1974 оны улсын наадмын бөх барилдаан

1974 оны (Ардын хувьсгалын 53 жилийн ойн) улсын баяр наадмын торгон ногоон дэвжээнээ 512 бөх идэрийн жавхааг гайхуулан барилдсанаас Төв аймгийн Жигжидийн Мөнхбат аварга түрүүлж, Увсын Хорлоогийн Баянмөнх аварга үзүүрлэжээ.

Шөвгөрсөн арван зургаан бөх

Амжилт		Ямар цолтой	Аль аймгийн	Хүчит бөх		9	8	7	6	5		Шинэ цол, чимэг
Түрүүлсэн		Дархан аварга	Төв аймгийн	Жигжидийн Мөнхбат		Х.Б	Д.Д	Л.Д	Д.Д	Д.Ц		«Баяр наадмын манлай»
Үзүүрлэсэн		Дархан аварга	Увсын	Хорлоогийн Баянмөнх		~	П.Д	Ө.Э	Д.Ш	Г.Ц		«Түмнээс төгөлдөр»
Дөрөвт үлдсэн		Дархан аварга	Хөвсгөлийн	Дарийн Дамдин		~	~	О.П	У.М	н.Н		«Бат нягт»
		Улсын арслан	Төв аймгийн	Пүрэвийн Дагвасүрэн		~	~	Д.М	Д.Т	Д.Л		«Чин зоригт»
Наймд үлдсэн			Өмнөговийн	Очирын Пүрэв		~	~	~	С.Ц	Г.Д		«Улсын өсөх идэр начин»
		Улсын заан	Төв аймгийн	Өлзийсайханы Эрдэнэ-Очир		~	~	~	Л.С	Д.З		«Хичээнгүй нягт»
		Улсын начин	Сүхбаатарын	Лувсандоржийн Дашдаваа		~	~	~	Ч.А	Д.Г		«Үнэн хүчит»
		Улсын начин	Ховдын	Дасрангийн Мягмар		~	~	~	Г.Б	н.А		«Өсөх идэр»
Арван зургаад үлдсэн			Баянхонгорын	Гандолгорын Батсүх		~	~	~	~	Д.Г		«Улсын начин»
			Өвөрхангайн	Дашзэвэгийн Даваасүрэн		~	~	~	~	Ц.С		«Улсын начин»
			Архангайн	Дамбийн Шижээ		~	~	~	~	Ж.Х		«Улсын начин»
		Улсын арслан	Архангайн	Уламбаярын Мижиддорж		~	~	~	~	н.Ц		«Бууршгүй хүчит»
		Улсын арслан	Төв аймгийн	Лувсанчимэдийн Сосорбарам		~	~	~	~	Р.Д		«Саруул сайжрах»
		Даян аварга	Булганы	Сэрээтэрийн Цэрэн		~	~	~	~	Ч.Б		«Өнөд баясгалант»
		Улсын заан	Дорнодын	Дашбалжирын Түвшин		~	~	~	~	Д.Д		«Цог нэмэх»
		Улсын начин	Говь-Алтайн	Чогдовын Амартүвшин		~	~	~	~	Ч.Ө		«Улам өрнөх»

