Кызыл

Кызыл («улаан» гэсэн утгатай тува үгээр 1926 оноос нэрийдсэн, [кезийл] гэж дуудна, үүнээс гадна Кизил [кизийл]) бол Орос улс (ОХУ)-ын Тува орон (БНТувУ)-ын нийслэл, Тува орны доор ямар нэгэн хошуунд харъяалагддаггүй арван нэгэн түмэн хүнтэй хот юм.

Кызыл хот
бүгд найрамдах улсын харъяат хот
орос — Город Кызыл тува — Кызыл хоорай
"Азийн төв" хөшөө
Сүлд туг Сүлд тэмдэг
Кызыл
Эзэн улс	Оросын Холбооны Улс Орос
Эзэн орон	Тува
Газрын байц	д.т.д. 630 м
Хүн ам (тоол.)	109,986 хүн (2010)
1914 он	Белоцарск суурин үүссэн
1926 он	өнөөгийн Кызыл нэрээ авсан
Цагийн бүс	Красноярскийн цаг (ГЦ+8)
Утасны дуг.	+7 39422
Цахим хуудас	mkyzyl.ru

Түүх, нэр

Хаант Орос 1914 онд Тагнын Урианхайг ивээн эзэрхэж Белоцарск («цагаан хааны хот» гэсэн утгат орос үг) нэрээр тулгуур суурин үүсгэсэн. Орост хаант засаг унасны дараа 1918 онд Хем-Бельдир («голын бэлчир» хэмээх утгатай тува үг) нэртэй болов. Дараа нь цагаан армийг улаан арми ялсны дараа 1922 оны нэгэн хуралд оросууд «Красный городок» гэж байжээ. Эцэстээ 1926 онд «улаан» буюу Кызыл хэмээх тува түрэг үгээр нэрийдсэн нь ерээд жилийг туулж явна. 1921 оноос энэ хот Тува орны гол хот, нийслэл нь болжээ. Монгол улсад «Кызыл», «Кизил» гэж хоёр янзаар бичиж болно.

Хүн ам

2010 онд 109 мянга 986 хүн оршин суугчтай байв.

Хүн амын тоо
1959	1970	1979	1989	2002	2010
34,462	51,683	66,027	84,641	104,105	109,986

Радио

Давтамж	Нэр	RDS
67,10 МГц	«Радио России»
69,08 МГц	«Маяк»
101,9 МГц	«Авторадио»
102,5 МГц	«Голос Азии»
103,8 МГц	«Русское радио»
105,9 МГц	«Ретро FM»
106,4 МГц	«Европа Плюс»

Уур амьсгал

Кызылын нисэх буудал

Кызыл нь маш өндөр газарт, харьцангуй өндөр өргөрөгт, ямар ч эргээс хэдэн зуун километр зайтай оршдог зэрэг шалтгаанаас болж дэлхийн хамгийн хүйтэн нийслэлд тооцогддог. Жилийн дундаж температур нь -1.3 °C. Жилийн дундаж хур тунадас нь 242.7 мм, дундаж чийгшилт нь 69%

Кызыл
Уур амьсгалын диаграмм
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12     9   -25 -35     4   -19 -32     3   -5 -19     5   11 -3     14   20 4     45   25 11     47   27 13     44   24 11     22   18 4     8   7 -6     10   -10 -20     12   -22 -31 Температур °C,  Тунадас мм Эх сурвалж: Roshydromet

Сарын дундаж температур болон хур тунадасны хэмжээ: Кызыл 1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар Маx. Температур (°C) −25.2 −19.2 −5.0 10.7 19.9 25.4 26.6 24.3 17.8 7.4 −9.9 −22.3 Ø 4.3 Мин. Температур (°C) −35.0 −32.0 −19.2 −2.9 4.4 10.7 13.2 10.7 3.8 −5.6 −19.7 −31.1 Ø −8.5 Тунадас (мм) 9 4 3 5 14 45 47 44 22 8 10 12 Σ 223 Бороотой өдөр (d) 3 2 1 1 4 6 7 8 5 2 3 4 Σ 46 Т е м п е р а т у р −25.2 −35.0 −19.2 −32.0 −5.0 −19.2 10.7 −2.9 19.9 4.4 25.4 10.7 26.6 13.2 24.3 10.7 17.8 3.8 7.4 −5.6 −9.9 −19.7 −22.3 −31.1 1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар Хур тунадас Х у р т у н а д а с 9 4 3 5 14 45 47 44 22 8 10 12   1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар Эх сурвалж: Roshydromet

Дэд бүтэц

Кызылын нисэх буудал

Кызылын нисэх буудал (орос. Аэропорт "Кызыл") - нь Бүгд Найрамдах Тува Улсын нийслэл Кызыл хотын нисэх онгоцны буудал юм. Тус буудал нь Тувагийн хамгийн том нисэх онгоцны буудал бөгөөд олон улсын хэмжээний цорын ганц буудал билээ. Оросын агаарын тээврийн компани болох Новосибирск Авиа нь "Кызыл" олон улсын нисэх онгоцны буудлыг голчлон ашигладаг.

Зургийн цомог

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Арат талбай

Арат талбай, Кызыл

Арат талбай (орос. Площадь Арата) - нь Бүгд Найрамдах Тува Улсын нийслэл Кызыл хотын төв талбай юм.

Нийслэл хотын захиргаа зэрэг барилга, албан байгууллагууд байрлана.

Цагийн бүс

Тус хот нь Красноярскийн цагийн бүс буюу UTC+8 бүст оршино.

Aх дүү хотууд

• Америкийн Нэгдсэн Улс Америк, Хонолулу
• Бразил Бразил, Куаба

Мөн үзэх

• Ак-Довурак