Цахилгаан станц

Цахилгаан станц (бас эрчим хүчний эх үүсвэр ба хөдөлгүүр үүсгэгч эсвэл хөдөлгүүр станц гэж нэрлэдэг) нь цахилгаан эрчим хүч үүсгэх зориулалттай аж үйлдвэрийн байгууламж юм.

Генераторыг ашиглаж эрчим хүч үүсгэх эх үүсвэрүүд нь янз бүр байдаг. Дэлхийн ихэнх цахилгаан станцууд эрчим хүч үйлдвэрлэхийн тулд нүүрс, газрын тос, байгалийн хий зэрэг түлшийг шатаадаг. Нүүрстөрөгч багатай эрчим хүчний эх үүсвэрт цөмийн урвал, сэргээгдэх эх үүсвэр орно.

Ихэнх цахилгаан станцууд нэг буюу түүнээс дээш тооны генератор хөдөлгүүрийг өөртөө агуулдаг, ба энэ нь механик энергийг гурван үе-шаттай цахилгаан энерги болгон хувиргадаг эргэдэг төхөөрөмж юм. Соронзон орон ба дамжуулагч хөдөлгүүрийн хоорондын харилцан үйлчлэгч хөдөлгөөн нь цахилгаан гүйдэл үүсгэдэг.

Дулааны цахилгаан станцууд (ДЦС) хамгийн өргөн тархсан. Түлшний шаталтын дулааны энергийг цахилгаан эрчим хүч болгон хувиргадаг дулааны цахилгаан станцын үндсэн нэгжүүд нь уурын турбин, хийн турбин, дотоод шаталтат хөдөлгүүр, тэдгээрийн хослолууд юм.

20-р зууны 50-аад онд шинэ төрлийн цахилгаан станцууд гарч ирэв - цөмийн түлш, гол төлөв уран 235U, 238U, плутони 239Pu задралын цөмийн гинжин урвалыг хадгалах замаар реакторт олж авсан дулааны энергийг ашигладаг Атомын цахилгаан станцууд (АЦС). . Цөмийн реакторт ялгарсан дулааны энергийн цаашдын хувиргалт нь уурын турбин станцын дулааны цахилгаан станцтай адил явагддаг. Олон улсын цөмийн эрчим хүчний агентлаг (англи. International Atomic Energy Agency, товч. IAEA) болон Дэлхийн цөмийн нийгэмлэгийн мэдээлэлд үндэслэн дэлхийн хэмжээнд атомын цахилгаан станцаас үйлдвэрлэсэн цахилгаан эрчим хүчний эзлэх хувь 11% дөхөж байна. Цөмийн хаягдлыг байршуулах, боловсруулах, булшлах, түүнчлэн АЦС-ын ашиглалтын явцад гарсан осол, онцгой байдлын улмаас байгаль орчинд учирч болзошгүй хохирлын асуудал бүрэн шийдэгдээгүй байгаа ч энэ төрлийн үйл ажиллагаа цахилгаан станцууд нь харьцангуй цэвэр бөгөөд манай гарагийг их хэмжээний хүлэмжийн хийн ялгарлыг багасгадаг байна. Дэлхийн эрчим хүчний зөвлөлийн (англи. World Energy Council, WEC) 2020 оны тайланд дурдсанаар цөмийн эрчим хүч нь Европын эрчим хүчний салбарт чухал үүрэг гүйцэтгэдэг бөгөөд нүүрстөрөгчгүй эрчим хүчний ирээдүйтэй бүрэлдэхүүн хэсэг гэж хүлээн зөвшөөрөгдсөн.

Усан цахилгаан станцууд (УЦС) ихээхэн ач холбогдолтой бөгөөд унаж буй усны урсгалын энергийг ашиглаж, одоогийн байдлаар нийт цахилгаан эрчим хүчний 21 хүртэлх хувийг үйлдвэрлэдэг. Эрчим хүчийг усан цахилгаан станцаар үүсгэж авсанаар эрчим хүчнийг ийм аргаар олж авсанаар урсаж буй ус нь нүүрс, газрын тос шиг үрэгдэж үгүй болдоггүй, байгальд үлддэг давуу талтай. Усан цахилгаан станцууд нь гидравлик байгууламжид (өндөр далан гэх мэт) их хэмжээний хөрөнгийн зардал шаарддаг боловч ашиглалтын зардал бага байдаг давуу талтай. Усан цахилгаан станцын үйлдвэрлэсэн цахилгаан нь хамгийн хямд байдаг.

“Уламжлалт” гэж ангилдаг дээр дурдсан цахилгаан станцуудаас гадна сэргээгдэх эрчим хүчний эх үүсвэрийг ашиглан цахилгаан эрчим хүч үйлдвэрлэдэг олон төрлийн цахилгаан станцууд байдаг. Жишээлбэл, салхины урсгалын эрчим хүчийг ашигладаг - салхин цахилгаан станцууд; нарны туяа - нарны цахилгаан, эсвэл нарны цахилгаан станц (НЦС); далайн давалгааны усны уналт ба урсгал - түрлэгийн цахилгаан станц (ТЦС); газрын гүний дулааны усны эрчим хүч - газрын гүний дулааны цахилгаан станцууд юм.

Түүх

Бельгийн зохион бүтээгч Зеноб Грамм 1871 оны эхээр арилжааны цар хүрээнд үйлдвэрлэгдэх боломжтой хэмжээний чадалтай генераторыг зохион бүтээжээ.

1878 онд, Англи улсын Крагсайд-д Уиляам Армстронг нэгэн усан цахилгаан станцын загварыг гаргаж барьсан байна.

1882 оны 1-р сарын 12-нд Лондон хотод дэлхийн анхны нүүрсээр ажилладаг нийтийн дулааны цахилгаан станц ажиллаж эхэлсэн - Америкийн зохион бүтээгч Томас Эдисоны зургийн дагуу баригдсан Эдисоны цахилгаан гэрлийн станц (англи. Edison Electric Light Station).

Монгол Улсын цахилгаан станц

1916 онд Нийслэл хүрээнд 20кВт орчим чадалтай цахилгаан үүсгүүр ажиллаж эхэлсэн байна.

1931 онд баригдсан дунд голын чийдэнгийн хороо Монголын анхны дулааны станц ашиглалтанд орсон. Улмаар 1934 онд Төв цахилгаан комбинат ажиллаж эхэлжээ.

1965 оны 10 сараас эхлэн дарханы дулааны цахилгаан станц анхны эрчим хүч ашиглалтад оржээ.

1966 оны 01-р сарын 14 ДДЦС-ыг хүлээн авах ёслол болсон.

Монголын цахилгаан станцын жагсаалт -ын харах.