Дайчин гүрний зоос

Дайчин гүрний зоос (манж: ᡩᠠᡳᠴᡳᠩ ᠵᡳᡴᠠ; мөллендорфф: Daicing jiha; уламжлалт ханз: 清朝貨幣; пиньинь: Qīngcháo Huòbì) нь мөнгө, зэс, гуулиар хийгдсэн төлбөрийн хэрэгсэлийн ерөнхий нэр юм. Манжийн дайчин гүрэн нь 1616-1912 он хүртэл хятад, монгол, төвд, шинжааныг эзлсэн гүрэн байв. Чин гүрний эхэн болон дунд үед Мин улсын зоосны хэв маягийг хуулан нүүрэн талд манж бичиг, ар талд эзэн хааны оны цолыг бичсэн зоос гаргаж байв. Жишээ нь: Канши тунбао, Цяньлун тунбао гэх мэт. Чин гүрний сүүлчээр европын улсуудын түрэмгийлэл, эдийн засгийн доройтлоос болж, европ загварын зоосыг үйлдвэрлэх болсон.

1616 онд Жяньжоу жүрчиний Нурхачи баатар бүх жүрчид аймгийг нэгтгээд, нэгдсэн улс байгуулж, улсын нэрийг Хожуу Алтан улс гэж нэрлэв. Тэгж байгуулахдаа монгол бичгийг үндэс болгож, манж бичиг зохиож, улс даяар хэрэглэж эхэлсэн. Хожуу Алтан улс байгуулагдснаас хойш, манж, хятад бичигтэй зоос хэвэнд цутгаж, 1 зоос нь 10 цэнгийн хэмжээтэй гарч байсан ч, бодит байдалд 10 цэнд хүрдэггүй байв.

Зоосны бичиг Латин галиг Нэрлэсэн үнэ Он Зураг Хааны нэр
Манж: ᠠᠪᡴᠠᡳ
ᡶᡠᠯᡳᠩᡤᠠ
ᡥᠠᠨ
ᠵᡳᡴᠠ
Abkai fulingga han jiha 1 вэнь 1616–1626
 
Нурхач
Хят:天命通寳 Tiān Mìng Tōng Bǎo 1 вэнь 1616–1626
 
Тэнгэрийн сүлдэт
Манж: ᠰᡠᡵᡝ
ᡥᠠᠨ
ᠨᡳ
ᠵᡳᡴᠠ
Sure han ni jiha 10 вэнь 1627–1643
 
Дээд Эрдэмт

Чин гүрний зоос (1636-1912)

засварлах
1644-1911 оны хооронд ашиглаж байсан манж бичигтэй зооснууд
Зоосны бичиг Латин галиг Үйлдвэрлсэн газар Муж Он цаг Зураг
Манж: ᠪᠣᠣ
ᠴᡳᠣᠸᠠᠨ
Boo Ciowan Өрхийн яам (hùbù, 戶部), Бээжин Жили 1644–1911
 
Манж: ᠪᠣᠣ
ᠶᡠᠸᠠᠨ
Boo Yuwan Үйлдвэрлэх яам (gōngbù, 工部), Бээжин Жили 1644–1908
 
Манж: ᠰᡳᡠᠸᠠᠨ Siowan Сюаньфу Жили 1644–1671
Манж: ᠪᠣᠣ
ᠰᠠᠨ
Boo San Шиань Шаньси 1644–1908
 
Манж: ᠯᡳᠨ Lin Линьцин Шаньдун 1645–1675
Манж: ᡤᡳ Gi Жижоу Жили 1645–1671

1854

Манж: ᠪᠣᠣ
ᡷᡳ
Boo zhi Баодин Жили 1747–1899
 
Манж: ᡨᡠᠩ Tung Датун Шэньси 1645–1649

1656–1674

Манж: ᠶᡠᠸᠠᠨ (1645–1729)

ᠪᠣᠣ
ᠵᡳᠨ
(1729–1908)

Yuwan (1645–1729)

Boo Jin (1729–1908)

Тайюань 1645–1908
 
Манж: ᠶᡡᠨ Yūn Миюнь Жили 1645–1671
Манж: ᠴᠠᠩ (1646–1729)

ᠪᠣᠣ
(1729–1908)

Cang (1646–1729)

Boo U (1729–1908)

Ухань Хубэй 1646–1908
 
манж: ᠪᠣᠣ
ᡥᠣ
Boo Ho Кайфэн Хэнань 1647

1729–1731 1854–1908

 
манж: ᠪᠣᠣ
ᡶᡠᠩ
Boo Fung Фэнтянь Фэнтянь 1647–1648

1880–1908

 
Манж: ᠪᠣᠣ
ᠴᠠᠩ
(1647–1729)

ᡤᡳᠶᠠᠩ (1729–1908)

Boo Chang (1647–1729)

Giyang (1729–1908)

