Юань Шикай

Юань Шикай (Хятад: 袁世凯; 1859 он 9-р сарын 16-ны өдөр төрсөн—1916 он 6-р сарын 6-ий өдөр нас барсан) Чин улсын сүүлчийн үеийн чухал цэргийн явдлын зүтгэлтэн, улс төрч , дипломат, умардын шинэ цэргийг удирдагч, орчин үеийн дундад улсын улс төр, сурган хүмүүжил зэрэг талын хятад үндэстэний уламжлалт соёлын сэргээхэд чухал хувь нэмэр үзүүлсэн, дундад улсын цагдаагийн захиргаа, дундад улсын хууль цаазын одоогийн суурийг тавигч, дундад иргэн улс байгуулах зангилаа хүн болно. Тэрээр Манж Чин улсын сайд нарын зөвлөлийн Ерөнхий сайд, дундад иргэн улсын цагийн их ерөнхийлөгч ба дундад иргэн улсын их ерөнхийлөгч зэрэг тушаалыг хашиж байжээ .

Юань Шикай
Төрсөн	1859 оны 9 сарын 16 Манж Чин улс
Нас барсан	1916 оны 6 сарын 6 Хятадын эзэнт гүрэн
Үндэстэн	хятад
Ажил	генерал, улс төрч

Манж болон хятадын генерал, улс төрч хүн бөгөөд Манж Чин улсын сүүлийн үед өөрийн нэр хүндтэй байдлыг чадварлаг ашиглан түүнийг хятадын төрөөр солих үйл ажиллагааг зохион байгуулсан бөгөөд Дундад Иргэн Улс буюу Бүгд Найрамдах Хятад Улсын анхны ерөнхийлөгч байсан хүн юм. Амьдралын сүүлийн жилүүдэд Бүгд найрамдах засаглалыг хаан засгаaр сольж хятадын хаан улсыг зарлан тунхаглаж өөрийгөө Хоншиан эзэн хаан гэж зарласан байна. Богд Хаант Монгол Улсыг үл хүлээн зөвшөөрч түүнийг хятадад нэгтгэх бодлого баримталж байсан хүн юм.

Намтар

Юань Шикай Тайпинийн бослогын үеэр Хэнан мужид удам дамжсан цэргийн хүмүүсийн гэр бүлд төрж, ирээдүйн дарангуйлагчийн эцэг эх нь дийлдэшгүй бэхлэгдсэн бүсийг зохион байгуулахад чухал үүрэг гүйцэтгэсэн. Уламжлалт тулааны сургаалиар хүмүүжсэн Юань Шикай тулааны урлаг төгөлдөржүүлэхэд ихээхэн анхаардаг байжээ. Тэрээр Ли Хунжангаар удирдуулсан Анхуйн армид (Аньхуй мужид байгуулагдсан тул ийнхүү нэрлэсэн) нэгдэн, Япон улсыг бүс нутагт нэвтрүүлэхгүйн тулд Солонгост илгээсэн байна. Солонгос дахь улс төрийн хямрал ирээдүйн дарангуйлагчийн зохион байгуулалтын авьяасыг бий болгох боломжийг олгосон. 1885 онд Юань Шикай Сөүл дэх Хятадын элчээр томилогдсон бөгөөд Хятад-Японы дайн эхэлснээр түүний идэвхтэй, үнэнч байдал үнэлэгдсэн юм.

Хятадын флотыг устгаж, Японтой хийсэн дайнд арми нь ялагдсанаар Хятад улс зэвсэгт хүчнийхээ бүтцийг үндсээр нь өөрчлөх зорилт тавьжээ. 19-р зууны сүүл үеэс Юань Шикай Бэйянгийн армийг байгуулахад идэвхтэй оролцож иржээ. 1900 оны Ихэтуаны бослогын үеэр Юань Шикай Хятадын бусад бүс нутгийн аюулгүй байдлыг хангах нэрийдлээр Бэйянгийн томоохон хүчийг ялагдалаас аварч, байлдааны бүсээс нэн даруй гаргаж чадсан байна.

