БНХАУ-ын засаг захиргааны хуваарь

БНХАУ-ын газар нутаг том, хүн ам олон учраас ч тэр үү нутгийн хуваарь нь ойлгоход амаргүй олон шат, төрөлтэй зохиогджээ.

Монгол хэлнээ өнөө цагийн хуваарийг нь муж, аймаг, хошуу, сум, гацааны түвшин гэх юм уу эсвэл дэс тоогоор нэгдүгээр, хоёрдугаар,..., тавдугаар түвшин гэж дараалуулан ойлгох нь дээр биз ээ. Хятад хэлний 级 (Jí, зарим хэлээр level, уровень гэж орчуулагдаж байгаа) ханзын утгыг энд «түвшин» гэж үзлээ. Гэхдээ нөхцлөөсөө хамаарч «шат», «зэрэг», «зиндаа», «эн», «тэнцүү» г.м ойролцоо утгат үгээр орлуулагдаж ч болох юм.

Өдгөө нэгдүгээр (мужийн) түвшинд 22 муж (省 shěng, Тайванийг оруулбал 23), 5 өөртөө засах орон (自治区 zìzhìqū), 4 улсын хот (эсвэл шууд захирагдах хот - 直辖市 zhíxiáshì), 2 онцгой захиргааны орон (特别行政区 tèbié xíngzhèngqū, qū - «нутаг») гэж зүйлчлэгдэх нэр бүхий 33 засаг захиргааны нэгж (Тайваньтай 34) байна.

Тайвань бол БНХАУ-аас тусгаарласан, БНХАУ-ын чангаалтаас болж заримдаг эрхтэй байдаг орон юм. Үүнээс гадна арваад жилийн өмнө л Хятадын мэдэлд шилжсэн Хонконг, Макао хоёр ОЗО энэ түвшинд бусдаас илүү өөртөө засаглах эрх эдэлж байна.

Хоёрдугаар (аймгийн) түвшинд 2009 оноор таслан үзвэл 19 тойрог (地区 dìqū), 283 тойргийн энтэй хот (地级市 dìjíshì), 30 өөртөө засах тойрог (自治州 zìzhìzhōu), 3 аймаг (盟 méng), бүгд 333 нэгж байна.

Дээрх тооцооны дүнг цааш бичвэл гуравдугаар (хошууны) түвшинд 2,858 нэгж, дөрөвдүгээр (сумын түвшинд) 40,859 нэгж байна гэж тоологдсон бол тавдугаар (гацааны) түвшинд баттай тоог гаргахад төвөгтэй ч 7 бум гаран нэгж байдаг бололтой.

БНХАУ-ын засаг захиргааны шатласан нэгжийн хуваарь — нутгийн тоо саарал өнгөөр нэгжийн хятад нэр, латин галиг
I зэрэг	II зэрэг	III зэрэг	IV зэрэг	V зэрэг
өөртөө засах орон — 5 自治区 – zìzhìqū	тал мужийн дайтай өөртөө засах тойрог — 1 副省级自治州 – shĕngjíchéngshì	тойрог 市辖区 – shìxiáqū хошууны энтэй хот — 38 县级市 – xiànjíshì шянь — 217 县 – xiàn өөртөө засах шянь — 117 自治县 – zìzhìxiàn хошуу — 49 旗 – qí өөртөө засах хошуу — 3 自治旗 – zìzhìqí	хороолол 街道 – jiēdào балгас 镇 – zhèn шян 乡 – xiāng бага ардын шян 民族乡 – mínzúxiāng сум 苏木 – sūmù бага ардын сум 民族苏木 – mínzúsūmù хороо 虚拟镇 – xūnǐzhèn	хороо 社区 – shèqū тосгон 村 – cūn гацаа 嘎查 – gāchá
	аймгийн энтэй хот — 31 地级市 – dìjíshì
	өөртөө засах тойрог — 5 自治州 – zīzhìzhōu тойрог — 13 地区 – dìqū аймаг — 3 盟 – méng
муж — 23+1 省 – shěng
	тал мужийн дайтай хот — 15 副省级城市 – fùshěngjí shì	тойрог 市辖区 – shìxiáqū Ethnic district 民族区 Special district 特区 хошууны энтэй хот 县级市 – xiànjíshì шянь 县 – xiàn өөртөө засах шянь 自治县 – zìzhìxiàn
	аймгийн энтэй хот — 252 地级市 – dìjíshì
	өөртөө засах тойрог — 25 自治州 – zīzhìzhōu тойрог — 1 地区 – dìqū
	тал аймгийн дайтай хот 副地级副地级市 – fùdìjíshì
	ойт газар 林区 – línqū
шууд харъяа хот — 4 直辖市 – zhíxiáshì	тал мужийн дайтай дүүрэг — 2 副省级市辖区 – fùshěngjí shìxiáqū
	тойрог 市辖区 – shìxiáqū
	шянь 县 – xiàn
онцгой захиргаат орон — 2 特别行政区 – tèbié xíngzhèngqū	тойрог 区 – qū