Кызыл

Кызыл
Уур амьсгалын диаграмм
	Температур °C, Тунадас мм
	Эх сурвалж: Roshydromet

Холбооны тойрог	Сибирь
Бүс нутаг	Тува Улс
Хотын тойрог	Кызыл
Байгуулагдсан	1914 он
Урьдны нэр	Белоцарск, Хем-Бельдир
Хот	1914 оноос хойш
Нутаг дэвсгэр	112 км2
Хүн ам	109.918 оршин суугч; (Мэдээ: 14. 10-р сар 2010)
Хүн амын нягтрал	981 хүн/км²
Газрын байц	631 м
Цагийн бүс	UTC+7
Утасны код	(+7) 39422
Шуудангийн дугаар	66700x
ТХ-н улсын дугаар	17
ОКАТО	93 401
Цахим хуудас	www.mkyzyl.ru
Газар зүйн байршил
Солбицол	51° 43′ У, 94° 27′ ДКоординат: 51° 43′ 0″ У, 94° 27′ 0″ З
	ОХУ-ын газрын зураг дээрх байршил
	Бүс нутаг дахь байршил
	Оросын хотын жагсаалт

Кызыл («улаан» гэсэн утгатай тува үгээр 1926 оноос нэрийдсэн, [кезийл] гэж дуудна, үүнээс гадна Кизил [кизийл]) бол Орос улс (ОХУ)-ын Тува орон (БНТувУ)-ын нийслэл, Тува орны доор ямар нэгэн хошуунд харъяалагддаггүй арван нэгэн түмэн хүнтэй хот юм.

Түүх, нэрЗасварлах

Хаант Орос 1914 онд Тагнын Урианхайг ивээн эзэрхэж Белоцарск («цагаан хааны хот» гэсэн утгат орос үг) нэрээр тулгуур суурин үүсгэсэн. Орост хаант засаг унасны дараа 1918 онд Хем-Бельдир («голын бэлчир» хэмээх утгатай тува үг) нэртэй болов. Дараа нь цагаан армийг улаан арми ялсны дараа 1922 оны нэгэн хуралд оросууд «Красный городок» гэж байжээ. Эцэстээ 1926 онд «улаан» буюу Кызыл хэмээх тува түрэг үгээр нэрийдсэн нь ерээд жилийг туулж явна. 1921 оноос энэ хот Тува орны гол хот, нийслэл нь болжээ. Монгол улсад «Кызыл», «Кизил» гэж хоёр янзаар бичиж болно.^[2]^[3]

Хүн амЗасварлах

2010 онд 109 мянга 986 хүн оршин суугчтай байв.

Хүн амын тоо
1959	1970	1979	1989	2002	2010^[4]
34,462	51,683	66,027	84,641	104,105	109,986

РадиоЗасварлах


Давтамж	Нэр	RDS
67,10 МГц	«Радио России»
69,08 МГц	«Маяк»
101,9 МГц	«Авторадио»
102,5 МГц	«Голос Азии»
103,8 МГц	«Русское радио»
105,9 МГц	«Ретро FM»
106,4 МГц	«Европа Плюс»

Уур амьсгалЗасварлах

Кызылын нисэх буудал

Кызыл нь маш өндөр газарт, харьцангуй өндөр өргөрөгт, ямар ч эргээс хэдэн зуун километр зайтай оршдог зэрэг шалтгаанаас болж дэлхийн хамгийн хүйтэн нийслэлд тооцогддог. Жилийн дундаж температур нь -1.3 °C. Жилийн дундаж хур тунадас нь 242.7 мм, дундаж чийгшилт нь 69%

Сарын дундаж температур болон хур тунадасны хэмжээ: Кызыл

	1-р сар	2-р сар	3-р сар	4-р сар	5-р сар	6-р сар	7-р сар	8-р сар	9-р сар	10-р сар	11-р сар	12-р сар
Маx. Температур (°C)	−25.2	−19.2	−5.0	10.7	19.9	25.4	26.6	24.3	17.8	7.4	−9.9	−22.3	Ø	4.3
Мин. Температур (°C)	−35.0	−32.0	−19.2	−2.9	4.4	10.7	13.2	10.7	3.8	−5.6	−19.7	−31.1	Ø	−8.5

Тунадас (мм)	9	4	3	5	14	45	47	44	22	8	10	12	Σ	223

Бороотой өдөр (d)	3	2	1	1	4	6	7	8	5	2	3	4	Σ	46

Хур тунадас

Эх сурвалж: Roshydromet

Дэд бүтэцЗасварлах

Кызылын нисэх буудалЗасварлах

Кызылын нисэх буудал (орос. Аэропорт "Кызыл") - нь Бүгд Найрамдах Тува Улсын нийслэл Кызыл хотын нисэх онгоцны буудал юм. Тус буудал нь Тувагийн хамгийн том нисэх онгоцны буудал бөгөөд олон улсын хэмжээний цорын ганц буудал билээ. Оросын агаарын тээврийн компани болох Новосибирск Авиа нь "Кызыл" олон улсын нисэх онгоцны буудлыг голчлон ашигладаг.