Википедиа

Дели

Энэтхэгийн нийслэл Шинэ Дели хуудастай андуурч болзошгүй.

Дели (хинд. दिल्ली; панж. ਦਿੱਲੀ; урдү. دلی; заримдаа Дилли гэдэг) нь Энэтхэгт хүн амаараа хоёрт орох 17 сая хүн амтай метрополис[16] бөгөөд Делийн Үндэсний Нийслэлийн Нутаг дэвсгэр хэмээх албан ёсны нэртэй холбооны засгийн газраас удирддаг нутаг дэвсгэр юм. Хойд Энэтхэгийн Панжаб бүс нутаг дахь Ямуна мөрний эрэг дээр байрладаг тус хот нь дэлхийн хамгийн эрт хүн суурьшсан хотуудын нэг болно.

Дели
Delhi
Мегахот болон холбооны нутаг дэвсгэр
Делийн Үндэсний нийслэлийн нутаг дэвсгэр
Хумаюны бунхан
Кутуб Минар цогцолбор
Жама сүм
Улаан цайз
Энэтхэгийн хаалга
Дигамбар Жайн сүм
Гэгээн Жеймсийн сүм
Хайдарабадын байшин
Бадамлянхуа сүм
Map
Делийн интерактив газрын зураг
Солбицол: 28°36′36″N 77°13′48″E / 28.61000°N 77.23000°E / 28.61000; 77.23000Солбицол: 28°36′36″N 77°13′48″E / 28.61000°N 77.23000°E / 28.61000; 77.23000
Улс Энэтхэг
Бүс нутагУмард Энэтхэг
Нийслэл, Делийн султант улс1214
Нийслэл, Их Могол Улс1526, Агратай үе үе
Шинэ Дели, нийслэл, Британийн Энэтхэг12 сарын 12, 1911
Шинэ Дели, нийслэл, Энэтхэгийн Доминион1947
Шинэ Дели, нийслэл, Энэтхэг1 сарын 26, 1950
Холбооны нутаг дэвсгэр[1][2]11 сарын 1, 1956
Үндэсний нийслэлийн нутаг дэвсгэр[3]2 сарын 1, 1992
Засаг захиргаа
 • БиетДелийн засгийн газар
 • Орон нутгийн захирагчВинай Кумар Саксена[4]
 • Ерөнхий сайдАтиши Марлена Сингх (AAP)
 • Хууль тогтоох байгууллагаНэг танхимт (70 суудал)
Газар нутаг
[5]
 • Мегахот болон холбооны нутаг дэвсгэр1,484 км2 (573 бээр2)
 • Ус18 км2 (6.9 бээр2)
Өндөр
200–250 м (650–820 фут)
Хүн ам
 (2011)[6]
 • Мегахот болон холбооны нутаг дэвсгэр16,787,941
 • Нягтрал11,000/км2 (29,000/бээр2)
 • Хотын нутаг
[7]
16,349,831 (2-т)
 • Мегахот
[6]
11,034,555 (2-т)
 • Их хот (ҮНБН-ийн зарим хэсэг багтсан) (2018)
[8]
28,514,000 (1-т)
Хэл, аялга
 • Албан ёсны
 • Нэмэлт албан ёсны
ДНБ (2023–24)
[10]
 • Мегахот болон холбооны нутаг дэвсгэр₹11.08 их наяд ($140 тэрбум)[10]
 • Нэг хүнд ноогдох₹513,131 ($6,400)[11]
 • Их хот (ХАЧП)$521.5 тэрбум[12]
Цагийн бүсUTC+5.30 (ЭСЦ)
ШИД[13]
110000 – 110099
Бүсийн дугаар+91 11
ISO 3166 кодIN-DL
Улсын дугаарDL
Олон улсын нисэх буудалИндира Ганди нисэх буудал
МетроДелийн метро
ХХИ (2018)▲ 0.839[14] (маш өндөр)
Хүйсийн харьцаа (2011)868 ♀/1000 ♂[15]
Вэб сайтdelhi.gov.in
1639 онд Шахжаханы байгуулсан Ред Форт нь Энэтхэгийн тусгаар тогтнолын өдөр Энэтхэгийн Ерөнхий сайд ард түмэндээ хандаж үг хэлдэг газар болсон

Дели нь дундад зууны үед Энэтхэгийн хэд хэдэн эзэнт улсын нийслэл болж байсан бөгөөд баруун хойд Энэтхэг болон Энэтхэг-Гангын тал газрын хоорондох худалдааны эртний зам дагуу байрладаг нэгэн том хот юм. Энэ хотод эртний болон дундад зууны үетэй холбоотой түүхэн хөшөө дурсгал, археологийн олдвор, үлдэгдэл их бий. Моголын эзэн хаан Шахжахан өдгөө "Хуучин Дели" хэмээх хотыг байгуулсан нь 1649-1857 онд Моголын Эзэнт гүрний нийслэл болж байв.


