Википедиа

Тбилиси

(Тифлис-с чиглүүлэгдэв)

Тбилиси (монгол бичгээр ᠲᠪᠢᠯᠢᠰᠢ; гүржээр თბილისი [тпилиси], орч. дулаан хот) нь Гүрж улсын нийслэл бөгөөд хамгийн том хот нь юм. Кура голын эрэг дээр орших бөгөөд газар нутаг нь 726 км², хүн ам нь 1,201,035 (2021). Энэ хот заримдаа 1939 оноос өмнөх хуучин нэр нь болох Тифлис буюу Тиффлис гэж нэрлэгддэг.

Тбилиси
თბილისი
Тифлис
Нийслэл
Хуучин Тбилиси ба Нарикала цайз үдшийн бүрийд
Гэрэлтэж буй Самеба, Авлабари ордонтой Элиа хороолол
Тбилисийн Сиони сүм
Норашены сүм болон Энхтайвны гүүр
Flag of Тбилиси
Туг
Official seal of Тбилиси
Сүлд
Map
Тбилиси is located in Тбилиси
Тбилиси
Тбилиси
Тбилиси is located in Гүрж
Тбилиси
Тбилиси
Тбилиси is located in Кавказын нуруу
Тбилиси
Тбилиси
Солбицол: 41°43′21″N 44°47′33″E / 41.72250°N 44.79250°E / 41.72250; 44.79250Солбицол: 41°43′21″N 44°47′33″E / 41.72250°N 44.79250°E / 41.72250; 44.79250
УлсГүрж улсГүрж Гүрж
БайгуулагдсанМЭ 455 он[2]
Засаг захиргаа
 • ТөрөлХотын дарга–зөвлөл
 • БиетТбилиси Хотын Хурал
 • Хотын даргаКаха Каладзе (ГМ)[3]
Газар нутаг
[4]
 • Нийслэл504.2 км2 (194.7 миль2)
 • Бөөгнөрөл
726 км2 (280 миль2)
Хамгийн өндөр цэг
770 м (2,530 фут)
Хамгийн нам цэг
380 м (1,250 фут)
Хүн ам
 (2023)
 • Нийслэл1,241,709[1]
 • Нягтрал2,462.73/км2 (6,378.4/миль2)
 • Бөөгнөрөл
1,485,293
Иргэдийн нэршилТбилисичүүд
Тбилисели (Гүржээр)
Хүн ам угсаатны бүлгээр[5]
 • Гүржүүд89.9%
 • Арменичууд4.8%
 • Азербайжан1.4%
 • Оросууд1.2%
 • Бусад2.7%
Цагийн бүсUTC+4 (Гүржийн Цаг)
Бүсийн дугаар+995 32
Бүс нутгийн нийт бүтээгдэхүүн[6]2021
 – НийтGEL26.3 тэр.
($10 тэрбум)
 – Нэг хүнд ноогдохGEL21,900
US$8,300
ХХИ (2021)0.824[7] – very high
Вэб сайтtbilisi.gov.ge

Тбилиси бол Гүржийн аж үйлдвэр, нийгэм, соёлын төв юм. Энэ нь мөн үндэстэн дамнасан эрчим хүч, худалдааны дамжин өнгөрөх чухал зангилаа юм. Европ, Азийн уулзвар дахь стратегийн байрлал нь Тбилисийг Кавказ дахь янз бүрийн хүчний хоорондын маргааны талбар болж байжээ.

Тбилиси хотод 17-19-р зууны үеийн архитектурын олон тооны дурсгалууд байдаг. Аялал жуулчлалын гол бүсүүд нь Абанотубани, Авлабари, Хуучин хотын төв хороолол бөгөөд Шота Руставелийн өргөн чөлөө юм.

Тбилиси бол их ногоон хот юм. "4-р сарын 9-ний цэцэрлэг" хамгийн хуучин бөгөөд Ваке цэцэрлэг нь хамгийн том нь юм.

Ерөнхийдөө орчин үеийн Тбилиси бол орчин үеийн архитектур, Кавказын уламжлалыг хослуулсан сонирхолтой хот бөгөөд улс орон шинэчлэгдэж, эдийн засаг өргөжин тэлэхийн хэрээр хурдацтай өөрчлөгдөж байна.

Түүх засварлах

Тбилиси хот V зуунд Иберийн хаан Вахтанг I Горгасали байгуулсан бөгөөд 6-р зуунд нийслэл болсон гэж үздэг. Хотын зарим дүүрэгт МЭӨ VI—III зууны үед хүн амьдарч баримтууд олдсон байна.

Европ, Азийн хооронд стратегийн байрлалтай учраас Перс, Византи, Араб, 1220-1320 онуудад Монголын эрхшээлд байсан. Дараа нь Османы эрхшээлд орсон. Хотын сүүлчийн сүйрлийг 1795 онд Ираны Шах Ага Магамед Хан авчирч, Тбилиси хотыг бараг бүрэн нураасан байна.

