Улс төрийн хоригдол

Улс төрийн хоригдол (англи. Political prisoner, орос. Политический заключённый) -Улс төрийн үйл ажиллагааныхаа төлөө хоригдсон хүнийг хэлдэг. Гол төлөв албан ёсоор цагдан хоригдох шалтгаан нь улс төрийн гэмт хэрэг байдаггүй өөр зохиомол хэрэгт холбогдуулдаг байна.

Улс төрийн хоригдол гэх ойлголт олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн хууль эрх зүйн тодорхойлолт байдаггүй ч янз бүрийн байгууллага, эрдэмтэд ижил төстэй олон тооны тодорхойлолтуудыг санал болгож ирсэн байна. Үүнд: "Хүмүүсийг тогтоосон хуулиа зөрчсөнийхөө төлөө бус, харин оршин тогтнож байгаа улс төрийн дэглэмтэй үндсээрээ санал нийлэхгүй сөрсөн үзэл бодол, үзэл санааных төлөө шийтгүүлж, улс төрийн дэглэмд хоригдож байгаа хүнийг хэлнэ" гэж тодорхойлдог байна.

Үүнтэй холбоотой Эмнести Интернэшнл (англи. Amnesty International) -ээс дэлгэрүүлсэн "Ухамсрын хоригдол" (англи. prisoner of conscience, POC) гэдэг нэр томьёо байдаг. Энэ нь хүч хэрэглэлгүй өөрийн улс төрийн, шашны, арьсны, хүйсийн, шинжлэх ухааны гэх зэрэг өөрийн итгэл үнэмшлээсээ болж шүүхэд дуудагдсан хүнийг хэлдэг байна.

"Улс төрийн хоригдол", "Ухамсрын хоридол" гэсэн хоёр нь тусдаа ялгаатай ойлголт юм гэж Эмнести Интернэшнл үздэг.

Зарим улсад зөвхөн улс төрийн хоригдлуудад зориулсан хорих газар байдаг байна.

2012 онд Европын Зөвлөлийн Парламентын Ассамблей улс төрийн хоригдол гэсэн ойлголтыг тодорхойлсон тогтоол баталсан. Үүнд:

1. Хүний эрхийн тухай Европын конвенц, түүний протоколоор баталгаажсан үндсэн эрхүүдийн аль нэгийг, тухайлбал үзэл бодол, ухамсар, шашин шүтлэг, үзэл бодлоо илэрхийлэх, мэдээллийн эрх чөлөө, түүнчлэн цуглаан хийх, нийгэмлэг үүсгэх эрх чөлөөг зөрчсөн тохиолдолд эрх чөлөөг нь хассан бол;
2. Аливаа гэмт хэрэг үйлдээгүй байхад тодорхой улс төрийн шалтгаанаар эрх чөлөөг нь хассан бол;
3. Улс төрийн шалтгаанаар хорих ялын хугацаа, түүний нөхцөл нь тухайн этгээдийг гэм буруутай нь тогтоогдсон, эсхүл сэжиглэгдэж байгаа гэмт хэрэгт илт таарахгүй харшлах юм бол;
4. Улс төрийн шалтгаанаар тухайн хүнийг бусад хүмүүстэй харьцуулахад ялгаварлан гадуурхах үндэслэлээр эрх чөлөөг нь хассан бол;
5. Хэрэв эрх чөлөөг нь хассан нь эрх баригчдын улс төрийн зорилготой холбоотой илт шударга бус шүүлтийн үр дүн бол.

