены орлогч дэслэгч генералаар томилсон.

Ар Монголын Хүрээний Амбан сайдаар суусан ба Монголын Цагаагчин гахай жилийн хувьсгал

Их хүрээн дэх Манж амбан Сандо. 1910 он

1909 онд Ар Монголын Хүрээнд суух амбан сайдаар томилогдсон байна. Энд байхдаа Манж чин улсын бодлогыг Монголд хүчээр хэрэгжүүлэхийг оролдсон боловч Богд гэгээн болон Монголын ноёд, лам нарын хүчтэй эсэргүүцэлтэй тулгарсан байна.

Энэ үед 1911 онд Манжийн ноёрхлыг Хятадад унагасан тул 1911 оны 12 сарын 1 буюу Цагаагчин гахай жилийн өвлийн тэргүүн сарын 13-ны өглөө нь Халхын Хүрээний бүх хэргийг түр удирдан шийдэх газар буюу Түр засгийн газраас Түшээт хан аймгийн чуулган дарга Гадинбалын Чагдаржав, мөн аймгийн жанжин чин ван Чингэлтэй, Сэцэн хан аймгийн чуулганы дэд дарга Гомбосүрэн, тус аймгийн жанжин Гомбосүрэн, ван Цэрэнсодном, гүн Намсрай, Да лам Цэрэнчимэд нар Манжийн Сандо амбаныг 3 хоногийн хугацаанд Монгол газар улс орноос гарч явахыг тулган шаарджээ. Сандо амбан мөн өдрөө Оросын консулд очиж хамгаалалт хүсэж, консулын байранд хоноод 12 сарын 4-ний өдөр Хиагтаар дамжин Манжуур буцжээ.

Хятадын албанд зүтгэсэн жилүүд

Монголоос Сандо Манжуурын Мүгдэнд очиж, Сандо монголчуудыг захирч чадахгүйд эзэн хаан гайхаж байгааг илэрхийлсэн цахилгаан хүлээн авчээ. Амбанг албан тушаалаас нь чөлөөлж, түүний үйлдлийг шалгахыг хүлээхийг үүрэг болгов. 1912 оны 2-р сард Чин гүрэн унасан нь түүнийг цаашид ичиж зовохоос, эсвэл бүр дордохоос аварсан юм.

Хятадад манжийн ноёрхлыг түлхэн унагаж Бүгд найрамдах Хятад улсыг байгуулснаас хойш Сандо нь Хятадын албанд зүтгэж эхэлсэн байна. Түүнийг 1912 оны 10 сард Мүгдэнгийн дэд дэслэгч генералаар томилсон ба мөн оны 11 сард орлогч генералын даргаар давхар томилогдсон байна. Энэ албан тушаалд тэрээр цөөнгүй жил ажилласан ба 1920 оны 9 сард Манжуурын захирагч маршал Жан Золингийн дэмжлэгтэйгээр Бээжингийн Цагаачлал, хөдөлмөрийн товчооны дарга болов. 1921 оны 12-р сард тэрээр засгийн газрын Тамгын газрын Иргэний томилгооны товчооны дарга болжээ. 1922 оны 6-р сард Өлсгөлөнг арилгах товчооны орлогч даргаар, мөн оны 10-р сард Маршалын коллежийн даргаар томилогдов. 1924 оны 2-р сарын 9-нд Бэйян жанжны ордноос түүнд "Генерал Шүнвэй" цол олгов. 1929 оноос хойш Зүүн хойд хилийн цэргийн ерөнхий командлагчийн албанд зөвлөхөөр ажиллаж байжээ. Сандо Манж Го улсыг үүсгэн байгуулсны дараа Шинжинд очиж, эзэн хаан Пү-Игээс түүнд оршин суух газар олгожээ. Сандо 1933 оны 8-р сарын 31-нд Манжуурын цахилгаан холбоо, телефон ХХК-ийн дэд ерөнхийлөгчөөр томилогдсон байна. Сандо 1941 онд Хятад-Японы хоёрдугаар дайны үеэр 70 насандаа нас барсан гэж үздэг.

Шагнал

Сандогийн хятадын төлөө зүтгэлийг үнэлэн 1921 оны 7 сард Ташоу Паокян Чиахо одонгийн хоёрдугаар зэрэг, 1922 оны 11 сард Ташоу Чиахо одонгийн нэгдүгээр зэргээр тус тус шагнаж байжээ.

Сонирхолтой баримтууд

• Сандо амбан нь баруун европжсон хүн байсан бололтой байдаг. Тэрээр Хүрээнд ирсний дараа гудамжинд бие засахыг хориглож, анхны нийтийн бие засах газрыг байгуулж байсан ба гудамжуудад гэрэлтүүлэг хийж, сонин эрхлэн гаргаж байсан байна. Мөн автомашин сонирхож байсан гэдэг.
• Сандо амбан Хүрээнд байгаад буцаж явах замдаа Харбин хотод Японы сэтгүүлчид өгсөн ярилцлага нь Японы архивт байгаагаас үзвэл: “Сандо миний бие хэргийг шийтгэгч сайдаар хоёр жилийн хугацааг Их Хүрээнд өнгөрөөсөн боловч тэр хугацаанд нэг ч удаа хоолоо тавтай идэж үзсэнгүй. Учир нь хол газар бүхий тэнд (Монголд) манай ордны ачлал болон сүр хүч хүрэхгүй тул Монголын хутагтын дарангуйлал хэтэрхий бөгөөд хөрш орон болох Оросын оролцоо туйлдаа хүрсэн” гэж хэлсэн бий.
• Сандо амбанг анх ирээд Богд гэгээнд бараалхахад Эх дагина Дондогдулам хамт байсан боловч амбанг хүндлэн босоогүйгээс амбан, гэгээн хоёр муудалцан цаашид таарамжгүй харилцах болсон гэсэн ам дамжсан яриа байдаг.
• Сандо амбанг Хүрээнээс хөөгдсөний дараа монголчуудын дунд “Үдэш болгон ноцоод байдаг Үмхий лаампаг нь унтраа биз ээ хө Үй олныг жанжлаад байдаг Өнөө муу амбан чинь хайчсан билээ хө” гэсэн хошин дуу гарсан.

Мөн үзэх

• Үндэсний эрх чөлөөний хувьсгал

Эшлэл

• "Who's Who in China". Шанхай хот. 1925 он

Уран зохиол

• Сономбалжирын Буяннэмэх. “Ойрх цагийн товч түүх буюу Сандо амбан” жүжиг. 1922 он
• Бямбын Ринчен. Сандо амбан. роман. УБ хот. 1973 он