Кирене

Кирене (Англи хэл:Cyrene) нь өнөөгийн Ливи улсын нутагт орших эртний Грекийн колони бөгөөд тус бүс нутаг дахь эртний 5 хотын туурь юм. Эртний Грекүүд өнөөгийн Ливийг Аполлоны онгон газар буюу Киренайка гэдэг байв.

Кирене дэх археологийн бүс*
ЮНЕСКО-гийн Дэлхийн өв
Киренийн туурь
Улс	Ливи
Төрөл	Соёлын
Шалгуур	ii, iii, vi
Дугаар	190
Бүс**	Африк дахь дэлхийн өвүүд
Бүртгэсэн түүх
Бүртгэсэн	1982  (8-р чуулган)
* Нэр нь Дэлхийн өвийн жагсаалтад бүртгэгдсэний дагуу. ** Бүс нь ЮНЕСКО-гийн тогтоосны дагуу.

Кирене

Кирене нь Дэлхийн өвд 1982 онд багтсан бөгөөд хүн төрөлхтний соёл давтагдашгүй дурсгалуудын нэг юм.

Үүсэл, цэцэглэлт

МЭӨ 630 онд Терагийн (өнөөгийн Грекийн Санторини) хаан Баттус I тус газрыг эзэмшилдээ авч, Киренийг үндэслэжээ. Тус хотыг хэрхэн байгуулсан талаар Геродот “Түүх” номынхоо 4-р ботид нилээд тодорхой өгүүлсэн байдаг. МЭӨ V зуун гэхэд Кирене хот нь бүс нутгийнхаа хамгийн хүчирхэг төв болж чадсан байна. Хаант засаг бүхий уг хотынхон Грекийн бүх хотуудтай арилжаа наймааны харилцаатай байсан төдийгүй, Карфагенийг Египеттэй холбох түлхүүр хот болж байжээ. Тус хотынхны арилжааны гол бүтээгдэхүүн нь силфиум хэмээх эмийн ургамал байсан бөгөөд түүнийгээ өөрийн зоосондоо дүрсэлсэн байдаг.

МЭӨ460 оны орчимд бүгд найрамдах засаглалыг хүлээн авсан байна. МЭӨ 323 онд Аугаа Александр хааныг нас барж, Египетэд Птолемейн улс байгуулагдсан нь Кирене хот тусгаар байдлаа алдахад хүргэсэв. Птолемейн улсын харъяанд байсан Кирене Ромын эзэнт улсын эзэмшилд багтах болжээ.

Кирене нь Эратосфен, Каллимакус, Карнеадес, Аристиппус, Арете болон Птолемейн улсын тэргүүн хамба Синесиус гэх мэт олон алдартнуудыг төрүүлэн гаргасан юм. Хотын оршин суугчид Суллагийн үед иргэн, фермер, харь нутгийнхан ба еврэйчүүд гэсэн 4 давхаргад хуваагдаж байсан мэдээ байдаг. Хотыг удирдах хүнийг иргэд өөрсдөө сонгох эрхийг Ром зөвшөөрсөн байдаг байжээ. Еврэйчүүд нь Ромын мэдэлд орохоос өмнө Птолемейн ивээлээр Киренед ихээр суурьшиж байсан ба Грек хүн амын дараа орохуйц олон тоотой, ижил тэнцүү эрхээр хангагдсан байв.

Мөхөл

Ромын мэдэлд орсноос хойш Еврэйчүүд дарамт шахалтанд ихээр автах болсон учир Ромын эзэн хаан Веспасиан, ялангуяа эзэн хаан Траяны үед бослого үймээн дэгдээж байжээ. Энэ болслогыг Ромын жанжин Маркус Турбо дарж, дахин бослого гаргуулахгүйн тулд асар олон тооны хүнийг цаазалсан байна. Эусебусийн тэмдэглэснээр энэ явдал нь Киренээс ихээхэн хэмжээний хүмүүс дайжин зугтах нөхцөл болсон бөгөөд хүмүүс өөр амьдрах боломжтой газруудад очин амьдарцгаах болжээ.

325 онд болсон газар хөдлөлтөөр Кирене хотын амин сүнс болсон Аполлоны боомт сүйрсэн нь улам хүчирхэгжиж байсан Карфаген, Александрия хотууд умард Африк дахь худалдааны өрсөлдөөнөөс Киренийг шахан зайлуулах боломжийг олгосон байна. Синесиус болон Аммианус Марселлинусын тэмдэглэлд Кирене нь уугуул нүүдэлчин аймгуудын зам зууртаа буудаллан өнгөрдөг суурин хүн амгүй орхигдсон хотын том балгасын тухай өгүүлсэн байдаг ажээ. IV зуун гэхэд үндсэндээ нэг ч хүн Киренед амьдрахаа больсон байна.

Өнөөдөр тус хотын туурь орчимд Шахат хэмээх суурин бий болжээ.

Цахим хуудас

 Commons: Кирене – Викимедиа дуу дүрсний сан

• Cyrenaica Archaeological Project
• Livius
• Cyrene and the Cyrenaica by Jona Lendering