Монгол-Хятадын дайнууд

Монгол-Хятадын дайнууд- Монгол угсаатны өвөг дээдэс болох хүннүгийн үеэс эхлээд ХХ зууны эхэн хүртэл олон удаагийн дайн, тулаануудыг хамруулан үздэг. Энэ түүх нь нэг талаас хоёр угсаатны хооронд нөгөө талаас нүүдэлчин ба суурин иргэдийн хооронд болсон тэмцлийн түүх юм.

Түүх

Монгол улс нь Өмнө талдаа Хятадтай хөршлөн оршин тогтносоор даруй 2500 жилийн урт удаан цагийн буурал түүхтэй юм. Хоёр үндэстний нүүдлийн болон суурин иргэншлийн ялгаанаас үүдэлтэй асар их хэмжээний ялгаатай амьдралын онцлог байдаг.

Монгол-Хятадын хооронд болсон олон удаагийн дайн байлдаан нь эзлэн түрэмгийлэх, тодорхой нутаг газар болон стратегийн ач холбогдол бүхий худалдааны замуудыг хянах, цэрэг-зэвсгийн хүчээр давамгайгаа ашиглан хоёр улсуудын хоорондын маргаантай асуудлуудыг шийдвэрлэхэд хүч далайлган сүрдүүлэх зэрэг маш олон шалтгаанаас үүдэлтэй байсан нь түүхэн эх сурвалжуудад тэмдэглэгдэн үлджээ.

Түүхэн эх сурвалжийг баримтлан Монгол-Хятадын хоорондын дайнуудыг цаг хугацааны үеэр нь дараах байдлаар тоймлон үзэж болно. Монгол өвөг дээдсийн ба хятад угсаатны улсуудын хоорондын дайнууд

• Эхний III-I зуун
  • Хүннү
    • Хүннү-Цинь улсын дайн
    • Хүннү-Хань улсын дайн

• II-IV зуун
  • Сяньби
    • Сяньби-Цао Вэй улсын дайнууд
    • Таван Ху-Жинь улсын дайнууд

• V-VI зуун
  • Сяньби-Нирун
    • Тоба Вэй-Лю Сун улсын дайнууд
    • Нирун-Хятадын дайнууд

• VIII-XI зуун
  • Кидан
    • Кидан-Тан улсын дайнууд
    • Кидан-Хожуу Жин улсын дайнууд
    • Кидан-Сүн улсын дайнууд

• XIII зуун
  • Монголын эзэгнэл
    • Монголчууд Алтан улсыг дайлсан нь
    • Монголчууд Тангудыг дайлсан нь
    • Монголчуудын Сүн улсын байлдан дагуулалт

• XIV-XVII зуун
  • Юань улс-Мин улсын дайнууд
    • Юньнаний монголчуудын эсрэг Мин улсын хийсэн дайн
    • Буйр нуурын тулаан
  • Монголын хаад ба Мин улсын хоорондын дайнууд
    • Өлзийтөмөр хаан-Мин улсын дайнууд
    • Батмөнх хаан-Мин улсын дайнууд
    • Алтан хаан-Мин улсын дайнууд
    • Лигдэн хаан-Мин улсын дайнууд

• XX зуун
  • Богд хаант Монгол улс-ДИУ-ын дайнууд
    • Баруун монголыг чөлөөлөх дайн буюу Гурван замын байлдаан
    • Өвөр монголыг чөлөөлөх дайн буюу Таван замын байлдаан
    • Нийслэл Хүрээг чөлөөлөх байлдаан
    • Улаан хадны байлдаан
    • Чойр, Замын үүдийн чиглэлээр хийсэн байлдаан
    • Хиагтыг чөлөөлөх тулалдаан
  • БНМАУ-ДИУ-ын Байтаг Богдын хилийн мөргөлдөөн
    • Байтаг Богдын Команд буюу Ац Улаан уулын тулалдаан
    • Мэргэн уулын байлдаан
    • Бага хавтагийн хилийн тулгаралт

Дайны жагсаалт

Эрт үеийн дайнууд

• Пинчений тулаан
• Талассын тулалдаан (МЭӨ 36 он)
• Цагаан чоно уулын тулалдаан

Дундад зууны дайнууд

• Хуан Эр Цуйгийн Тулалдаан
• Яамэний тулалдаан
• Тумугийн тулалдаан

Мөн үзэх

• Хятадын Богд хаант Монгол улсыг эзлэх төлөвлөгөө
• Хятадын газар нутгийн санаархал
• Дайны жагсаалт