Горно-Алтайск (алт. Туулу Алтай; Орос: Горно-Алтайск, монголоор Уулын Алтай) нь Оросын Холбооны Улсын өөртөө засах Бүгд Найрамдах Алтай Улсын нийслэл хот юм. Энэхүү хот нь 64.505 оршин суугчтай (мэдээ: 2021 оны байдлаар). 1932 оноос өмнө -Улала, 1932-1948 онуудад - Ойрот-Тура гэж нэрлэдэг байсан.

Горно-Алтайск
Горно-Алтайск
Бусад галиглал
 • АлтайТуулу Алтай
Горно-Алтайскийн үзэмж
Горно-Алтайскийн үзэмж
Flag of Горно-Алтайск
Горно-Алтайск Сүлд
Дуулал: Байхгүй[a]
Байршил: Горно-Алтайск
Map
Горно-Алтайск is located in Орос
Горно-Алтайск
Горно-Алтайск
Байршил: Горно-Алтайск
Горно-Алтайск is located in Бүгд Найрамдах Алтай Улс
Горно-Алтайск
Горно-Алтайск
Горно-Алтайск (Бүгд Найрамдах Алтай Улс)
Солбицол: 51°57′N 85°58′E / 51.950°N 85.967°E / 51.950; 85.967Солбицол: 51°57′N 85°58′E / 51.950°N 85.967°E / 51.950; 85.967
Улс Орос
Холбооны субъектБүгд Найрамдах Алтай Улс[1]
Байгуулагдсан1824[2]
Одоогийн статус2 сарын 27, 1928[2]
Засаг захиргаа
  БиетХотын депутатуудын зөвлөл[3]
  Хотын дарга[5]Ольга Сафронова[4]
Газар нутаг
  Нийт95.5 км2 (36.9 миль2)
Өндөр
290 м (950 фут)
Хүн ам
  Нийт56,933
  Тооцоо 
(2018)[8]
63,214 (+11%)
  Байр289-д (2010 онд)
  Нягтрал600/км2 (1,500/миль2)
  Харьяалагдах нэгжГорно-Алтайск хотын тойрог[1]
  Нийслэл ньБүгд Найрамдах Алтай Улс[9]
  Нийслэл ньГорно-Алтайск хотын тойрог[1]
  Хотын тойрогГорно-Алтайск хотын тойрог[10]
  Нийслэл ньГорно-Алтайск хотын тойрог[10]
Цагийн бүсUTC+6 (UTC+7 Edit this on Wikidata[11])
Шуудангийн код[12]
649000, 649002, 649006, 649007, 649700
Залгах код(ууд)+7 38822
OKTMO ID84701000001
Вэб сайтwww.gornoaltaysk.ru

Нэрний үүсэл засварлах

19 дүгээр зууны эхэн үед түрэг гаралтай Телеут хэмээх үндэстэн сууршиж байжээ. Улалу голын эрэг дээр бий болсон суурин учраас ийм нэртэй болсон.

1824 онд Бийск хотоос анхны оросууд газар нутгаа тэлж ирээд суурьшсан байна. Алтайн шашны төлөөлөл буюу оросын үнэн алдартны шашны төлөөлөл суурьшихад ихээхэн үүрэг гүйцэтгэсэн байна. Шашны төлөөллийн араас орос худалдаачид ирж суурьшсан байна.

1922 онд ЗХУ-ын бүрэлдэхүүнд автономит Ойрд бүс нутаг үүсэхэд Улала түүний төв болж сүүлд 1928 онд хотын статустай болжээ.

Газар зүй засварлах

Уг хот нь Баруун Сибирийн өмнөд хэсэгт, Алтайн нурууны баруун хойд захад, Барнаул хотоос зүүн урагш 200 километрийн зайд оршдог. Энэ нь сибирийн хот Новосибирскээс Монголын хил хүртэлх зайн яг тал нь юм. Горно-Алтайск нь Хатан голын баруун цутгал болох Майма гол Хатан голд цутгах цутгалын дээхэн хөндийд оршдог. Цаг агаарын хувьд эх газрын уур амьсгал давамгайлна.

