Хаумеа
Хаумеа, албан ёсоор (136108) Хаумеа (тэмдэг: .svg){kind=small}
)[12] нь Куйперийн бүс дахь одой гараг юм. Масс нь дэлхийн вангийн массын гуравны нэгтэй тэнцүү. Хаумеаг АНУ-д Калифорны техникийн институтын Майкл Брауны тэргүүлсэн баг Паломар одон орон судалгааны төвд 2004 онд, Испанид Хосе Луис Ортиз Мореногийн тэргүүлсэн баг Сьерра Невада одон орон судалгааны төвд 2005 онд нээжээ (энэ нь тодорхой бус). 2008 оны 9 сарын 17-нд Олон Улсын Одон Орны Холбоо түүнийг одой гараг болгон ангилжээ. Нэр нь Хавайн төрөлтийн бурхны нэр юм.
 Хаумеа ба түүний дагуулуу |
|
Нээлт
| |
|---|---|
| Нээсэн хүн | Браун болон бусад; Ортиз болон бусад (аль нь ч албан ёсны бус) |
| Нээсэн огноо | 2004 оын 12 сарын 28 (Браун болон бусад); 2005 оны 7 сар (Ортиз болон бусад) |
Нэршил
| |
| БГТ нэршил | (136108) Haumea |
| Өөр нэр | 2003 EL61 |
| Бага гаргийн ангилал |
одой гараг, плутоид, TNO(хасагдсан кубевано)[1][2] тав дахь түвшний 12:7 резонанс[3] |
| Эрин 2008-11-30 (юлианы өдөр 2454800.5) | |
| Апоцентр | 7,710 Гм 51.544 а.н. |
| Перицентр | 5,194 Гм 34.721 а.н. |
| Их хагас тэнхлэг | 6,452 Гм 43.132 а.н. |
| Эксентриситет | 0.195 01 |
| Орбитын үе | 103 468 өдөр (283.28 жил) |
| Дундаж орбитын хурд | 4.484 км/с |
| Дундаж гажилт | 202.67° |
| Хазайлт | 28.22° |
| Өгсөгч уулзварын уртраг | 121.10° |
| Перицентрийн аргумент | 239.18° |
| Дагуул | 2 |
Физик шинж чанар
| |
| Хэмжээсүүд | ≈1,960 × 1,518 × 996 км (Кек)[5] (≈1,436 км (диаметр)) 1,150 +250−100 км (диаметр) (Спитцер)[6] |
| Гадаргын талбай | ≈2X107 км2 |
| Масс | (4.006 ± 0.040)X1021 кг[7] |
| Дундаж нягтшил | 2.6–3.3 г/см³[5] |
| Экваторын гадаргын гравитацын хүч | 0.44 м/с² |
| Сансрын хоёрдугаар хурд | 0.84 км/с |
| Экватор дахь эргэх үе |
0.163 146 ± 0.000 004 өдөр (3.915 5 ± 0.000 1 цаг)[8] |
| Албедо | 0.7 ± 0.1[5] 0.84 +0.1−0.2[6] |
| Температур | <50 K[9] |
| Спектрал төрөл | ? |
| Үзэгдэх гэрэлтэлт | 17.3 (эсрэг)[10][11] |
| Абсолют гэрэлтэлт (H) | 0.17[4] |
.svg){kind=small}
Хаумеагийн хэлбэрт шууд ажиглалт хийгээгүй байгаа ч, гэрлийн муруйгаар нь тооцоо хийхэд эллипсойд хэлбэртэй (Хамгийн урт эргэлтийн тэнхлэг нь хамгийн багаасаа хоёр дахин их) хэмээн таамаг дэвшүүлж байгаа. Харин татах хүч нь гидростатик тэнцвэр тогтоход хүрэлцэхүйц хэмжээнд хүрсэн хэмээн үзэж байгаа тул одой гаргийн тодорхойлолтод нийцэж буй. Энэ хэлбэр болон маш хурдтай эргэлт, өндөр нягт, өндөр албедо (кристалл хэлбэртэй усны мөснөөс) зэрэг нь том мөргөлдөөний үр дүнд бий болсон гэж үзэж байгаа.