Цол, чимэг хүртсэн бөхчүүд

д\д	Цол	Овог нэр	Харъяалал	Шинээр хүртсэн цол
Түрүү	Дархан аварга	Жигжидийн Мөнхбат	Төв Эрдэнэсант
Үзүүр	Дархан аварга	Хорлоогийн Баянмөнх	Увс Хяргас
Шөвгийн дөрөв	Дархан аварга	Дарийн Дамдин	Хөвсгөл Цагаан-Үүр
	Улсын арслан	Пүрэвийн Дагвасүрэн	Төв Батсүмбэр
Шөвгийн найм	Улсын заан	Өлзийсайханы Эрдэнэ-Очир	Төв Баянзүрх
	Улсын начин	Лувсандоржийн Дашдаваа	Сүхбаатар Сүхбаатар
	Улсын начин	Дасрангийн Мягмар	Ховд Буянт
	Аймгийн арслан	Очирын Пүрэв	Өмнөговь Хүрмэн	" Өсөх идэр улсын начин " цол
Шөвгийн арван зургаа	Даян аварга	Сэрээтэрийн Цэрэн	Булган Сайхан
	Улсын арслан	Уламбаярын Мижиддорж	Архангай Хашаат
	Улсын арслан	Лувсанчимэдийн Сосорбарам	Төв Баян-Өнжүүл
	Улсын заан	Дашбалжирын Түвшин	Дорнод Гурванзагал
	Улсын начин	Чогдовын Амартүвшин	Говь-Алтай Дарви
		Гандолгорын Батсүх	Баянхонгор Эрдэнэцогт	" Улсын начин " цол
		Дашзэвэгийн Даваасүрэн	Өвөрхангай Бүрд	" Улсын начин " цол
		Дамбийн Шижээ	Архангай Өгийнуур	" Улсын начин " цол

Барилдааны дүйз

Товчилсон үгнүүдийн тайлбар

Товчилсон үг	Д.ав	Да.ав	У.ав	У.арс	У.з	У.н	А.а	О	Х
Тайлбар	Дархан аварга	Даян аварга	Улсын аварга	Улсын арслан	Улсын заан	Улсын начин	Аймгийн арслан	Давсан	Унасан

Тавын даваа

д\д	Ам бөх			Даваа, унаа		Угтуул бөх
	Цол	Овог нэр	Харъяалал			Цол	Овог нэр	Харъяалал
1.	Д.ав	Дарийн Дамдин	Хөвсгөл Цагаан-Үүр	О	Х		Баян-Эрхэтийн Номингэрэл
2.	Д.ав	Жигжидийн Мөнхбат	Төв Эрдэнэсант	О	Х		Дамбажавын Цэнд-Аюуш	Хөвсгөл Галт
3.	Д.ав	Хорлоогийн Баянмөнх	Увс Хяргас	О	Х	У.н	Гомбын Цэрэнчимэд	Дундговь Цагаандэлгэр
4.	Да.ав	Сэрээтэрийн Цэрэн	Булган Сайхан	О	Х	У.ав	Чойжилын Бээжин	Хөвсгөл Цагаан-Үүр
5.	У.арс	Уламбаярын Мижиддорж	Архангай Хашаат	О	Х		Дашмаагийн Цэрэндорж
6.	У.арс	Лувсанчимэдийн Сосорбарам	Төв Баян-Өнжүүл	О	Х	А.а	Дашийн Давааням	Хөвсгөл Цагаан-Үүр
7.	У.арс	Гомбо-Аюушийн Дэмүүл	Өмнөговь Манлай	Х	О	А.а	Очирын Пүрэв	Өмнөговь Хүрмэн
8.	У.арс	Пүрэвийн Дагвасүрэн	Төв Батсүмбэр	О	Х	У.з	Дамдинсүрэнгийн Лхагвасүрэн	Булган Могод
9.	У.арс	Жамбалын Хайдав	Увс Зүүнговь	Х	О		Дамбийн Шижээ	Архангай Өгийнуур
10.	У.з	Цэрэндонойн Санжаа	Өвөрхангай Хархорин	Х	О		Дашзэвэгийн Даваасүрэн	Өвөрхангай Бүрд
11.	У.з	Өлзийсайханы Эрдэнэ-Очир	Төв Баянзүрх	О	Х	А.а	Долгорын Загдаа	Булган Могод
12.	У.з	Дашбалжирын Түвшин	Дорнод Гурванзагал	О	Х	У.н	Донровын Долгорсүрэн	Өвөрхангай Хужирт
13.	У.н	Чойдорын Өвгөнхүү	Сүхбаатар Уулбаян	Х	О	У.н	Чогдовын Амартүвшин	Говь-Алтай Дарви
14.	У.н	Лувсандоржийн Дашдаваа	Сүхбаатар Сүхбаатар	О	Х	У.н	Дандарын Гомбосүрэн	Булган Бүрэгхангай
15.	У.н	Дамдингийн Галдандагва	Булган Дашинчилэн	Х	О		Гандолгорын Батсүх	Баянхонгор Эрдэнэцогт
16.	У.н	Дасрангийн Мягмар	Ховд Буянт	О	Х		Должингийн Адъяатөмөр	Өвөрхангай Гучин-Ус