Горно-Алтайск нь Бүгд Найрамдах Алтай Улсын цорын ганц хот бөгөөд хүн амын нягтшил багатай тус улсын нийт хүн амын дөрөвний нэг орчим нь энд амьдардаг. Хотыг Майма районы нутаг дэвсгэр хүрээлэх хэдий ч бие даас районгүй хотын тойргийг бүрдүүлнэ.

Горно-Алтайск нь төмөр замтай холбогдоогүй, харин хотоос 100 км-ийн зайтай орших Бийск рүү төмөр замын тавих төсөл хийгдэж байгаа аж (2007 он). Хотоос баруун хойд зүгт орших Майма тосгонд хот хоорондын нислэг үйлдэх Горно-Алтайск нисэх буудал бий. Маймагаар дайран өнгөрөх холын тээврийн зам Р256 (Чуягийн холын зам) нь Алтайг Сибирьтэй болон Монголын баруун бүстэй холбоно.

Хүн ам засварлах

Огноо Оршин суугч
1926 5.691
1939 24.045
1959 27.534
1970 34.413
1979 40.296
1989 46.436
2002 53.538
2010 56.933
2021 64.505

Тайлбар: Хүн амын тооллогын мэдээ

Шинжлэх ухаан ба боловсрол засварлах

Горно-Алтайск Улсын Их Сургууль нь анх 1949 онд ЗХУ-ын Сайд нарын Зөвлөлийн шийдвэрээр 2 жилийн сургалттай Горно-Алтайскийн Багшийн Дээд Сургууль нэртэйгээр байгуулагдаж байжээ. 1953 онд Багшийн дээд сургууль нь «Сурган Хүмүүжүүлэх Ухааны Дээд Сургууль» болж өргөжсөн байна.

1993 онд Горно-Алтайскийн сурган хүмүүжүүлэх ухааны дээд сургууль, Горно-Алтайскийн хөдөө аж ахуйн техникумын суурин дээр Горно-Алтайскийн Улсын Их сургуулийг байгуулсан байна.

Одоогоор 390 багш, 4000 оюутантай үйл ажиллагаагаа явуулж байгаа ажээ.

Тэмдэглэл засварлах

  1. Горно-Алтайскийн хуулийн 3-р зүйлд зааснаар Горно-Алтайскийн албан ёсны бэлгэдэлд төрийн дуулал ороогүй болно.

Эх сурвалж засварлах

  1. 1.0 1.1 1.2 1.3 Иш татахад гарсан алдаа: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Ref3
  2. 2.0 2.1 Иш татахад гарсан алдаа: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Hist
  3. Charter of Gorno-Altaysk, Article 26.1
  4. Official website of Gorno-Altaysk. Mayor of Gorno-Altaysk Archived January 11, 2023, at the Wayback Machine. Olga Safronova (Орос хэлээр)
  5. Charter of Gorno-Altaysk, Article 26.2
  6. Official website of Gorno-Altaysk. General information Archived April 9, 2014, at the Wayback Machine. (Орос хэлээр)
  7. Russian Federal State Statistics Service (2011). "Всероссийская перепись населения 2010 года. Том 1" [2010 All-Russian Population Census, vol. 1]. Всероссийская перепись населения 2010 года [2010 All-Russia Population Census] (in Russian). Federal State Statistics Service. {{cite web}}: Cite has empty unknown parameter: |1= (help)CS1 maint: unrecognized language (link)
  8. "26. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года". Retrieved 23 Нэгдүгээр сар 2019.
  9. Иш татахад гарсан алдаа: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Capital
  10. 10.0 10.1 Иш татахад гарсан алдаа: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Ref4
  11. "Об исчислении времени". Официальный интернет-портал правовой информации (in Russian). 3 June 2011. Retrieved 19 January 2019.{{cite web}}: CS1 maint: unrecognized language (link)
  12. Почта России. Информационно-вычислительный центр ОАСУ РПО. (Russian Post). Поиск объектов почтовой связи (Postal Objects Search) (Орос хэлээр)
  13. Altai Republic Territorial Branch of the Federal State Statistics Service. Численность населения по полу и отдельным возрастным группам на 1 января 2013 года (Орос хэлээр)

Цахим холбоос засварлах

  Commons: Горно-Алтайск – Викимедиа зураг, бичлэг, дууны сан