Монголд эзлүүлж байсан үед тасарсан Гүржийн Оростой харилцаа сэргэж, байнгын шинжтэй болж эхэлсэн байна. Гүржийн эрх баригчид Орост хандан цэргийн тусламж хүсч, Турк, Ираны эсрэг хамтарсан арга хэмжээ авахыг санал болгож байжээ. 17-р зууны төгсгөлд Москвад Гүржийн колони бий болсон нь Орос-Гүржийн харилцаа ойртоход чухал үүрэг гүйцэтгэсэн юм.

Гүрж Оросын эзэнт гүрний нэг хэсэг болох 1801 оны үед Тбилисийг Тифлис гэж нэрлэсэн байна. Энэ хот нь засаг захиргааны чухал төв болж, 1844 оноос хойш Кавказ дахь Оросын эзэн хааны төлөөлөгчийн (захирагч) оршин суух газар болжээ.

Зураг засварлах

Газар зүй засварлах

Уур амьсгал засварлах

Тбилиси
Уур амьсгалын диаграмм
123456789101112
 
 
19
 
6
-2
 
 
26
 
7
-1
 
 
30
 
12
2
 
 
51
 
18
7
 
 
78
 
23
12
 
 
76
 
27
16
 
 
45
 
31
19
 
 
48
 
31
19
 
 
36
 
26
15
 
 
38
 
20
9
 
 
30
 
13
4
 
 
21
 
7
-1
Температур °C,  Тунадас мм
Эх сурвалж: wetter.com
Сарын дундаж температур болон хур тунадасны хэмжээ: Тбилиси
1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар
Маx. Температур (°C) 5.5 7.2 11.9 17.6 23.2 27.2 30.6 30.8 25.8 19.8 12.6 7.4 Ø 18.4
Мин. Температур (°C) −2.4 −1.0 2.1 7.1 12.1 15.7 18.9 18.7 14.7 9.3 3.9 −0.5 Ø 8.3
Тунадас (мм) 19 26 30 51 78 76 45 48 36 38 30 21 Σ 498
Нартай цаг (h/d) 3.2 3.6 4.6 5.7 6.9 8.3 8.3 8.0 6.9 5.3 3.4 3.0 Ø 5.6
Бороотой өдөр (d) 4 5 6 8 10 9 6 6 5 6 4 4 Σ 73
Т
е
м
п
е
р
а
т
у
р
5.5
−2.4
7.2
−1.0
11.9
2.1
17.6
7.1
23.2
12.1
27.2
15.7
30.6
18.9
30.8
18.7
25.8
14.7
19.8
9.3
12.6
3.9
7.4
−0.5
1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар
Хур тунадас
Х
у
р

т
у
н
а
д
а
с 		19
26
30
51
78
76
45
48
36
38
30
21
  1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар
Эх сурвалж: wetter.com

Цахим холбоос засварлах

  Commons: Тбилиси – Викимедиа дуу дүрсний сан
 
Wiktionary
 Wiktionary: Тбилиси – Энэ үгийг тайлбар толиос харна уу

Лавлах бичиг засварлах

  1. ↑ "Population by regions". National Statistics Office of Georgia. Retrieved 16 Наймдугаар сар 2023.
  2. ↑ კონსპექტი საქართველოს ისტორიიდან შედგენილი ა. ქუთათელაძისგან Archived 5 February 2021 at the Wayback Machine.. რვეული I. თბილისი, სტამბა წიგნების გამომცემელ ქართველთა ამხანაგობისა, 1900. გვერდი 38.
  3. ↑ "Mayor of Tbilisi". Tbilisi City Hall. Archived from the original on 1 Арванхоёрдугаар сар 2017. Retrieved 20 Арваннэгдүгээр сар 2017.
  4. ↑ "Statistics of Tbilisi Region". National Statistics Office of Georgia. Archived from the original on 28 Тавдугаар сар 2021. Retrieved 22 Долоодугаар сар 2018.
  5. ↑ "Ethnic composition of Georgia 2014". Pop-stat.mashke.org. Archived from the original on 20 Арванхоёрдугаар сар 2020. Retrieved 10 Хоёрдугаар сар 2022.
  6. ↑ "რეგიონული სტატისტიკა".
  7. ↑ "Sub-national HDI - Subnational HDI - Global Data Lab".
  8. ↑ "Tbilisi Postal Code" (in англи). cz. 20 Долоодугаар сар 2023. Retrieved 30 Нэгдүгээр сар 2023.
"https://mn.wikipedia.org/w/index.php?title=Тбилиси&oldid=762367"-с авсан