Хемфри Дэви

Сэр Хемфри Дэви (англи. Humphry Davy, 1778 оны 12-р сарын 17-нд Английн Пензенс хотод төрсөн - 1829 оны 5-р сарын 29-нд Женевт нас барсан) - Британийн химич, хөдөө аж ахуйн химич, физикч, геологич, зохион бүтээгч, цахилгаан химийн шинжлэх ухааныг үндэслэгчдийн нэг.

Тэрээр олон тооны химийн элементүүдийг нээж, алдарт Майкл Фарадейг шинжлэх ухааны үйл ажиллагаагаа эхлэж байх үед нь ивээн тэтгэж байснаараа алдартай. 1799 онд Дэви азотын ислийг туршиж үзээд хийгээр амьсгалах нь түүнийг хэрхэн инээлдэхэд нь гайхсан тул түүнийг "инээлэгдэг хий" гэж хочлон, хагалгааны үед өвдөлтийг намдаах мэдээ алдуулах шинж чанарын талаар бичиж байжээ.

Тэрээр Лондонгийн Хатан хааны нийгэмлэгийн гишүүн (1803), ерөнхийлөгч (1820-1827), Парисын Шинжлэх ухааны академийн гадаад гишүүн (1819, 1813 оны сурвалжлагч гишүүн).

Намтар

1778 онд Английн баруун өмнөд хэсэгт орших Пензенс хэмээх жижиг хотод төрсөн. Эцэг нь модон сийлбэрчин байсан бөгөөд бага орлоготой байжээ. Зургаан настайдаа Дэви-г Пензенс дахь гимназид явуулсан байна. 1794 онд түүний эцэг нас баржээ. Удалгүй тэрээр эм зүйчийн шавь болж, химийн хичээлийг сонирхож эхэлсэн байна.

Дэвитэй физик, химийн янз бүрийн асуудлаар захидал харилцаатай байсан эрдэмтдийн нэг доктор Томас Беддо түүний асар их авьяасыг гайхширч, залуу судлаачийг сонирхож эхэлжээ. Доктор Беддо залуу Дэвид өөрийгөө өсч хөгжих, бүх боломжоо хөгжүүлэх боломжтой орчинд ажиллах нөхцлийг бүрдүүлж өгчээ. Эрдэмтэн Дэвиг 1798 онд Хамфригийн элсэн орсон Пневматик хүрээлэндээ химичээр ажиллахыг урьжээ. Тэрээр 1801 онд - туслах, 1802 оноос Хатан хааны хүрээлэнгийн профессор. 1803 онд Дэви Хааны нийгэмлэгийн гишүүнээр сонгогдож, 1807-1812 онд энэ нийгэмлэгийн нарийн бичгийн даргаар ажиллаж байжээ. Энэ хугацаанд Дэвигийн судалгаа, сургалтын үйл ажиллагаа онцгой цар хүрээтэй болсон. Дэви хими, физикийн чиглэлээр судалгаа, туршилтын ажилд ихээхэн ач холбогдол өгдөг байсан юм.

1812 оноос Майкл Фарадей Хемфри Дэвигээс суралцаж хамт ажиллаж эхэлсэн байна.

1812 онд Дэви 34 настайдаа эрдэм шинжилгээний ажлынхаа төлөө "загалмайтан баатар" цол хүртжээ. Тэрээр Уолтер Скоттын холын хамаатан Жэйн Априс хэмээх залуу, чинээлэг бэлэвсэн эхнэртэй гэрлэжээ. 1813 онд Дэви өөрийн нийгмийн шинэ албан тушаалд тохиромжгүй хэмээн Хатан хааны нийгэмлэгт профессор, алба хаахаас татгалзаж, Европыг тойрон аялахаар эхнэр, туслах М.Фарадей нартай хамт явжээ. Англид буцаж ирээд Дэви онолын томоохон ажил хийхээ больж зөвхөн үйлдвэрлэлийн практик асуудалд түлхүү анхаарч байжээ.

Бүтээлүүд

Davy H. Researches, Chemical and Philosophical. Bristol: Biggs and Cottle, 1800.
Davy H. Elements of Chemical Philosophy. London: Johnson and Co., 1812.
Davy H. Elements Of Agricultural Chemistry In A Course Of Lectures. London: Longman, 1813.
Davy H. The Papers of Sir H. Davy. Newcastle: Emerson Charnley, 1816.
Davy H. Discourses to the Royal Society. London: John Murray, 1827.
Davy H. Salmonia or Days of Fly Fishing. London: John Murray, 1828.
Davy H. Consolations in Travel or The Last Days of a Philosopher. London: John Murray, 1830.