Британийн Зүүн Энэтхэгийн Компани XVIII-XIX зууны үед Энэтхэгийн ихээхэн хэсгийг хяналтдаа оруулж, тус компани болон Британийн Ражийн удирдлага дор Калькуттаг нийслэл болгожээ. Нэгдсэн Вант Улсын V Жорж 1911 онд нийслэлийг Дели рүү буцаан нүүлгэж, Шинэ Дели хэмээх шинэ хот байгуулахаар болсноо зарлах хүртэл Калькутта ийнхүү нийслэлийн үүрэг гүйцэтгэжээ. 1947 онд Энэтхэг Британий ноёрхлоос тусгаар тогтносны дараа Шинэ Дели Энэтхэгийн нийслэл бөгөөд засаг захиргааны төв нь болсон. Ийнхүү Шинэ Делид холбооны засгийн газрын гол гол байрууд, үүний дотор Энэтхэгийн парламент байрлах болсон.

Улс орны өнцөг булан бүрээс хүмүүс цагаачлан ирсээр Дели олон соёлыг агуулсан космополитан хот болон өргөжжээ. Хотын түргэн хөгжил, урбанизаци, хүн амын харьцангуй өндөр дундаж орлого зэрэг нь хотыг өөрчилсөн.[17] Өнөөдөр Дели Энэтхэгийн соёл, улс төр, бизнесийн томоохон төв болсон.

Делигийн есөн дүүргийг харуулсан газрын зураг

Мөн үзэх

засварлах

Эгч дүү хотууд

засварлах

Лавлах материал

засварлах
  1. ↑ Иш татахад гарсан алдаа: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named 7thAmend56
  2. ↑ Иш татахад гарсан алдаа: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named ReorgAct56
  3. ↑ Иш татахад гарсан алдаа: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named NCTact
  4. ↑ "Винай Кумар Саксена Анил Бажиалыг огцорсны дараа Делийн орон нутгийн захирагчаар томилогдов". Hindustan Times (англи хэлээр). 2022-05-23. Архивласан огноо 2022-05-23. Татаж авсан: 2022-05-23.
  5. ↑ "Делийн мэдээлэл". unccdcop14india.gov.in. Архивласан огноо 2020-11-29. Татаж авсан: 2020-11-24.
  6. ↑ 6.0 6.1 Иш татахад гарсан алдаа: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named 2011 census Delhi
  7. ↑ "Дели (Энэтхэг): Холбооны нутаг дэвсгэр, томоохон бөөгнөрөл ба хотууд – Газрын зураг, график дээрх хүн амын статистик". City Population. Архивласан огноо 2017-03-02. Татаж авсан: 2024-10-20.
  8. ↑ Иш татахад гарсан алдаа: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named UNcities2018
  9. ↑ 9.0 9.1 "Албан ёсны хэлний тухай хууль 2000 он" (PDF). Делийн засгийн газар. 2003-07-02. Archived from the original (PDF) on 2016-03-04. Татаж авсан: 2024-10-20.
  10. ↑ 10.0 10.1 "ECONOMIC SURVEY OF DELHI 2023 – 24" (PDF). delhiplanning.delhi.gov.in.
  11. ↑ Иш татахад гарсан алдаа: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named GSDP
  12. ↑ "Дели ҮНБН, Энэтхэг". C40 Cities. Архивласан огноо 2024-03-14. Татаж авсан: 2024-10-20.
  13. ↑ "Find Pin Code". Шуудангийн хэлтэс. Архивласан огноо 2019-06-03. Татаж авсан: 2024-10-20.
  14. ↑ "Gendering Human Development". Архивласан огноо 2023-03-26. Татаж авсан: 2024-10-20.
  15. ↑ Иш татахад гарсан алдаа: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named pc-census2011
  16. ↑ Census of India - Projected Population
  17. ↑ Dayal, Ravi (2002). "A Kayastha's View". Seminar (web edition) (515). Татаж авсан: 2007-01-29. {{cite journal}}: Unknown parameter |month= ignored (help)
  18. ↑ Washington, Delhi to be 'sister' cities The Times of India
  19. ↑ 19.0 19.1 19.2 19.3 19.4 19.5 Delhi to London, it’s a sister act The Times of India

Гадаад холбоос

засварлах
"https://mn.wikipedia.org/w/index.php?title=Дели&oldid=795423"-с авсан