Нанчан Жянши 1647–1908
 
Манж: ᠨᡳᠩ Ning Жяннин Жянсү 1648–1731
 
Манж: ᠪᠣᠣ
ᡶᡠ
Boo Fu Фужоу Фужянь 1649–1908
 
Манж: ᠪᠣᠣ
ᠵᡝ
Boo Je Ханжоу Жөжян 1649–1908
 
манж: ᡩᡠᠩ (1649–1729; 1887–1908)

ᠪᠣᠣ
ᠵᡳ
(1729–1887)

Dung (1649–1729; 1887–1908)

Boo Ji (1729–1887)

Жина Шаньдун 1649–1738

1854–1870 1887–1908

манж: ᠪᠣᠣ
ᠶᠣᠨᠨ
Boo Yonn Күньмин Юньнань 1653–1908  
Манж: ᠪᠣᠣ
ᠴᡠᠸᠠᠨ
Boo Cuwan Чэнду Сычуань 1667–1908
 
Манж: ᡤᡠᠩ Gung Гончан Ганьсү 1667–1740

1855–1908

 
Манж: ᠪᠣᠣ
ᠰᡠ
Boo Su Сүжоу Жянсү 1667–1908
 
Манж: ᠪᠣᠣ
ᠨᠠᠨ
Boo Nan Чанша Хунань 1667–1908
Манж: ᠪᠣᠣ
ᡤᡠᠸᠠᠩ
Boo Guwang Гуанжоу Гуандун 1668–1908
 
Манж: ᠪᠣᠣ
ᡤᡠᡳ
Boo Gui Гуйлин Гуанши 1668–1908
 
Манж: ᠪᠣᠣ
ᡤᡳᠶᠠᠨ
Boo Giyan Гуйянь Гуйжоу 1668–1908
 
манж: ᠵᠠᠩ Jang Жанжоу Фужянь 1680–1682
манж: ᠪᠣᠣ
ᡨᠠᡳ
Boo Tai Тайвань Тайвань 1689–1740

1855–1894

 
манж: ᠪᠣᠣ
ᠠᠨ
Boo An Жяннин Аньхуй 1731–1734
 
манж: ᠪᠣᠣ
ᡷᡳ
Boo Jy Баодин Жили 1745–1908
Манж: ᠶᡝᡵᡴᡳᠶᠠᠩ Yerkiyang Яркэнд Шинжаан 1759–1864
 
Манж: ᡠᠰᡥᡳ Ushi Үши 1766–1911
 
Манж: ᠪᠣᠣ
Boo I Кульжа 1775–1866
 
Манж: ᠪᠣᠣ
ᠶᠣᠨᠨ
(1733–1799)
ᠪᠣᠣ
ᡩᠣᠩ
(1799–1908)
Boo Yonn (1733–1799)
Boo Dong (1799–1908)
Дунхуан Юньнань 1800–1908
 
Манж: ᠪᠣᠣ
ᡬᡳ
Boo Gi Жижоу

Гирин

Хэбэй (1851–1861)

Жилинь (1861–1912)

1851–1912
 
Манж: ᠪᠣᠣ
ᡩᡝ
Boo De Чэндэ Жили 1854–1858
манж: ᡴᠠᠰᡥᡤᠠᡵ Kashgar Кашгар Шинжаан 1855–1908
 
Манж: ᠪᠣᠣ
ᡩᡳ
(1855–1886; 1907–1908)

ᠶᡠᠸᠠᠨ (1886–1907)

Boo Di (1855–1886; 1907–1908)

Yuwan (1886–1907)

Өрөмч 1855–1864

1886–1890 1907–1908

 
Манж: ᡴᡠᠴᠠ Kuca Куча 1857–1908
 
Манж: ᠪᠣᠣ
ᠵᡳᠶᡝᠨ
Boo Jiyen Тяньжинь Жили 1880–1908
 
Манж: ᡥᡡ Hu Дагу 1880–1908
Манж: ᠪᠣᠣ
ᡤᡠᠩ
Boo Gung Күньшан Жянсү
Манж: ᠠᡴᠰᡠ Aksu Аксу Шинжаан
 
Манж: ᠵᡳᠩ Jing Жинжоу Хубэй 1648–1657

Түвдийн мөнгө

засварлах
Зоосны бичиг Кирилл галиг Нэрлэсэн үнэ Он Зураг Хааны нэр
Хят:乾隆寶藏 Чяньлун Баозан 1 мөнгө 1792-1796
 
Тэнгэр тэтгэгч
Хят:嘉慶寶藏 Жячин Баозан 1 мөнгө 1796–1820
 
Сайшаалт ерөөлт
Хят:道光寶藏 Даогуан Баозан 1 мөнгө 1822–1837
 
Төр гэрэлт
Хят:宣統寶藏 Шюаньтун Баозан 1 мөнгө 1910-1911
 
Хэвт ёс

Орчин үеийн зоосон мөнгө

засварлах

 

Энэ өгүүлэл дутуу дулимаг бичигджээ. Нэмж гүйцээж өгөхийг хүсье.

Холбоотой хуудас

засварлах