Берлиний тулалдаан

Берлиний тулалдаан бол Дэлхийн хоёрдугаар дайны төгсгөлийн операци юм. Энэхүү операцид Зөвлөлт Холбоот Улсын маршал Георгий Константинович Жуков, Константин Рокоссовский нарын командалсан Беларусийн 1, 2-р фронтууд, ЗХУ-ын маршал Иван Коневын Украины 1-р фронт оролцсон. Бранденбургийн хаалга, Райхстагийг эзлэх тулаан хамгийн хүнд байсан гэдэг.

Берлиний тулалдаан
Хамаарах дайн: Дэлхийн хоёрдугаар дайны дорнод фронт
Тулалдаан дараах Райхстагийн балгас
Огноо 1945 оны 4 сарын 16 – 5 сарын 2 Байрлал Герман, Берлин Үр дагавар Зөвлөлт Холбоот Улсын бүрэн ялалтаар өндөрлөсөн
Байлдагч талууд
Зөвлөлт Холбоот Улс Польш	Нацист Герман
Удирдагчид
Беларусийн нэгдүгээр фронт – Георгий Жуков Беларусийн хоёрдугаар фронт – Константин Рокоссовский Украины нэгдүгээр фронт – Иван Конев Константин Рокоссовский	Вистула армиудын бүлэглэл – Готтард Хайнрици Курт фон Типпелскирх Төв армиудын бүлэглэл – Фердинанд Шёрнер Берлиний хамгаалалтын бүс – Хеллмут Рейманн Хельмут Вайдлинг
Цэргийн хүч
Нийт хүч 2,500,000 цэрэг, 6,250 танк, 7,500 нисэх онгоц, 41,600 артиллерын их буу. Берлиний хамгаалалтын бүсийн бүслэлт, довтолгоонд оролцсон цэрэг 1,500,000 орчим.	Нийт хүч 766,750 цэрэг, 1,519 хуягт машин, 2,224 нисэх онгоц 9,303 артиллерын их буу Берлиний хамгаалалтын бүст Залуу Хитлерүүд болон цагдаа нараар хүч нэмэгдүүлсэн 45,000 цэрэг, 40,000 Ардын шуурга.
Хохирол
Архивын судалгаа (операцийн явцад нийт) 81,116 амь үрэгдсэн, эсвэл сураггүй болсон (2,825 Польш цэргийг оролцуулаад) 280,251 шархадсан Нийт хохирол 361,367 хүн 1,997 танк, 2,108 артиллерын их буу, 917 нисэх онгоц	88080 алагдсан, 479,298 олзлогдсон Нийт хохирол 937,378 хүн Берлиний хамгаалалтын бүст: 22,000 энгийн иргэн, 22,000 орчим цэрэг амь үрэгдсэн

Адольф Хитлер СС-ийн шилмэл дивиз, Югендольфийн гишүүд, Берлиний гарнизон зэргийг генерал-фельдмаршал Кейтелээр удирдуулсан бөгөөд 160 мм-ын миномёт, Барс, Ирвэс танкаар зэвсэглэсэн Германы арми бас л шаргуу эсэргүүцэж байсан боловч ЗХУ-ын баатар, дэслэгч генерал Михайл Катуковын гвардийн 1-р танкийн арми, хурандаа генерал Александр Горбатовын цохилтын 3-р арми, дэслэгч генерал Николай Берзарины цохилтын 5-р арми Берлин хотод цөмрөн орж ялалт байгуулсан юм. 1945 оны 5-р сарын 9-ны өдөр Английн фельдмаршал Б.Монтгомери, Францын армийн ерөнхий командлагч Делатр де Тассини, Америкийн Нэгдсэн Улсын армийн генерал Дуайт Эйзенхауэр, ЗХУ-ын маршал Георгий Жуков нар Карлхорстод Германыг үг дуугүй бууж өгөх гэрээнд гарын үсэг зуруулсан.

