Юрий Рерих

Юрий Рерих (орос. Юрий Николаевич Рерих, англи. George Nicolas de Roerich, 1902 оны 8-р сарын 16-нд Оросын хаант улсын Новгород мужийн Окуловка тосгонд төрсөн—1960 оны 5-р сарын 21-нд ЗХУ-ын Москва хотод нас барсан) — 20-р зууны алдартай дорно дахин, дорны хэл, угсаатан болон урлаг судлаач. Төвөд хэл соёлын мэргэжилтэн. Төвөд хэлний аялга судлаач бөгөөд төвөд хэлний олон боть толь бичгийн зохиогч, монгол судлаач. Хэлзүйн шинжлэх ухааны Доктор. ЗХУ-ын ШУА-ийн Дорно дахины хүрээлэнгийн Гүн ухаан, шашны түүхийн секторын эрхлэгч. Тэрээр алдарт Николай Рерих, Елена Рерих нарын ууган хүү бөгөөд Святослав Рерихын ах юм.

Намтар

Юрий Николаевич Рерих 1902 оны 8-р сарын 16-нд Оросын Новгород мужийн Окуловка тосгонд төрсөн.

1914-1917 онд Санкт-Петербургт, хувийн дунд сургуульд суралцсан.

1917-1919 онд тэрээр эцэг Николай Рерих, эх Елена Рерих, дүү Святослав нарын хамт Финландад цагаачилж амьдарсан.

1919-1920 онд тэрээр Лондонгийн их сургуулийн Дорно дахины хэлний сургуульд (Энэтхэг-Ираны тэнхим) хоёр жил суралцсан. Тэрээр Харвардын их сургуульд (АНУ) шилжиж, 1922 онд Энэтхэгийн филологийн чиглэлээр бакалаврын зэрэгтэй төгссөн байна.

1922-1923 онд Парисын Их Сургуулийн Төв Ази, Энэтхэг, Монгол-Түвдийн тэнхимд ажиллаж, цэрэг, хууль, эдийн засгийн тэнхимд суралцаж, мөн хятад, перс хэлний дамжаанд суралцсан ажээ. Тэндээ Энэтхэгийн филологийн чиглэлээр магистрын зэрэг хамгаалсан.

1924-1925 онд Энэтхэг, Хималайн Сикким, Кашмираар судалгааны аялал хийж, төвд, санскрит хэлийг судалжээ.

1925-1928 онд эцэг Николай Рерихийн Төв Азийн экспедицид (Ладакх, Шинжаан, Монгол, Хятад, Төвөд) оролцсон. Юрий Рерих залуухан байсан боловч экспедицийн аюулгүй байдлыг хариуцаж, Төвөд, Монгол, Хинди хэлийг маш сайн сурсан байсан (Нийтдээ Юрий Рерих Европ, Азийн 30 гаруй хэл, аялгуугаар ярьдаг байсан гэж үздэг) тул нутгийн иргэдтэй төвөггүй харилцах боломжийг олгосон байдаг.

1934-1935 онд Юрий Рерих эцгийнхээ хамт Манжуур, Өвөр Монгол руу АНУ-ын Хөдөө аж ахуйн яамнаас зохион байгуулсан экспедицийг хөрсний элэгдэл, хортон шавьж тархахаас урьдчилан сэргийлэх ганд тэсвэртэй ургамлын үр цуглуулах зорилготой хийсэн. Энэхүү экспедиц нь цэвэр шинжлэх ухааны мэдлэг олж авахаас гадна хөдөө аж ахуйн өргөн хүрээний хамтын ажиллагаа, олон нийтийн хамтын ажиллагааг бий болгох нийгэм, соёлын зорилготой байв. Профессор Николай Рерих экспедицийг удирдаж, Юрий Рерих туслах бөгөөд эмийн судалгааг хариуцаж байв. Тэд ганд тэсвэртэй ургамал, ургамал, хөрсний цуглуулга, түүнчлэн уламжлалт эмчилгээний үнэ цэнэтэй жагсаалтыг цуглуулсан. Рерих газрын зураг хийж, экспедиц хийсэн бүс нутгийн гэрэл зураг авч судалгааг хийжээ. 1935 онд экспедицийн судалгааг Энэтхэг рүү буцаан шилжүүлж, Рерихүүд 1935 оны 10-р сард Кулу хөндийд буцаж ирсэн байна.

Манжуурын экспедицийн дараа Ю.Рерих Энэтхэгт олон жил амьдарсан. Түүний эцэг Николай Рерих 1947 онд нас баржээ. Тухайн нутаг дэвсгэрт болсон улс төрийн үймээн самууны улмаас Рерих эх Елена Рерихийн хамт Наггер дахь гэрээс нь 1956 он хүртэл амьдарч байсан Калимпонг руу нүүжээ. Эх Елена Рерих 1955 онд нас барж, 1957 онд Рерих Зөвлөлт Орос руу буцахаар шийджээ.

