Сократ: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added
No edit summary
Мөр 1:
[[Файл:Socrates Louvre.jpg|thumb|right|200px|Сократ]]
'''Сократ''' ({{lang-gr|Σωκράτης}}, НТӨ 470-399) нь [[СонгодогЭртний Грек|Эртний Грекийн]]ийн [[гүн ухаан]]тан байсан. Түүнийг [[барууны философи]]йн үндэслэгчдийн нэг гэдэг бөгөөд өөрийн шавь [[Платон]], Платоны шавь [[Аристотель]]д ихэд нөлөөлжээ. Иймээс ч Сократын амьдрал болон үзэл бодлуудын тухай ойлголтууд нь Платоны бичвэрүүдээс гаралтай ажээ. Философийн ухааны түүхэнд Сократ шиг алдаршсан хүн бараг байхгүй. Эртний эрин үед тэрбээр мэргэн ухааны цогцол, чин үнэнийг ердийн амьдралаас илүү дээдэлсэн цэцэн хүний дүрээр хүмүүсийн сэтгэлд хоногшин үлдсэн юм. Түүний тухайд дараа дараачийн үед ч мэргэн ухаан, зоримог сэтгэлгээний үлгэр жишээ болсон баатарлаг бие хүн байжээ гэхээр төлөөлөгдөж иржээ.
 
Сократ хэт ягшмал үзэлт- зовлон эдлэгч биш, үзэл санаа үнэмшилээ сохроор баримтлагч биш, харин философийг бишрэн зовогч, амьдрал үхлийн хооронд чөлөөтэй сонголт хийсэн итгэл төгөлдөр мэргэн ухаантны ёсоор энэ хорвоог орхисон хүн билээ. "Үнэн эрт орой хэзээ нэгэн цагт ялна" гэдэгт итгэсэн энэ философч шүүх ажиллагаа төгсөх үед өөрийг нь үхүүлэхээр шийтгэсэнтэршийтгэсэн тэр хүмүүс алсдаа хатуу ширүүн цээрлэл амсна гэж зөгнөн хэлжээ. Сократ шүүхийн танхимаас гарч явахдаа: "Та нар бусдын амыг хамхих хэрэггүй, өөрсдөө л сайн хичээгээрэй" хэмээн өгүүлсэн гэдэг. Сократыг нас барсны дараа афиндАфинд буй болсон улс төрийн дарамтлалын улмаас [[Платон]] болон философчийг дагалдагч зарим хүмүүс Афинаас явхад хүрчээ. Хэдэн жилийн хойно Сократын шавь нар, дагагчид нь Афинд эргэн ирж багшийнхаа философийн бүтээл, үйл амьдралын тухай олон зүйл бичиж тууривсан байна. Ийнхүү сократынСократын тухай ном зохиол үүссэн бөгөөд түүний гол зорилт нь тухайн болон хойч үеийнхээ өмнө Сократыг цагаачлах явдал байсан. Сократыг шийтгэсэн нь нэлээд хожуу үеийнхний өвөрмөц тусгал олжээ. Сократыг өөд болсны дараа афинчууд нүглээ намилчилсан тухай, Сократыг яллагчдыг шийтгэсэн яриа буй болжээ. Сократын хувьд сайн муугийн тухай шударга шударга бус явдлын тухай ойлголт харьцангуй гэдэг нь нууц биш байсан. Аль нэг үйлдэл нэг тохиолдолд сайн, өөр нэг тохиолдолд муу юм болдогийг тэрбээр ойлгож байлаа. Ийм учраас сократСократ ёс зүйн нийтлэг тодорхойлолт эрж хайсан нь философийн сэтгэлгээний түүхэнд түүний байгуулсан асар их гавьяа билээ. Сократ оюун санааны үнэ цэнийг тэргүүн зэрэгт тавьж, түүнийг бүтээх нь хүний амьдралын гол зорилго гэж үзсэн байна. СократынхаарСократын болүзэж байснаар ойлголтуудыг тодорхойлох диалектик арга, ярилцлага нь чин"туйлын үнэнийгүнэн"-ийг хамтран хайхын зайлшгүй чухал нөхцөл болой.
 
== Намтар ==
Грекийн агуу философич Сократ нь НТӨ/ХТӨ буюу Христын Тооллын Өмнө/Нийтийн Тооллын Өмнө 470 оны үед Грекийн [[Афин]]д төржээ. Түүний аавэцэг нь зураач, ээжэх нь эх баригч байсан байна. Бага байхдаа ээжийнхээихэнх цагаа эхийнхээ ажлыг ихэд сонирхон, ажлыг нь ажиглан ихэнх цагаа өнгөрөөдөг байжээ. Сократ эрийн цээнд хүрч цэргийн албанд явж олон олон баатарлаг үйлс бүтээж байсан нь түүний эрэлхэг зоригтойг харуулжбайсныг илэрхийлдэг байна. АавЭцэг, ээжэх нь дээгүүр түвшнийзиндааны хүмүүс байсан ч Сократ өвлөж авсан эд хөрөнгөө хүмүүсийн тусын тулд үрэнүрсэн таран хийсэн байнабайдаг. Хамаг цагаа цэц булаацалдсан, ном хаялцах мэтгэлцээн дээрхийж өнгөрөөнөөнгөрөөдөг байжээ. Хэл амаараа хэнд ч дийлддэггүй сайн маргаанчмаргаанчид тул дийлдэгсэд ньдийлэгдээд хорссондоо түүнийг зодож хариугаа авах нь ч цөөнгүй байсан гэдэг. Харин Сократ үүнд нэг их эмзэглэдэггүй байсан гэдэг. Тэрээр 2 удаа гэрлэсэн. Эхнэрүүд нь хоорондоо таарамж муутай байсан бөгөөд хэрэлдэх тоолонд нь Сократ тэднийг ажиглан сонирхон ажиглажхарж суудаг байж. Гэр бүлийн талаар "Эхнэр авсан ч, аваагүй ч ялгаагүй чи гэмших л болно" хэмээсэн нь бий. Анхны эхнэр нь гурван хүү төрүүлсэн байна. Тэрээр Афинд төрж өсөн, бүхий л амьдралаа өнгөрүүлж, хамгийн сүүлд Афины шүүхийн өмнө буруутгагдаж хор уунууж үхсэн гэдэг.
 
