Сэрэлт

«Сэрэлт» ᠰᠡᠷᠡᠯᠲᠡ— 1957 онд бүтсэн Монголын уран сайхны кино.

Сэрэлт
Найруулагч:	Сангижавын Гэндэн
Зохиол:	Ламжавын Ванган, Чойжилын Чимид
Дүрүүдэд:	Пүрэвжав - Лувсанжамцын Банзрагч, Даш - Цагааны Цэгмид, Пүрэвжав - Баяжихын Пүрэвээ, Бумаа - Түдэвийн Цэвээнжав Эмч - Г. Доржпалам
Хөгжмийн зохиолч:	Сэмбийн Гончигсумлаа
Зураглаач:	Дэжидийн Жигжид
Студи:	Монгол кино үйлдвэр
Нээлт:	1957 он
Хугацаа:	1:25:10
Улс:	Монгол
Хэл:	Монгол хэл

Агуулга

1928 оны үед Монголд шинжлэх ухааны эмнэлэг нэвтэрч эхлэх үед хөдөө орон нутагт ирсэн орос эмч эмэгтэй, нутгийн нэр хүндтэй маарамба нарын өрсөлдөөнөөр хуучны дадал заншил, үзэл бодол, шашны нөлөөг даван туулж хүмүүсийн үзэл бодолд эргэлт гарч, сэтгэхүйд шинэ ёс суртахуун хэрхэн төлөвшснийг үзүүлжээ..

Уран бүтээлч нар

Гол дүрийн хэдэн жүжигчин: Лувсанжамцын Банзрагч — Пүрэвжавын бага нас Баяжихын Пүрэвээ — Пүрэвжав их эмч Г.Доржпалам — Зөвлөлтийн эмч Түдэвийн Цэвээнжав — Бумаа З.Цэндээхүү — багш лам Цагааны Цэгмид — Даш Ч.Сосор — Мядаг Д.Янжинжав — Сүрэн Ж.Гүр — Жамц

Арын албаныхан: Монгол кино үйлдвэр — бүтээсэн газар Ламжавын Ванган, Чойжилын Чимид — зохиолч Сангижавын Гэндэн — найруулагч Дэжидийн Жигжид — зураглаач Ц.Доржпалам — зурагчин Сэмбийн Гончигсумлаа — хөгжмийн зохиолч УХДТеатрын симфони хөгжим — хөгжимчин Л.Найдан, З.Гаваа — дууны оператор

Киноны тухай дурсамжууд

Соёлын Гавьяат Зүтгэлтэн Лувсанжамцын Банзрагч Түүний дурсамжаас:

