Ухамсар (сэтгэл зүй)
Ухамсар (англи. Consciousness, орос. Сознание) гэдэг нь тархи хүрээлэн буй бодит байдлыг зохих ёсоор хүлээн авах чадвар юм. Субъектийн ертөнц ба түүний байр суурь нь түүний дотоод сэтгэцийн туршлагаа тайлбарлах чадвартай холбоотой бөгөөд хамтарсан үйл ажиллагааг оновчтой зохион байгуулахад шаардлагатай байдаг. Ухамсар бол сэтгэцийн үйл ажиллагааны нэг хэлбэр бөгөөд дээд мэдрэлийн үйл ажиллагааны элемент бөгөөд түүний үндэс нь хүний тархи юм.
Монголчуудын ухамсар гэдэг үг нь -"ухаж өөрөө ойлгох" гэсэн санаанаас гаралтай.
Тодорхойлолтууд
засварлах-Өрөөр хэлбэл "Ухамсар" нь тухайн хүн мэдээллийг олж авч боловсруулан (нэгэнт бий болсон нөхцөл байдалд) дүгнэлт хийх чадвар юм. Тэгвэл оюун ухаан бол тэрхүү мэдээллийг хүлээж аваад боловсруулах ажлыг гүйцэтгэх ёстой юм. Харин ухамсар нь дүгнэлт гаргана гэсэн үг.
-Ухамсар бол хамгийн энгийнээр бол дотоод болон гадаад оршихуйг ухамсарлах явдал юм. Гэсэн хэдий ч "ухамсар" гэх ойлголтын талаар гүн ухаантнууд, эрдэмтэд, шашин судлаачид олон мянган жилийн дүн шинжилгээ, тайлбар, мэтгэлцээн хийж ирсэн. Яг юуг судлах, тэр байтугай ухамсар гэж юуг үзэх талаар санал бодол өөр өөр байдаг.
Ухамсар бол өргөн хүрээний утгыг агуулсан ойлголт юм. Ухамсарыг дараахь байдлаар ойлгож болно.
- "Сэрүүн байдал, эрүүл ухаан" -ын төлөв байдал нь өөрийн туршлага, үйлдлийнхээ талаар тайлагнах чадварыг шаарддаг бөгөөд ухамсаргүй байдлын эсрэг байдаг - гүн нойр, ухаан алдах, комд орох гэх мэт;
- эргэцүүлэл, өөрийгөө танин мэдэх зэрэг субъектив туршлагын үзэгдлийн багц;
- ертөнцийн талаарх тодорхой хандлага, үзэл бодлын тогтолцоо;
- хувийн эрхтэн;
- тархины сэтгэцийн үйл явц;
- объектив бодит байдлын сэтгэцийн тусгалын дээд хэлбэр;
- хүний тархины шинж.