1901 онд Ли Хунжаныг нас барсны дараа тэрээр Жили мужийн захирагч, Бэйян армийн командлагчийн (Германы загварын дагуу зэвсэглэсэн, бэлтгэгдсэн тус улсын хоёр шинэ армийн нэг) албан тушаалыг хүлээн авав. Бэлэвсэрсэн Хатан хаан Цыши том албан тушаалд томилогдсон нь Юань Шикайгийн Хятадын хувь заяаг атгах байр суурийг улам бэхжүүлсэн юм. Юань Шикай Чин гүрний улс төрийн шинэчлэл, тэр дундаа Боловсролын яам, Цагдаагийн яамыг байгуулахад идэвхтэй үүрэг гүйцэтгэсэн байна. Тэрээр Хятад, Манж хоёрын хооронд арьсны өнгөөр ялгаатай гэх мэт хууль эрх зүйн тэгш байдлыг дэмжсэн. Юань Шикай хүчирхэгжихээс эмээж, хатан хаан 1908 онд нас барахаасаа өмнө ихэмсэг жанжны цаазаар авах тушаал өгсөн боловч ирээдүйн дарангуйлагч бүх албан тушаалаа залуу эзэн хааны ван Пу И-д үлдээж, төрөлх аймагтаа буцсан байна.

1911 онд Засгийн газрын эсрэг дахин бослого гарч, Юань Шикай дахин эрэлт хэрэгцээтэй болж, ерөнхий сайдаар томилогдож, нэгдүгээр зэргийн хоу цол (一等侯) хүртэв. Юань Шикай армийг удирдан гартаа асар их хүчийг төвлөрүүлж чаджээ. Нэг талаас тэрээр тус бүр мужуудад Бүгд найрамдахчуудын эсрэг шийдэмгий кампанит ажил хийж, нөгөө талаас тэдэнтэй хүнд хэцүү хэлэлцээр хийж, өөрийн нөхцөлийг тулгаж, эрх мэдлээ алдахгүй байхыг хичээв. Тэрээр Бүгд найрамдах намын нөхцлөөр Засгийн эрхийг шууд авахаас татгалзаж, эцэст нь Сунь Ятсен ерөнхийлөгчөөр сонгогдов. Дараачийн хүнд хэцүү хэлэлцээрүүд нь Юань Шикайг Манжийн хаант улсыг түлхэн унагах тухай хэлэлцээ хийж, Дундад Иргэн улсын анхны Ерөнхийлөгчөөр сонгогдов.

Дундад Иргэн улсын 3 дахь жилийн мөнгөн доллар дээрх Юань Шикайн хөрөг

Юань Шикай Дундад Иргэн улсын ерөнхийлөгч болж, эзэн хааныг хаан ширээнээс огцруулахаар тулгасны дараа их гүрнүүд болон орон нутгийн цэргийн удирдагчдын аль алинд нь бутран бутарсан сүйрсэн улсыг өвлөн авсан юм. Ийм нөхцөлд Юань Шикай өөрийгөө бүх насаар нь ерөнхийлөгч байхаар шийдэж, 1913 онд дарангуйлагчийн эсрэг хувьсгал хийсэн Үндэсний ассамблейг тараажээ. Юань Шикай бослогыг дарж, Хятадын эзэнт гүрнийг байгуулж, түүний бодлоор удаан тэвчиж байсан Хятад улсыг тогтвортой байдал, тусгаар тогтнол, эв нэгдэл, хөгжил цэцэглэлтээр хангах байжээ. Гэвч Юань Шикай эцэс төгсгөлгүй хэлмэгдүүлэлт, төрийн тулгамдсан асуудлыг шийдвэрлэх чадваргүй, хавчлага хавчлагын гаж донтон нь бүх намыг өөрийгөө хэмээн зарласан эзэн хааны эсрэг эргүүлж, Юань Шикай эрх мэдлээсээ татгалзахад хүргэсэн байна. Юань Шикай бөөрний дутагдал өвчнөөр нас барж, эцэс төгсгөлгүй тэмцлийн улмаас эмх замбараагүй болсон улсыг үлдээжээ.