Үйл явдал

4-р сарын 16-ны өдөр Берлиний операц эхэлсэн. 19-ны өдөр Германы сүүлчийн түшиц газар Зеелов өндөрлөгийн хамгаалалтыг Белорусийн 1-р фронт давлаа. Гвардын 3-р арми, Гвардын танкын 3,4-р армиуд Берлиний зүүн хойд талаас давшиж эхлэв. Үүнтэй зэрэгцэн холбоотнууд Элба гол руу чиглэлээ.

Зөвлөлтийнхөн асар их хохирол амсаж байсан ч урагшилж байлаа. 4-р сарын 1-19нд 2800 орчим танкаа алдсан байна. Зөвлөлтийн маршалууд Берлин хүртэл уран нарийн арга хэрэглэж давшсан байна. Харин Германы тал зэвсэг барьж чадах бүх хүмүүсийг нас хүйс ялгалгүй дайнд оруулж байсан гэдэг.

4-р сарын 20-нд фюрерийн төрсөн өдрөөр Беларусийн 1-р арми хотыг их буугаар галлаж эхлэв. Украины 1-р фронт армийн Төв бүлгийн хойд жигүүрийг Ютерборг руу шахаж, Белорусийн 2-р фронт армийн Висла бүлгийн хойд жигүүрийг бут ниргэлээ. Зөвлөлтийн цэрэг Берлинийг бүсэлж, 9-р армийг устгах төлөвлөгөөтэй байв. 4-р сарын 22-нд 9-р арми болон генерал Штайнерын бүлэглэл зохион байгуулалттай хүч байхаа больсон.

4-р сарын 24-нд Германд үлдсэн сүүлчийн 12-р армийг Элба голоос ухарч Берлинийг хамгаалах тушаал өгчээ. Гэвч Берлин орох замд Зөвлөлтийн цэрэг бут ниргэснээр Германы талд цэргийн хүч гэхээр юм үлдсэнгүй. Энэ явдлыг Геббельс, Борман нар Хитлерт мэдэгдээгүй гэж үздэг. 4-р сарын 28-нд бүх зүйл тодорхой болж Хитлер генералуудынхаа өмнө дайнд ялагдсанаа хүлээн зөвшөөрч амиа хорлохоо мэдэгдэв. 30-ны өдрийн 15 цаг 30 минутанд фюрер шинэхэн эхнэрийн хамт амиа хорлосон. Түүний гэрээслэлийн дагуу адмирал Дениц рейхийн шинэ ерөнхийлөгчөөр томилогджээ.

5-р сарын 1-нд Герман гал зогсоох гэрээ байгуулахаар генерал Кребсийг төлөөлөгчөөр явуулсан байна. Гэвч Зөвлөлтийн командлал үг дуугүй бууж өгөхийг шаардаж байлаа. 13 цагт Рейхстагийн орой дээр Зөвлөлтийн улаан туг мандуулж, ЗХУ өөрийн ялалтыг батлав. 2-ны өглөө генерал Вайдлинг олзлогдож үлдэгдэл цэргүүдэд эсэргүүцлээ зогсоох тушаал өгснөөр цэрэг дайны ажиллагаа дуусгавар боллоо. 5-р сарын 7-ны өдөр Герман улс Үг дуугүй бууж өгөх гэрээнд гарын үсэг зурснаар европ тивд дайн төгсөв. Гэхдээ бууж өгөх тухай тушаал, хүлээж аваагүй,энэ тухай радиогоор сонсоогүй Чехословакийн Праг, Братиславын районд гол хүчнээсээ таслагдан үлдсэн Германы дорнод фронтын "Төв" бүлэглэлийн 3 арми бүслэлтийг сэтлэн ухрах гэж оролдон 5 дугаар сарын 20-ны өдөр хүртэл эсэргүүцэл үзүүлсэн байдаг байна.