1957 онд тэрээр Иосиф Сталин нас барж Никита Хрущёвын дулаарлын үед ЗХУ-д иргэж ирээд мөн оны 9-р сарын 19-нд ЗХУ-ын ШУА-ийн Дорно дахины судлалын хүрээлэнгийн Энэтхэг, Пакистаны тэнхимийн түүх, гүн ухааны салбарын ахлах эрдэм шинжилгээний ажилтанаар ажилд оржээ. 1958 оны 3-р сарын 17-нд Дорно дахины судлалын хүрээлэнгийн эрдмийн зөвлөл нийтлэгдсэн бүтээлийн нийт дүнг (24 санал, нэг эсрэг санал) үндэслэн диссертаци хамгаалалгүйгээр шууд филологийн ухааны докторын зэрэг олгов. Энэхүү шийдвэрийг 1958 оны 10-р сарын 11-ний өдөр ЗХУ-ын Аттестатчиллын дээд комисс баталжээ.

ЗХУ-ын ШУА-ийн Дорно дахины хүрээлэнгийн Гүн ухаан, шашны түүхийн секторын эрхлэгчээр ажилласан байна.

Юрий Рерих 1960 оны 5-р сарын 21-нд Москва хотод зүрхний шигдээсээр нас баржээ. Түүнийг Новодевичий оршуулгын газарт оршуулжээ.

Үндсэн бүтээлүүд

Рерих Ю. Н. Тибетский язык. — М.: Эдиториал УРСС, 2001. — 136 с.
Тибетско-русско-английский словарь с санскритскими параллелями. — Вып.1 — 11 / Ред. Ю. Парфинович и В. Дылыкова. — М.: Наука, 1983—1993. — (АН СССР. Ин-т востоковедения).
Избранные труды / АН СССР. Ин-т народов Азии. — М.: Наука, 1967. (Текст на англ. яз.)
Рерих Ю. Н. Тибетская живопись / Пер с англ. А. Л. Барковой. — М.: МЦР; Мастер-Банк. — 2001.
Рерих Ю. Н. История Средней Азии: В 3 т. — Т.1. — М.: МЦР; Благотворительный фонд им. Е. И. Рерих; Мастер-Банк, 2004.
Рерих Ю. Н. История Средней Азии: В 3 т. — Т.2. / ред. И. И. Нейч. — М.: МЦР, 2007.
Рерих Ю. Н. К изучению Калачакры; Паралокасиддхи. 1967
Рерих Ю. Н. По тропам Срединной Азии / — Самара: Издательство «Агни», 1994.
Рерих Ю. Н. Удивительное жизнеописание Чаг лоцзавы, составленное Джуба Чойдаром (перевод с тибетского)
Рерих Ю. Н. Аланские дружины в эпоху монголов. Из журнала «Осетия», Париж, 1933 год, апрель — май — июнь.
Рерих Ю. Н. Буддизм и культурное единство Азии — М.: МЦР; Мастер-Банк, 2002. (Сборник статей, выпущенный к столетию со дня рождения ученого)
Рерих Ю. Н. Письма: В 2 т. — Т.1: 1919—1935 / Сост. Н. Г. Михайлова, предисл., прим. и указ. Т. О. Книжник, Н. Г. Михайлова, пер. с англ. Л. Г. Лоркина, И. В. Орловская и др. — М.: МЦР; Мастер-Банк, 2002.
Рерих Ю. Н. Письма: В 2 т. — Т.2: 1936—1960 / Сост. Н. Г. Михайлова, предисл., прим. и указ. Т. О. Книжник, Н. Г. Михайлова, пер. с англ. Л. Г. Лоркина, И. В. Орловская и др. — М.: МЦР; Мастер-Банк, 2002.
Рерих Ю. Н. Тибет и Центральная Азия: Статьи. Лекции. Переводы. — Самара, 1999.
Рерих Ю. Н. Звериный стиль у кочевников Северного Тибета. — М.: МЦР, 1992. — (Малая Рериховская библиотека). Скан-копия первого издания
Каталог тибетской коллекции. 1930.
Путешествие в сокровенную Азию. 1931.
Рерих Ю. Н. Владения архатов. 1929.
Рерих Ю. Н. Современная тибетская фонетика
Roerich G. N. Trails to Inmost Asia. Five Years of Exploration with the Roerichs' Central Asian Expedition. New Haven — London, 1931.
Roerich G. N. The Blue Annal. Calcutta, 1949,1953. Part I—II.
Roerich G. N. Le parler de l’Amdo. Etude d’un dialecte archaique du Tibet. Rome, 1958.