...1956 оны 9 дүгээр сарын дундуур кино зураг авалт эхэлсэн. 1957 онд одоогийн хөрөнгийн бирж байгаа газарт “Элдэв очир” гэж кино театр байсан. Тус кино театрт орой 19:00 цагаас гарч байлаа. Би энэ кинонд урлагийн алтан үеийнхэн болох агуу уран бүтээлчидтэй тоглосон. Тухайн үед 19 настай, жижигхэн биетэй хүүхэд байсан. Би Театр урлагийн сургуулийн жүжигчин, найруулагчийн сургуулийг төгссөн хүн. Энэхүү кино Монгол Улсын алдарт зохиолч тухайн үеийн Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улсын Төрийн соёрхолт, Урлагийн Гавьяат зүтгэлтэн Ламжавын Ванганы зохиол. Тэрээр Төрийн шагналт, зохиолч Чойжилын Чимид нар хамтарч уг киног бүтээсэн түүхтэй. Энэ алдарт кинонд урлагийн алтан үеийнхэн, тухайн үед Монгол даяар нэр нь алдаршиж, хүн бүрийн мэддэг агуу жүжигчид тоглосон гайхамшигтай сайхан үе. Тэр үед Ардын жүжигчин Цагааны Цэгмид, Ардын жүжигчин Зундуйн Цэндээхүү, Ардын жүжигчин Дашзэвэгийн Ичинхорлоо, тайзны зураачаар Ардын зураач Ц.Доржпалам, кино оперотароор Төрийн шагналт, Ардын жүжигчин Дэжидийн Жигжид ажилласан. Мөн ардчилсан хувьсгалыг үүсгэн байгуулагчийн нэг С.Зоригийн ээж С.Доржпалам тухайн үед Анагаахын их сургуульд нэг хоёрдугаар курсийн оюутан байхдаа тоглож, миний эгчийн дүрд буюу Сүрэнгийн дүрд тоглосон Д.Янжинжав гээд театрт дуучин, үүнээс гадна Жамсрангийн Гүр найруулагч, жүжигчин байсан хүн ажилласан. Гүр бол Жамцын дүр буюу миний ахад тоглосон. Энэ киноны найруулагчаар Урлагийн гавьяат жүжигчин манай алдартай найруулагчдын нэг Сангижавын Гэндэн зэрэг уран бүтээлчид ажилласан даа. Пүрэвжав хүүгийн дүрд тоглоно гэдэг бол надад сайхан боловч хүнд даалгавар байсан. Яагаад гэхээр театр урлагийн их сургуульд 2 дугаар курст орох гэж байсан учир ямар ч гэсэн анхны мэдэгдэхүүнтэй, мөн дээр нь алтан үеийн уран бүтээлчидтэй тоглох нь хүнд даалгавар байлаа. Тэдгээр хүмүүс бүгдээрээ надад маш их тусалдаг агуу их багш нар байсан. Энэхүү кино маань дэлгэцээр гараад 60 гаруй жил болж байна. Энэ түүхэн кинонд эдгээр мундаг хүмүүстэй тоглосондоо үргэлж бахархаж баярлаж явдаг. Монголын ард түмэн ч жүжигчдийг дүр, алдар суу, өөрсдийн байгуулсан гавьяа, ажил хөдөлмөрөөр нь үргэлж бахархаж, дурсаж байдаг. Тэр үед кинонд тоглосон хүмүүсийг киноны дүрээр нь дууддаг байсан. Намайг Банзрагч аа гэж дуудахаас илүүтэй Пүрэвжав аа хэмээн дууддаг байлаа. Тухайн үеийн нэг гайхамшигтай нь дүрээ хүмүүст ойлгуулж тэр зэрэгтэй тоглоход маань алдарт гавьяатуудын агуу их дэмжлэг, сургамж нөлөөлсөн юм. Тухайн кино анх гарахдаа “Оч” нэртэй байсан. Энэ нэр нь цаад утгаараа Монголын нийгэм улс төрийн байдал ямар байсан, Зөвлөлт Холбоот Улс, Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улсад хэрхэн тусалж байсан болон шарын шашин манайд ямар байр суурьтай байснаас улбаалан монголчууд биеэ хэрхэн авч явж байсан тухай харуулдаг шүү дээ. Тухайн үед Монголд маш олон аймшигт өвчин гарч байсан. Орос өөрсдийн гар бие оролцоотойгоор тусламж үзүүлдэг тийм сайхан үе байлаа. Тиймээс тэр гайхамшигтай үеийг бодож “Оч” нэрийг өгсөн болов уу гэж боддог. Тэгээд сүүлд нь Сэрэлт гээд сэргэсэн, дэгжиж дээшилсэн үеэр нь нэрлэж, тогтсон юм. Одоогийн Булган аймгийн Хишиг-Өндөр сумын төвийн бага эмнэлгийн байр дээр зураг авалтыг хийсэн. Зохиолын нэр дээр “Хайрхан” сумын эмнэлэг гэж нэр өгсөн. З.Цэндээхүү гуай бид хоёр сүүлдээ их дотноссон. Дээр үед лам байсан хүн юм гэнэ лээ, тэр үед ганц бие байсан. Тэгээд лам байсан учраас ламын амьдралыг их мэднэ. Намайг аваачиж хоол идүүлдэг байсан. Ганцаараа гэртээ завилаад сууна. Дээлээ өмсөөд шар дурдан бүсээ чанга ороогоод бүсэлнэ, их нямбай цэмцгэр, лам байсан нь их мэдэгддэг цэвэрч байсан. Намайг үргэлж Пүрэвжав аа л гэж дууддаг байлаа...

хэмээжээ.