Эшлэл
засварлах- ↑ "Minor Planet Electronic Circular 2009-A63 : Distant Minor Planets (2009 JAN. 29.0 TT)" (2006 provisional Cubewano listing). Minor Planet Center. 2009-01-13. Татаж авсан: 2009-02-03.
{{cite web}}: External link in|format= - ↑ Marc W. Buie (2008-06-25). "Orbit Fit and Astrometric record for 136108". Southwest Research Institute (Space Science Department). Татаж авсан: 2008-10-02.
- ↑
D. Ragozzine; M. E. Brown (2007-09-04). "Candidate Members and Age Estimate of the Family of Kuiper Belt Object [[:Загвар:Mp]]". The Astronomical Journal. 134 (6): 2160–2167. doi:10.1086/522334. Татаж авсан: 2008-09-19.
{{cite journal}}: URL–wikilink conflict (help)CS1 maint: multiple names: authors list (link) - ↑ 4.0 4.1
"Jet Propulsion Laboratory Small-Body Database Browser: 136108 Haumea (([[:Загвар:Mp]])". NASA's Jet Propulsion Laboratory. 2008-05-10 last obs. Татаж авсан: 2008-06-11.
{{cite web}}: Check date values in:|date=(help); URL–wikilink conflict (help) - ↑ 5.0 5.1 5.2
D. L. Rabinowitz, K. M. Barkume, M. E. Brown, H. G. Roe, M. Schwartz, S. W. Tourtellotte, C. A. Trujillo (2006). "Photometric Observations Constraining the Size, Shape, and Albedo of Загвар:Mp, a Rapidly Rotating, Pluto-Sized Object in the Kuiper Belt". The Astrophysical Journal (preprint on arXiv). 639 (2): 1238–1251. doi:10.1086/499575.
{{cite journal}}:|format=requires|url=(help); External link in|format= - ↑ 6.0 6.1
John Stansberry, Will Grundy, Mike Brown, Dale Cruikshank, John Spencer, David Trilling, Jean-Luc Margot (2007-02-20). "Physical Properties of Kuiper Belt and Centaur Objects: Constraints from Spitzer Space Telescope". University of Arizona, Lowell Observatory, California Institute of Technology, NASA Ames Research Center, Southwest Research Institute, Cornell University. Татаж авсан: 2008-07-27.
{{cite web}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link) - ↑
Ragozzine, D. (2009). "Orbits and Masses of the Satellites of the Dwarf Planet Haumea = 2003 EL61". The Astronomical Journal.
{{cite journal}}: Unknown parameter|coauthors=ignored (|author=suggested) (help) - ↑ Pedro Lacerda, David Jewitt and Nuno Peixinho (2008-04-02). "High-Precision Photometry of Extreme KBO 2003 EL61". The Astronomical Journal. 135: 1749–1756. doi:10.1088/0004-6256/135/5/1749. Татаж авсан: 2008-09-22.
- ↑
Chadwick A. Trujillo, Michael E. Brown, Kristina Barkume, Emily Shaller, David L. Rabinowitz (February 2007). "The Surface of Загвар:Mp in the Near Infrared". The Astrophysical Journal (preprint). 655: 1172–1178. doi:10.1086/509861.
{{cite journal}}:|format=requires|url=(help); External link in|format= - ↑ "AstDys (136108) Haumea Ephemerides". Department of Mathematics, University of Pisa, Italy. Татаж авсан: 2009-03-19.
- ↑
"HORIZONS Web-Interface". NASA Jet Propulsion Laboratory Solar System Dynamics. Татаж авсан: 2008-07-02.
{{cite web}}: External link in|publisher= - ↑ JPL/NASA (2015-04-22). "What is a Dwarf Planet?". Jet Propulsion Laboratory. Татаж авсан: 2022-01-19.
Гадаад холбоос
засварлах- Visualization of Haumea's orbit by NASA
- (136108) Haumea, Hiʻiaka, and Namaka at Johnston's Archive.com (updated September 17, 2008)
- International Year of Astronomy 2009 podcast: Dwarf Planet Haumea (Darin Ragozzine)