Сэтгүүлчийн ёс зүй ба хэм хэмжээ
Сэтгүүлчийн ёс зүй, стандарт гэдэг нь сэтгүүлчдэд хамааралтай ёс зүйн зарчим, сайн туршлагыг агуулж байдаг. Хэвлэл мэдээллийн ёс зүйн нэг хэсэг болсон сэтгүүл зүйн мэргэжлийн ёс зүйг "ёс зүйн дүрэм" ба "сэтгүүлзүйн дэг жаяг" гэж нэрлэдэг. Үндсэн зарчим, дэг жаяг нь мэргэжлийн сэтгүүл зүйн холбоод, бие даасан хэвлэл мэдээллийн байгууллага, нийтлэл нэвтрүүлэг, цахим мэдээллийн хэрэгсэл болоод байгууллагууд ихэвчлэн хэрэглэдэг.
Тиймээс янз бүрийн зарчмууд бага зэрэг ялгаатай байж болох ч ихэнх нь “үнэн бодит байдал”, “үнэн зөв байдал”, “бодитой байдал”, “алагчлалгүй байдал”, “шударга байдал”, “олон нийтийн өмнө хариуцлага хүлээх зарчим” зэргийг багтаасан нийтлэг бүрэлдэхүүн хэсэгт хуваадаг бөгөөд эдгээр нь шинэ мэдээ мэдээллийг олж авахаас эхлээд, дараа нь олон нийтэд түгээх үйл явцтай нягт хамааралтай байдаг.
Ёс зүйн өргөн хүрээний ойлголт, мэдлэгийн тогтолцооны нэгэн адил сэтгүүл зүйн ёс зүйд "хор хөнөөлийг хязгаарлах" зарчим багтдаг. Энэ нь тайлангаас зарим дэлгэрэнгүй мэдээллийг, тухайлбал, насанд хүрээгүй хүүхдүүдийн нэр, гэмт хэргийн хохирогчдын нэр мэдээлэл гэх мэтийг ил гаргахгүй байх, эсвэл огт хамааралгүй мэдээнд хүүхдийн дүр дүрслэлийн ашиглах байх зэрэгтэй холбоотой байх боломжтой.
Сэтгүүл зүйн ёс зүйн зарим журам, ялангуяа Европын зарим зарчимд “арьс өнгө”, “шашин шүтлэг”, “бэлгийн чиг баримжаа”, “бие бялдар”, “оюун санааны хөгжлийн бэрхшээл” зэрэг шинж чанаруудыг үндэслэн ялгаварлан гадуурхсан тодруулга мэдээ оруулахыг хориглох асуудал багтдаг.
Сэтгүүл зүйн ёс зүйн дүрмүүд нь хүлээн зөвшөөрөгдөх сэтгүүлчийн мэргэжлийн үйл ажиллагааг тодорхойлох замаар мэдээлж буй сэтгүүл зүйн бүтээлийн найдвартай байдлыг хангахад чиглэдэг.
Сэтгүүл зүйн зарчмын зорилго засварлах
Сэтгүүлч ёс зүйтэй ажиллах удирдамж нь сэтгүүлчдэд ёс зүйн асуудлыг шийдвэрлэх, шийдвэрлэхэд нь тусалдаг. Ийм нөхцөл байдлаас зайлсхийх боломжгүй тохиолдолд мэдээлсэн мэдээллийг хүлээн авагчид тайлагнах явцад гарч болзошгүй гажуудлыг үнэлэхийн тулд тэдгээрийг тодруулах ёстой. Зарчим ба дэг жаяг нь сэтгүүлчдэд өөрийгөө хянах, өөрийгөө ёс суртахуунлаг болгож засах нөхцөл боломжийг бүрдүүлдэг.
Сэтгүүл зүй нь таван үнэт зүйлийг удирдлага болгодог. Үүнд:
- Шударга байдал: Сэтгүүлчид үнэнч шударга байх ёстой. Худал болохыг мэдсээр байж мэдээлэх, баримтыг төөрөгдүүлсэн байдлаар мушгин гуйвуулан мэдээлэхийг хүлээн зөвшөөрөхгүй буюу хориглоно.
- Хараат бус ба бодитой байдал: Сэтгүүлчид санхүүгийн эсвэл хувийн сонирхол бүхий сэдвээр өөрсдөд нь тодорхой ашиг тус өгөх сэдвүүдээс зайлсхийнэ. Ингэснээр сонирхол нь сэтгүүлчдийн бүтээл нь нэг талыг барьсан, эсвэл нэг тийш хэвийсэн мэдээ мэдээллээс сэргийлнэ. Сэтгүүлч санхүүгийн болон хувийн ашиг сонирхолтой байж болзошгүй тохиолдолд тухайн ашиг сонирхлыг нь ил болгох ёстой.
- Тэнцвэртэй: Сэтгүүлчид баримтыг хараат бус, төвийг сахисан байдлаар харуулах ёстой. Шударга бус арга замаар олсон баримтыг хүлээн зөвшөөрөх боломжгүй.
- Хичээл зүтгэл: Сэтгүүлч мэдээ сурвалжилга бэлтгэхдээ сэдвээ сайн ойлгуулахын тулд холбогдох баримтуудыг цуглуулж танилцуулах ёстой.
- Хариуцлага: Сэтгүүлч нь өөрийн ажил, бүтээлдээ буюу бичсэн зүйлийнхээ хариуцлага хүлээх, шүүмжлэл авах зэрэг нийтлэл мэдээнээс үүдсэн гарах үр дагаврыг хүлээн авахад бэлэн байх ёстой.
Мөн үзэх засварлах
Гадаад холбоос засварлах
Хэвлэл мэдээллийн ёс зүйн зарчим