Хугалах илтгэгч

Бодисын хугалах илтгэгч гэдэг нь, вакуум дахь гэрлийн фазын хурдыг ба тухайн бодис доторх гэрлийн фазын хурдад харьцуулсан харьцаатай тэнцүү хэмжигдэхүүн $n={\frac {c}{v}}$ . Вакуум дахь гэрлийн хурдыг сонгодог тогтмол гэж нэрлэдэг. Гэрэл нь цахилгаан соронзон долгионы нэг хэсэг учир энэ ойлголт нь бусад долгионы хувьд мөн яригддаг. Жишээ нь, дууны долгион.

Дэлгэрэнгүй

Хугалах илтгэгчийн утга нь бодисын шинж чанар ба цацрагийн долгионы уртаас хамаардаг. Зарим нэг бодисын хувьд хугалах илтгэгч нь цахилгаан соронзон долгионы өөрчлөлтөөс хамааран маш их өөрчлөгддөг. Зарим тохиолдолд давтамжийн тодорхой хязгаарт хугалах илтгэгч нь хэт өөрчлөгдөг. Иймд тооцоололд, тухайн нөхцөлд өгөгдсөн давтамжийн хязгаарыг (диапазон) ашигладаг.

Анизотроп оптиктой бодисууд гэж байдаг. Ийм бодисуудын хувьд хугалах илтгэгч нь гэрлийн чиглэл ба туйлшралтаас хамаардаг. Ийм шинж чанартай бодисууд өргөн тархсан байдаг. Эдгээрт, симметр чанар багатай бүх талстууд, мөн деформацад өртсөн бүх бодисуудыг багтааж болно.

Хугалах илтгэгчийг тухайн бодисын соронзон ба диэлектрик нэвчилтүүдийн үржвэрийн язгуураар илэрхийлж болно:

n={\sqrt {\mu \varepsilon }}

(энэ тохиолдолд, давтамжийн тухайн хязгаарын соронзон нэвчилтийн утга $~\mu$ ба абсолют диэлектрик нэвчилтийн илтгэгч $~\varepsilon$ -г хэрэглэнэ. Учир нь, энэ хоёр үзүүлэлтийн утга нь давтамжаас шалтгаалан их зөрөөтэй байдаг.)

Хугалах илтгэгчийг хэмжихэд рефрактометрыг ашигладаг. Усан уусмал дахь сахарын хэмжээг тодорхойлдог рефрактометрыг сахариметр гэдэг. Сахариметрыг хүнсний үйлдвэрлэлд өргөн ашигладаг.

Нэг бодисын хугалах илтгэгч $n_{1}$ -г өөр нэг бодисын хугалах илтгэгч $n_{2}$ -д харьцуулсан харьцааг харьцангуй хугалах илтгэгч $n_{1:2}$ гэдэг. $n_{1:2}$ хувьд, $n_{1:2}={\frac {v_{2}}{v_{1}}},$ үнэн. Үүнд, $v_{1}$ ба $v_{2}$ нь хоёр бодисын гэрлийн фазын хурд. $n_{2:1}$ -ийн хувьд ${\frac {1}{n_{1:2}}}$ гэдэг нь ойлгомжтой юм.

Ямар нэг орчны гадаргууд агааргүй орчноос тусаж буй цацраг, уг орчны гадаргууд өөр орчноос тусаж буй цацрагаас илүү хугардаг. Агааргүй орчноос тухайн орчны гадаргууд тусаж буй цацрагийг хугалах илтгэгчийг, тухайн орчны (бодисын) абсолют хугалах илтгэгч буюу хугалах илтгэгч гэж нэрлэдэг. Ердийн нөхцөлд дурын хийний хугалах илтгэгч нь шингэн ба хатуу биетийн хугалах илтгэгчээс нэлээд бага байдаг. Иймд абсолют хугалах илтгэгчийг ойролцоогоор агаараас туссан цацрагийн хугалах илтгэгчтэй тэнцүү гэж үзэж болно.

Зарим материйн хугалах илтгэгч

589,3 нм урттай долгионыг хугалах илтгэгчүүд


Төрөл	Зүйл	Температур, °С	Утга
Талстууд^[1]	LiF	20	1,3920
	NaCl	20	1,5442
	KCl	20	1,4870
	KBr	20	1,5552
Оптик шил^[2]	ЛК3 (Хөнгөн крон)	20	1,4874
	К8 (Крон)	20	1,5163
	ТК4 (Хүнд крон)	20	1,6111
	СТК9 (Хэт хүнд крон)	20	1,7424
	Ф1 (Флинт)	20	1,6128
	ТФ10 (Хүнд флинт)	20	1,8060
	СТФ3 (Хэт хүнд флинт)	20	2,1862^[3]
Үнэт чулуу	Цагаан алмааз	-	2,417
	Берилл	-	1,571 — 1,599
	Маргад (изумруд)	-	1,588 — 1,595
	Цагаан сапфир	-	1,768 — 1,771
	Ногоог сапфир	-	1,770 — 1,779
Шингэн	Нэрмэл ус	20	1,3330
	Бензол	20-25	1,5014
	Глицерин	20-25	1,4370
	Хүхрийн хүчил	20-25	1,4290
	Давсны хүчил	20-25	1,2540
	Цийрийн тос	20-25	1,560
	Самрын тос	20-25	1,470
	Чидүүн жимсний тос	20-25	1,467
	Этилийн спирт	20-25	1,3612

Эх сурвалж

↑ Физик хэмжигдхүүнүүд, Бабичев А. П., Бабушкина Н. А., Братковский А. М. ба бусад. 1991 он
↑ ГОСТ 13659-78. Стекло оптическое бесцветное. Физико-химические характеристики. Основные параметры. 1999 он
↑ Бесцветное оптическое стекло СССР. Каталог. Петровский Г.Т. 1990 он

[1] Физик хэмжигдхүүнүүд, Бабичев А. П., Бабушкина Н. А., Братковский А. М. ба бусад. 1991 он

[2] ГОСТ 13659-78. Стекло оптическое бесцветное. Физико-химические характеристики. Основные параметры. 1999 он

[3] Бесцветное оптическое стекло СССР. Каталог. Петровский Г.Т. 1990 он

[1]

[2]

[3]