Францын Үндсэн хууль
Францын Үндсэн хууль (франц. Constitution française) — Бүгд Найрамдах Франц Улсын гол хууль.
Түүх
засварлах
-Францын анхны үндсэн хуулийг Францын хувьсгалын үеэр буюу 1791 оны 9-р сарын 3-нд баталсан - Францын 1791 оны Үндсэн хууль (франц. Constitution de 1791).
-Якобины дарангуйллын үед 1-р жилийн Үндсэн хууль батлагдсан ч хүчин төгөлдөр болоогүй.
-Гүйцэтгэх захирлуудын дэглэмийг (франц. Directoire exécutif) Үндэсний конвент 1795 оны 8-р сарын 22-нд 3-р жилийн Үндсэн хууль (франц. Constitution de l'an III) баталж тогтоосон.
-Наполеон засгийн эрхэнд гарсны дараа 8-р жилийн Үндсэн хуулийг (франц. Constitution de l'an VIII) баталсан. Энэ 1-р Бүгд Найрамдах Франц улсын Үндсэн хууль 1799 оны 12-р сарын 25-наас 1802 оны 8-р сарын 4-ний өдөр хүртэл үйлчилсэн.
-Насан туршийн консулын дэглэмийг 10-р жилийн Үндсэн хуулиар, Анхны эзэнт гүрэн 12-р жилийн Үндсэн хуулиар (франц. Constitution de l'an ХII) тогтоосон.
-Долдугаар сарын хаант засаглалыг 1830 оны Дүрэмд үндэслэн байгуулжээ. Хувьсгалын үр дүнд 1848 оны Үндсэн хууль батлагдсан бөгөөд удалгүй түүнийг 1852 оны Үндсэн хуулиар сольсон.
-Хоёр дахь эзэнт гүрэн мөхөж, хаант засаглал, Бүгд найрамдах улсын хооронд богино хугацаанд ойлгомжгүй байсны дараа 1875 оны Үндсэн хуулиар Гурав дахь Бүгд Найрамдах Улс байгуулагдав.
1945 оны Чөлөөлөлтийн дараа 1946 оны Үндсэн хуулийг баталсан.
Өнөөдөр Франц улс Шарль де Голлийн санаачилгаар батлагдсан 1958 оны Үндсэн хуультай. Хууль зүйн сайд Мишель Жан-Пьер Дебрэ (франц. Michel Jean-Pierre Debré; 1912—1996) -гийн удирдлаган дор Төрийн зөвлөлийн залуу гишүүдийн боловсруулсан Тав дахь Бүгд Найрамдах Улсын Үндсэн хуульд бүх нийтийн санал хураалтаар шууд сонгогдох Ерөнхийлөгч, түүнчлэн Засгийн газрыг тэргүүлдэг Ерөнхий сайдын албан тушаалыг тогтоожээ. Ийнхүү Франц улс Ерөнхийлөгчийн эрх мэдлийг сайжруулсан парламентын засаглалаас “хагас ерөнхийлөгчийн” засаглалын тогтолцоотой болон хувирсан юм.
1962 онд бүх нийтийн санал асуулга явуулж, Францын ард түмэн тус улсын Ерөнхийлөгчийг ард түмнээс шууд сонгох тухай Шарль де Голлийн саналыг дэмжсэн юм.
2000 онд парламент Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах замаар Ерөнхийлөгчийн нэг бүрэн эрхийн хугацааг 7 жил байсныг 5 жил болгон бууруулсан. Чухамдаа 2002 онд Жак Ширак ерөнхийлөгчийн албан тушаалд дахин сонгогдсон үеэс Үндсэн хууль ийм хэлбэрээр үйлчилж эхэлсэн байна.
Тав дахь Бүгд Найрамдах Улсын Үндсэн хууль
засварлах1958 оны 10-р сарын 4-ний өдрийн Францын Үндсэн хууль нь Францын тав дахь Бүгд Найрамдах Улсыг өнөөг хүртэл удирдаж байгаа Францын одоогийн Үндсэн хууль юм. Тус улсын Үндсэн хууль нь Францын хамгийн тогтвортой үндсэн хуулиудын нэг байж магадгүй юм.
Тав дахь Бүгд Найрамдах Улсын хууль эрх зүйн орчин нь засгийн газрын тогтворгүй байдал, Алжирын дайны хямралыг зогсоох зорилготой байв; хүчирхэг гүйцэтгэх засаглал эргэн ирсэн гэж тодорхойлогддог. Ерөнхий сайдын илүү эрх мэдэл бүхий Британийн загварыг баримталсан Мишель Дебрэ, Бүгд Найрамдах Улсын Ерөнхийлөгчийг байгууллагуудын батлан даагч болгохыг хүссэн генерал Шарль де Голль нар гол санааг дэвшүүлсэн юм.
Тав дахь Бүгд Найрамдах Улсын Үндсэн хуулийн оршил нь 1789 оны 8-р сарын 26-ны өдрийн Хүн ба иргэний эрхийн тунхаглал, 1946 оны 10-р сарын 27-ны өдрийн Үндсэн хуулийн оршил гэсэн хоёр үндсэн баримт бичигт тусгагдсан болно. Дараа нь 2004 оны Байгаль орчны дүрмийг хавсаргав. Эдгээр бичвэрүүд, түүнчлэн Бүгд найрамдах улсын хуулиар хүлээн зөвшөөрөгдсөн үндсэн зарчмууд нь Үндсэн хуулийн хэсгүүдийг бүрдүүлдэг.
Францын эрх зүйн тогтолцооны дээд хууль нь хэвлэгдсэнээс хойш хууль тогтоомжоор, Конгресс дахь парламентаас эсвэл бүх нийтийн санал асуулгаар шууд 24 удаа нэмэлт, өөрчлөлт оруулсан байна. Одоогийн байдлаар энэ нь 16 хэсэг, 104 зүйл (түр зуурын зүйлүүдийг оруулаад) болон оршил хэсгээс бүрддэг байна.