Улс төрийн хоригдлууд

1. Португалийн Коммунист намын Зөвлөлтийг дэмжигч удирдагч асан Алваро Баррейриньяс Кунял Португалийн дарангуйллыг тууштай эсэргүүцсэнийхээ төлөө гурван удаа (1937 оны 6-р сард, дараа нь 1940 онд, дараа нь 1949-1960 он хүртэл) шоронд хоригджээ. Зөвлөлт Оростой нягт холбоотой байсан. Тэрээр дэглэмийн улс төрийн шоронгийн нэг болох Пениче цайзаас өөр арван хүний ​​хамт 1960 оны 1-р сарын 3-нд оргосон нь алдартай.
2. Аун Сан Су Чи 1990 оны бүх нийтийн сонгуульд ялалт байгуулсан сөрөг хүчний Ардчиллын төлөөх үндэсний холбоог удирдаж байсан. Тэрээр 1990-2010 он хүртэл 21 жилийн 15 жил нь шоронд болон гэрийн хорионд байсан. 2021 онд түүнийг төрийн эргэлт хийж Мьянмарын цэргийнхэн шоронд хорьжээ. 2022 оны 8-р сарын байдлаар тэрээр хэд хэдэн нууц шүүх хурлын дараа 17 жилийн ял эдэлж, ганцаарчлан хоригдож байна.
3. Филиппиний Ниной Акино тухайн үеийн Ерөнхийлөгч Фердинанд Маркосыг эсэргүүцэж байсан тул Филиппинд цэргийн байдлын үеэр шоронд хоригдож байжээ.
4. Беназир Бхутто генерал Зиа ул Хакын дор дөрвөн жил улс төрийн хоригдол байсан.
5. Дитрих Бонхоэффер бол 7-р сарын 20-нд Адольф Хитлерийг хөнөөх төлөвлөгөөтэй холбоотой хэмээн буруутгагдаж байсан Германы пастор, теологич, нацизмын эсрэг үзэлтэн байв.
6. Рубин Картер "Хар салхи", Африк гаралтай Америкийн боксчин "шалтгаанаас илүү арьс өнгөөр ​​ялгаварлан гадуурхах үзлийг уриалан дуудсан" улмаас АНУ-д 19 жил хоригдсон.
7. АНУ-ын Социалист намын дарга Еужен Виктор Деббс дэлхийн нэгдүгээр дайныг эсэргүүцсэнийхээ төлөө АНУ-ын засгийн газар шоронд хоригдож байсан юм.
8. Махатма Ганди Өмнөд Африк болон Энэтхэгт олон удаа Британичууд хорьж байсан.
9. Эмма Голдман дэлхийн нэгдүгээр дайныг эсэргүүцсэнийх нь төлөө хоёр жил шоронд хоригдож, дараа нь АНУ-ын засгийн газраас албадан гаргажээ.
10. Антонио Грамши бол 8 жил шоронд хоригдож байсан Италийн зүүний үзэлтэй зохиолч, улс төрийн идэвхтэн юм. Тэрээр эрүүл мэндийн байдлын улмаас нөхцөлтэйгээр суллагдсан бөгөөд удалгүй нас баржээ.
11. БНХАУ Төвдийг өөртөө нэгтгэх үеэр эсэргүүцлийн жагсаал хийсэн хэргээр баривчлагдсан Төвдийн буддын шашны Балдан лам Хятадын шорон, хөдөлмөрийн лагерьт 33 жилийг өнгөрүүлж, түүнийг маш ихээр тамлан зовоож, Түвдийн улс төрийн хоригдлуудаас хамгийн урт хугацаагаар хоригдож байсан хүн.
12. Малайзын сөрөг хүчний намын дарга Анвар Ибрахим уламжлалт бус бэлгийн харьцаанд орсон хэргээр хоёр ч удаа шоронд хоригдож байжээ.
13. Ким Дэ Жун нэг удаа (1976–1979) төрийн эрх барьж, 1980 онд АНУ-д цөлөгдсөн ч 1985 онд буцаж ирээд 1998 онд Өмнөд Солонгосын Ерөнхийлөгч болсон.
14. Мартин Лютер Кинг хэд хэдэн удаа Алабама мужийн Бирмингем хот дахь алдартай шоронд хоригдож байсан.
15. Эмнести Интернэшнл байгууллагын мэдээлснээр Венесуэлийн сөрөг хүчний удирдагч Леопольдо Лопез ухамсрын хоригдол байсан.
16. Жон Маклин дэлхийн нэгдүгээр дайныг эсэргүүцсэнийх нь төлөө Британийн засгийн газар шоронд хорьж байжээ.
17. Хайнрих Майер бол Ромын католик шашны санваартан бөгөөд нацист Германы эсрэг тэмцлийн хамгийн чухал бүлгүүдийн удирдагчдын нэг байв.
18. Нелсон Мандела 1963 оноос 1990 он хүртэл Өмнөд Африкт арьс өнгөөр ​​ялгаварлан гадуурхах үзлийн эсрэг идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулж, засгийн газрын хэд хэдэн объект руу халдлага зохион байгуулсны улмаас шоронд хоригдож байжээ. Дараа нь 1994-1999 оны хооронд Өмнөд Африкийн Ерөнхийлөгч болсон.
19. Жавахарлал Неру, улс төрийн зүтгэлтэн, төрийн зүтгэлтэн, Энэтхэгийн анхны Ерөнхий сайд (1948-1963) нь Британийн Ражийн эсрэг үндсэрхэг үзэлтэй тэмцснийхээ төлөө хэд хэдэн удаа шоронд хоригдож, нийтдээ 9 гаруй жил хоригдож байжээ.
20. Ай Вэйвэй бол БНХАУ-ын уран бүтээлч, улс төрийн тэрс үзэлтэн юм.
21. Хятадын ардчиллын төлөө тэмцэгч Лю Сяобо нь Хятадын засгийн газраас олон удаа (1980-аад оны сүүлээс 2017 онд нас барах хүртлээ) Хятадад хоригдож байжээ.