Хаити
Хаити, албан ёсоор Бүгд Найрамдах Хаити улс (гаити. креол. Repiblik Ayiti [ɣepibˈlik ajiti], франц. République d'Haïti [ʁe.py.bˈlik da.i'ti]) Карибын тэнгис дэх Их Антилын арлуудын нэг болох Хиспаниола арал дээр байрладаг. Бүгд Найрамдах Доминикан Улстай Хиспаниола арлыг хуваалцаж, арлын баруун хэсэгт наймны гурван хэсгийг эзлэн оршино. Хаити улсын газар нутгийн хэмжээ нь 27.750 хавтгай дөрвөлжин километр. Хүн ам нь -11 470 261 хүн (2023 оны байдлаар бөгөөд үүнээс 1 сая орчим хүн гадаадад буюу АНУ-д оршин суудаг ажээ).
Бүгд Найрамдах Хаити Улс | |
|---|---|
 Далбаа
 Сүлд
| |
Уриа: "Liberté, égalité, fraternité" (Франц)[2] "Libète, Egalite, Fratènite" (Хаитийн Креол) "Эрх чөлөө, эрх тэгш байдал, ах дүүгийн холбоо" | |
| Төрийн дуулал: La Dessalinienne (Франц) Desalinyèn (Хаитийн Креол) "Дессалингийн дуу" | |
.svg) | |
| Нийслэл ба томоохон хот | Порт-о-Пренс 18°32′N 72°20′W / 18.533°N 72.333°W |
| Албан ёсны хэл | |
| Угсаатны бүлгүүд | 95% Хар 5% Холимог ба цагаан[3] |
| Шашин (2020)[4] |
|
| Ард түмний нэршил | Хаитичууд |
| Төр засаг | Нэгдмэл хагас-ерөнхийлөгчийн бүгд найрамдах улс |
| Ариэль Анри (үүрэг гүйцэтгэгч)[5][6][7] | |
| Ариэль Анри (үүрэг гүйцэтгэгч) | |
| Хууль тогтоох байгууллага | Үндэсний Ассамблей[a] |
| Сенат[a] | |
| Төлөөлөгчдийн танхим[a] | |
| Тусгаар тогтнол (Францаас) | |
• Туснхагласан | 1 сарын 1, 1804 |
• Хүлээн зөвшөөрөгдсөн | 4 сарын 17, 1825 |
| 9 сарын 22, 1804 | |
| 3 сарын 9, 1806 | |
| 10 сарын 17, 1806 | |
| 3 сарын 28, 1811 | |
| 2 сарын 9, 1822 | |
• Задрал | 2 сарын 27, 1844 |
| 8 сарын 26, 1849 | |
• Бүгд найрамдах улс | 1 сарын 15, 1859 |
| 1915 оны 7 сарын 28 – 1934 оны 8 сарын 1 | |
| 3 сарын 29, 1987 | |
| Газар нутаг | |
• Нийт | 27,750[8] км2 (143) |
• Усны эзлэх талбай (%) | 0.7 |
| Хүн ам | |
• 2023 тооцоо | 11,470,261[9] (83) |
• Нягтаршил | 382/км2 (32) |
| ДНБ (ХАЧП) | 2021 тооцоо |
• Нийт | $34.189 тэрбум[10] (144) |
• Нэг хүнд ноогдох | $2,962[10] (174) |
| ДНБ (нэрлэсэн) | 2021 тооцоо |
• Нийт | $22.431 тэрбум[10] (139) |
• Нэг хүнд ноогдох | $1,943[10] (172) |
| ОТББИ (2012) | 41.1[11] дундаж |
| ХХИ (2021) | ▼ 0.535[12] бага · 163 |
| Мөнгөний нэгж | Гурд (G) (HTG) |
| Цагийн бүс | UTC−5 (ЗЦБ) |
• Зуны цаг (ЗЦ) | UTC−4 (EDT) |
| Жолооны тал | баруун |
| Утасны томьёо | +509 |
| Домэйн нэр | .ht |
Карибын хамтын нийгэмлэг (CARICOM)-ийн хамгийн олон хүн амтай, Карибын тэнгисийн орнууд дундаа Кубын дараа орох их хүн амтай улс орон юм.
Энэ арлын уугуул оршин суугчид нь Өмнөд Америкаас шилжиж ирсэн тайно хүмүүс байв. 1492 оны арванхоёрдугаар сарын 5-нд Христофер Колумб анхны аяллынхаа явцад уг арлыг нээснээр европчууд тус аралтай танилцжээ.
Гаити улсын нийслэл хот-Порт-о-Пренс юм.
1804 онд Бүгд Найрамдах Хаити улс хувьсгал хийж Францаас тусгаар тогтнолоо олж аваад америк тив дахь АНУ-ын дараа тусгаар тогтнолоо олж авсан хоёрдахь улс болжээ.
Хати улсад америк тивд франц хэл давамгайлдаг цорын ганц тусгаар улс юм.
Монгол улстай 2014 оны 1-р сарын 14-нд дипломат харилцаа тогтоосон байна.
Тэмдэглэл
засварлах- ↑ 1.0 1.1 1.2 Үндэсний Ассамблей одоогийн байдлаар 0 гишүүнтэй, Сенатын бүх 30 суудал, Төлөөлөгчдийн танхимын 119 суудал бүгд сул байгаа, учир нь өмнөх бүх гишүүд Хаитийн Үндсэн хуульд заасан бүрэн эрхийн хугацаагаа дуусгасан бөгөөд эдгээр суллагдсан суудлыг нөхөх сонгууль явагдаагүй.
Цахим холбоос
засварлах
Commons: Хаити – Викимедиа дуу дүрсний санЭшлэл
засварлах- ↑ Konstitisyon Repiblik d Ayiti
- ↑ "Article 4 of the Constitution". Haiti-reference.com. Татаж авсан: 24 July 2013.
- ↑ Иш татахад гарсан алдаа: Invalid
<ref>tag; no text was provided for refs namedCIA_20110303 - ↑ "Religious Composition by Country, 2010–2050". Pew Research Center. 21 December 2022. Татаж авсан: 2 August 2020.
- ↑ Wilentz, Amy (23 July 2021). "The Best Haitians Can Expect From Prime Minister Ariel Henry". The Nation. Татаж авсан: 25 July 2021.
- ↑ "Prime Minister Henry gives commitment that Haiti will be in election mode before year end". Caribbean National Weekly. 23 September 2022. Татаж авсан: 17 January 2023.
- ↑ "Haiti crisis: how did it get so bad, what is the role of gangs, and is there a way out?". The Guardian. 12 January 2023. Татаж авсан: 17 January 2023.
- ↑ "Archive copy". Archived from the original on 2023-08-17. Татаж авсан: 2023-08-26.
{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link) - ↑ "Haiti". The World Factbook (2024 ed.). АНУ-ын Тагнуулын төв газар. Татаж авсан: 22 June 2023.
- ↑ 10.0 10.1 10.2 10.3 "Haiti". International Monetary Fund. April 2021. Татаж авсан: 19 July 2021.
- ↑ "Gini Index". The World Bank. Татаж авсан: 21 November 2015.
- ↑ "Human Development Report 2021/2022" (PDF) (англи хэлээр). United Nations Development Programme. 8 September 2022. Татаж авсан: 8 September 2022.