07:05, 29 Наймдугаар сар 2006-ий байдлаарх засвар засварлах Bambuush (хэлэлцүүлэг \| оруулсан хувь нэмэр) 1,178 edits http://www.shineyortonts.mn/detay.asp?id=70-с		06:26, 20 Зургаадугаар сар 2007-ий байдлаарх засвар засварлах цуцлах Chinneeb (хэлэлцүүлэг \| оруулсан хувь нэмэр) Interface administrators, Системийн операторууд 12,068 edits No edit summary Дараагийн ялгаа →
Мөр 1: [[Image:Lotsofshoes.jpg\|thumb\|right\|200px\|Дэлгүүрт зарагдаж буй гутал]] Гутлыг чухам яг хэзээ зохиосон нь тодорхойгүй гэнэ. Одоогоос мянга мянган жилийн өмнө хүмүүс авласан ангийн арьсаараа хөлөө хучин өмссөн нь гутлын анхдагч гэж хэлж болно. Чухам тэр үеэс гутал өнөөг хүртэл улс үндэстэн бүхэнд, үеэс үед, соёлоос соёлд өөрчлөгдөн хөгжсөөр хүний амьдралд байр сууриа эзэлжээ.▼ '''Гутал''' нь хөлөндөө угладаг хувцасны төрөл юм. == Түүх == Анхны гутал нь “сандаал” байв. Сандаал нь одоогийнх шиг дээд болон хажуу талаараа онгорхой, гуталтай төстэй байв. Түүнийг хөлдөө углаж олс , арьс мэтээр уядаг байжээ. Гутлыг анх МЭӨ 1600-1200 оны үед Ираны хилд амьдардаг Бабилын уулархаг нутгийнхан хэрэглэж байжээ. Эдгээр гутал зөөлөн арьстай, богино түрийтэй, мокасен нэртэй байв. Гутал гэхээсээ арьс гэж болохоор байв.▼ ▲Гутлыг чухам яг хэзээ зохиосон нь тодорхойгүй гэнэ. Одоогоос мянга мянган жилийн өмнө хүмүүс авласан ангийн арьсаараа хөлөө хучин өмссөн нь гутлын анхдагч гэж хэлж болно. Чухам тэр үеэс гутал өнөөг хүртэл улс үндэстэн бүхэнд, үеэс үед, соёлоос соёлд өөрчлөгдөн хөгжсөөр хүний амьдралд байр сууриа эзэлжээ. ▲Анхны гутал нь ~~“сандаал”~~"сандаал" байв. Сандаал нь одоогийнх шиг дээд болон хажуу талаараа онгорхой, гуталтай төстэй байв. Түүнийг хөлдөө углаж олс , арьс мэтээр уядаг байжээ. Гутлыг анх [[МЭӨ]] 1600-1200 оны үед [[Иран\|Ираны]] хилд амьдардаг Бабилын уулархаг нутгийнхан хэрэглэж байжээ. Эдгээр гутал зөөлөн арьстай, богино түрийтэй, мокасен нэртэй байв. Гутал гэхээсээ арьс гэж болохоор байв. Эртний Юань хүмүүс ихэнхдээ хөл нүцгэн юм уу, сандаалтай явдаг байв. Харин гэртээ зөөлөн, битүү, голдуу улаан, цагаан өнгөтэй шаахай өмсдөг байжээ.▼ ▲Эртний [[Юань]] хүмүүс ихэнхдээ хөл нүцгэн юм уу, сандаалтай явдаг байв. Харин гэртээ зөөлөн, битүү, голдуу улаан, цагаан өнгөтэй шаахай өмсдөг байжээ. Гутлын хөгжлийн үе нь Ромын үе бөгөөд баруун зүүн хөлд өөр өөр гутал хийдэг болжээ. Хүйс болон нэр хүндийн ялгааны улмаас гутал өөрчилөлт орсон. Анхны мокасеныг бодвол өсгийгөөрөө ороож, шагайн орчимд уядаг болжээ. ▼ ▲Гутлын хөгжлийн үе нь [[Эртний Ром\|Ромын]] үе бөгөөд баруун зүүн хөлд өөр өөр гутал хийдэг болжээ. Хүйс болон нэр хүндийн ялгааны улмаас гутал өөрчилөлт орсон. Анхны мокасеныг бодвол өсгийгөөрөө ороож, шагайн орчимд уядаг болжээ. Англи улсад анх удаа гутлын хэмжээг тогтоосон түүхтэй. 