Зургаагийн даваа

д\д	Ам бөх			Даваа, унаа		Угтуул бөх
	Цол	Овог нэр	Харъяалал			Цол	Овог нэр	Харъяалал
1.	Д.ав	Дарийн Дамдин	Хөвсгөл Цагаан-Үүр	О	Х	У.арс	Уламбаярын Мижиддорж	Архангай Хашаат
2.	Д.ав	Жигжидийн Мөнхбат	Төв Эрдэнэсант	О	Х		Дашзэвэгийн Даваасүрэн	Өвөрхангай Бүрд
3.	Д.ав	Хорлоогийн Баянмөнх	Увс Хяргас	О	Х		Дамбийн Шижээ	Архангай Өгийнуур
4.	Да.ав	Сэрээтэрийн Цэрэн	Булган Сайхан	Х	О	А.а	Очирын Пүрэв	Өмнөговь Хүрмэн
5.	У.арс	Лувсанчимэдийн Сосорбарам	Төв Баян-Өнжүүл	Х	О	У.з	Өлзийсайханы Эрдэнэ-Очир	Төв Баянзүрх
6.	У.арс	Пүрэвийн Дагвасүрэн	Төв Батсүмбэр	О	Х	У.з	Дашбалжирын Түвшин	Дорнод Гурванзагал
7.	У.н	Лувсандоржийн Дашдаваа	Сүхбаатар Сүхбаатар	О	Х	У.н	Чогдовын Амартүвшин	Говь-Алтай Дарви
8.	У.н	Дасрангийн Мягмар	Ховд Буянт	О	Х		Гандолгорын Батсүх	Баянхонгор Эрдэнэцогт

Долоогийн даваа

д\д	Ам бөх			Даваа, унаа		Угтуул бөх
	Цол	Овог нэр	Харъяалал			Цол	Овог нэр	Харъяалал
1.	Д.ав	Дарийн Дамдин	Хөвсгөл Цагаан-Үүр	О	Х	А.а	Очирын Пүрэв	Өмнөговь Хүрмэн
2.	Д.ав	Жигжидийн Мөнхбат	Төв Эрдэнэсант	О	Х	У.н	Лувсандоржийн Дашдаваа	Сүхбаатар Сүхбаатар
3.	Д.ав	Хорлоогийн Баянмөнх	Увс Хяргас	О	Х	У.з	Өлзийсайханы Эрдэнэ-Очир	Төв Баянзүрх
4.	У.арс	Пүрэвийн Дагвасүрэн	Төв Батсүмбэр	О	Х	У.н	Дасрангийн Мягмар	Ховд Буянт

Наймын даваа

д\д	Ам бөх			Даваа, унаа		Угтуул бөх
	Цол	Овог нэр	Харъяалал			Цол	Овог нэр	Харъяалал
1.	Д.ав	Дарийн Дамдин	Хөвсгөл Цагаан-Үүр	Х	О	Д.ав	Жигжидийн Мөнхбат	Төв Эрдэнэсант
2.	Д.ав	Хорлоогийн Баянмөнх	Увс Хяргас	О	Х	У.арс	Пүрэвийн Дагвасүрэн	Төв Батсүмбэр

Есийн даваа

д\д	Ам бөх			Даваа, унаа		Угтуул бөх
	Цол	Овог нэр	Харъяалал			Цол	Овог нэр	Харъяалал
1.	Д.ав	Жигжидийн Мөнхбат	Төв Эрдэнэсант	О	Х	Д.ав	Хорлоогийн Баянмөнх	Увс Хяргас

Эх сурвалж

• Ц.Бат-Очир. «Үндэсний бөх 70 жилд» ном. "Соёмбо" хэвлэлийн газар. 1991 он.

Гадаад холбоос

• «Хийморь» цахим сүлжээнд бичигдсэн улсын наадмын дүн бичиг