1205 онд Английн хаан I Эдуард, нэг инч /2.5см/ буюу гурван хатсан буудайтай тэнцүү хэмжээг тодорхойлсноор гутлын хэмжээг албан ёсоор тогтоосон гэж үздэг байна. Ингэснээр 13ш буудайтай тэнцэх ултай гутал нь 13 размер гэх жишээтэй.▼ ▲[[Англи]] улсад анх удаа гутлын хэмжээг тогтоосон түүхтэй. [[1205]] онд Английн хаан [[I Эдуард]], ~~нэг инч /~~2.~~5см/~~5 см буюу гурван хатсан буудайтай тэнцүү хэмжээг тодорхойлсноор гутлын хэмжээг албан ёсоор тогтоосон гэж үздэг байна. Ингэснээр 13ш буудайтай тэнцэх ултай гутал нь 13 размер гэх жишээтэй. XIV. XV зууны үед гутлын хоншоор урьд урьдынхаас урт болж байсан бол XV зууны дунд үеэс хоцрогдож, бөөрөнхий хоншоортой гутал модонд орж эхлэв. ▼ ▲~~XIV.~~[[14-р XVзуун\|14]], [[15-р зуун\|15-р зууны]] үед гутлын хоншоор урьд урьдынхаас урт болж байсан бол XV15 зууны дунд үеэс хоцрогдож, бөөрөнхий хоншоортой гутал модонд орж эхлэв. XVI зуунд гутлын хоншоор өргөн болж, галууны залаатай төстэй болов. Энэ үеэс эрэгтэй, эмэгтэй гутал гэж ялгагдах болжээ. Урт хормойтой хувцас өмсдөг эмэгтэйчүүдийн хувьд өргөн хоншоортой гутал тийм ч үзэмжтэй бус байлаа. Харин энэ нь эрэгтэйчүүдэд илүү тохиромжтой болжээ.▼ ▲~~XVI~~[[16-р зуун\|16-р зуунд]] гутлын хоншоор өргөн болж, галууны залаатай төстэй болов. Энэ үеэс эрэгтэй, эмэгтэй гутал гэж ялгагдах болжээ. Урт хормойтой хувцас өмсдөг эмэгтэйчүүдийн хувьд өргөн хоншоортой гутал тийм ч үзэмжтэй бус байлаа. Харин энэ нь эрэгтэйчүүдэд илүү тохиромжтой болжээ. XVI-XVIII зуунд Европт голдуу түрийтэй гутал мода болж байлаа. Чухам энэ үеэс гутлыг элдэв чулуу зэргээр чимэглэснээр, гутал нь зөвхөн өмсөхөд зориулсан бус харин хүмүүсийн бэл бэнчин, зэрэг зиндааг илтгэх болжээ.▼ ▲~~XVI~~16-~~XVIII~~[[17 зуун\|17 зуунд]] [[Европ\|Европт]] голдуу түрийтэй гутал мода болж байлаа. Чухам энэ үеэс гутлыг элдэв чулуу зэргээр чимэглэснээр, гутал нь зөвхөн өмсөхөд зориулсан бус харин хүмүүсийн бэл бэнчин, зэрэг зиндааг илтгэх болжээ. ~~Франц, Английн гутлууд хүмүүсийн анхаарлыг татаж эхлэв.~~ Мөн энэ үеэс гутал нэгэнт хэрэгцээ болсон тул ~~“гутал~~"гутал ~~засварчин”~~засварчин" их нэр хүндтэй болж, гутал ч үнэтэй болжээ. Хийх материалаас шалтгаалж чанар нь өөр өөр байхын зэрэгцээ баячууд, ядуучуудын гэх зэргээр ялгаатай болов. Үүнээс гадна улс үндэстэн бүр өөр өөр төрөл зүйлийн гутал сонирхож байсны нэг жишээ нь [[Япон]], [[Хятад\|Хятадын]] эмэгтэйчүүд жижиг гутал өмсөхийг илүүд үзэж, иймээс тэд хөлөө томсгохгүйг хичээдэг байжээ. Анх [[Африк\|Африкт]] гутал өмссөн цагаан арьстнууд очсоноор амьдралдаа гутал өмсөж үзээгүй уугуул нутгийнхны гайхшлыг төрүүлж, алмайруулж байжээ. Тэд, цагаан арьстнуудын хөл мал шиг хос туурайтай тул түүнийгээ нууж гутал өмсдөг гэж итгэдэг байв. [[1760]] онд [[АНУ\|Америкийн]] [[Массачусетс]] хотод анхны гутлын үйлдвэр байгуулагджээ. Энд олон хос гутал үйлдвэрлэх хүчин чадалтай байв. Харин ~~ХIХ~~[[19-р зуун\|19-р зууны]] үед оёдлын машин бий болсноор хямд төсөр үйлдвэрлэл явагдаж, гутал үйлдвэрлэх шинэ арга нэвтэрч, гутлын хэрэгцээ ч өсч, үйлдвэрлэл эрс нэмэгдлээ. Өнөө үед гутал хөлийг хамгаалах хэрэгслээс гадна гоо сайханд ихээхэн нөлөөлөх болов. Мөн хэрэглээний талаасаа өдөр тутмын, гоёлын, биеийн тамирын, бүжгийн, бүр боулингийн гэх мэт зориулалттай, олон төрөл болжээ~~. Бид амьдралдаа баяр ёслолын, ажил хэргийн гэх зэргээр өөр өөр олон гутал өмсөж даджээ~~. == Үйлдвэрлэл == Хэдийгээр гутлын төрөл олон янз боловч гутлын гол түүхий эд нь арьс байдаг. Үхрийн арьс нь зөөлөн, эдэлгээтэйгээрээ хамгийн чанартайд ордог. Ямааны арьсаар голдуу гэрийн шаахай мэтийг хийдэг. Үхрийн арьс шиг чанартай биш ч гэлээ гоёлд матрын, могойн арьсыг их ашигладаг.▼ [[Image:Bristol.zoo.crocshoes.arp.jpg\|thumb\|right\|200px\|Матрын арьсан гутал]] ▲Хэдийгээр гутлын төрөл олон янз боловч гутлын гол түүхий эд нь [[арьс]] байдаг. [[Үхрийн арьс]] нь зөөлөн, эдэлгээтэйгээрээ хамгийн чанартайд ордог. [[Ямааны арьс\|Ямааны арьсаар]] голдуу гэрийн шаахай мэтийг хийдэг. Үхрийн арьс шиг чанартай биш ч гэлээ гоёлд [[матар\|матрын]], [[могой\|могойн]] арьсыг их ашигладаг. Арьснаас гадна гутлын зарим хэсгүүдэд [[резин]] гэх мэт өөр өөр хиймэл материал ашигласнаар гутал нь хөлд эвтэйхэн байхаас гадна, хямд болно. == Мөн үзэх == Гутлын тухай товчхондоо ийм байна. Харин монголчууд хаана ч байхгүй өвөрмөц гутал өмсдөг. Ээтэн монгол гутлыг Хүннүгийн үеэс уламжлан Их гүрний үед одоогийн хэлбэр загвартаа оржээ. Монгол гутал бусдаас ялгагдах онцлог нь ихэд утга учиртай. Энэ нь ээтэн хошуу, оймс хоёрын хоорондох агаар өвөлд дулаан, зунд сэрүүн байлгах, шинжлэх ухааны үндэслэлтэй бөгөөд толигор ул нь газар шороог сэндчихгүй, ургамал, амьтны аминд хүрэхгүй гэсэн энэрэнгүй үзлийг шингээжээ. [[Монгол гутал]] [[Хувцас]] [[category:Хувцас]] ~~Одоо өмсөж буй гутал руугаа харахад бид түүндээ ихэд дасчээ. Гэтэл гутал хэдэн зуун жилийн түүхтэй юм байна.~~ [[ar:حذاء]] Гутлаа өмсөөд гарахдаа, хөлөө хамгаалахын тулд арьс угладаг байсан анхны хүмүүс, сайхан харагдахын тулд жижигхэн гутал өмсдөг байсан Япон, Хятадын эмэгтэйчүүд, тэр бүү хэл модон углааш өмсдөг байсан Голландчууд, хаана ч байхгүй монгол гутлын тухай эргэн санахад сонин. [[ca:Calçat]] [[da:Sko]] [[de:Schuh]] [[en:Shoe]] [[es:Zapato]] [[eo:Ŝuo]] [[fr:Chaussure]] [[id:Sepatu]] [[it:Scarpa]] [[nl:Schoen]] [[ja:靴]] [[hu:Cipő]] [[no:Sko]] [[pl:But]] [[pt:Sapato]] [[ru:Ботинки]] [[simple:Shoe]] [[fi:Kenkä]] [[sv:Skor]] [[tr:Ayakkabı]] [[yi:שיך]] [[zh-yue:鞋]] [[zh:鞋]]

Гутал: Засвар хоорондын ялгаа