== Хувь хүний хувьд ==
Өвөл зунгүй хөл нүцгэн, нэг л хуучин муу хувцсаа хэдэрч явдаг тэрээр Афины театрт очихдоо л гагцхүү сандаль өмсдөг байжээ. Энэ нь түүний өвөрмөц зан араншинтай холбоотой мэтээр олонтаа бичицгээдэг ч, үнэн хэрэгтээ их сэтгэгч тийм ядуу зүдүү амьдралтай байсных юм. "Зугаа цэнгэл, чамин тансаг байдлыг бид аз жаргал гэж нэрлэдэг. Миний бодлоор юу ч хүсэхгүй байна гэдэг бурхдын мөн чанар. Тиймээс тийм ч их зүйл хэрэгтэй бусыг ойлгох нь энэ аугаа их жаргалд дөхөж очих хамгийн боломжийн арга" түүний хэлсэн энэ үгнээс л хамгийн жирийн байхыг хүсэж, эд хөрөнгийг тоодоггүй байсныг харж болох юм. Сократ өөрийнхөө сургаалыг сонсогчдыг шавь биш найз нөхөр гэж нэрлэн, мэргэн сургаалаа харамгүй түгээсний хариуд юу ч авахгүй байлаа. Тэр үеийнхэн Сократад "Чи сургаал хэлээд хөлс авахгүй байна гэдэг бол чиний үг ямар ч үнэ цэнэгүй гэсэн үг. Нэгэнт яриа чинь сохор зоосны үнэгүй болохоор чи ухаантан биш" хэмээдэг байжээ. "Гэрлэнэ гэдэг чин үнэнийг хэлэх юм бол нүгэл. Гэхдээ зайлшгүй учрах ёстой нүгэл. Яадаг ч байсан гэрлэ". "Сайн эхнэр таарвал онцгой явдал болно. Муу эхнэр таарвал гүн ухаан судлахгүй юу" гэх мэт түүний хэлсэн энэ үгнүүдээс гэр бүлдээ хандаж байсан хандлагыг нь ойлгож авч болох юм. Товчоор хэлбэл тэрээр гэрийн муу эр нөхөр байсан хэрэг. Түүнийг төрийн алба хаших ямар ч чадваргүй, зугаа наргианд дуртай, архи дарснаас буцдаггүй, нэлээдгүй шооч эр байсан гэж ном зохиолд бичжээ. Мөн тэрээр ямар нэгэн юмны талаар бодож бясалгах шаардлага гарвал зогсож байсан газраа маш удаан хугацаагаар зогссоор байдаг байсан бөгөөд хотын оршин суугчид түүнийг харах гэж ихээр цуглардаг байсан байна. Сократ чулуугаар урладаг мэргэжилтэй байсан ч үүнийгээ хийдэггүйн дээр хүлээн зөвшөөрдөггүй байсан байна. Тэрээр өөрийгөө үргэлж философич хэмээдэг байжээ.
Line 20 ⟶ 21:
 
== Хэлсэн үгс ==
* Эд хөрөнгө, алдар нэр гэдэг,бол үнэндээ, хүнд ямар ч сайн чанар нэмдэггүйачирдаггүй.
* Огт хэрэглэхгүйгээр амьдарч болох хичнээн ч олон эд өлөгзүйл байдаг юм бэ дээ?
* Нөхөрлөл үгүй байсан бол хүмүүсийн хоорондын харьцаа ямар ч харьцаа үнэ цэнэгүй болдог.
* Муу хүн өөрт нь огт ашиггүй байсан ч, бусдад муу юм хийдэг.
* Зөв сэтгэдэг, хурц ухаантай хүнийг л жаргалтай хэмээн үзэж болно.
* Залуу хүмүүс аль болохуйц ойр ойрхон толинд харж байх ёстой. Сайхан харагдаж байгаа бол тэр гоо сайханыг илүүц явдлаар гутаахгүй байхыг хичээ. Царай муутай харагдаж байвал тэр үзэмж дорой байдлаа зөв хүмүүжлээр засаж залруулах хэрэгтэй.
* Байгаагаасаа доогуур харагдана гэдэг бүдүүлэг бөгөөд тэнэг явдал, харин байгаагаасаа дээгүүрилүү харагдана гэдэг ухаантайн шинж.
* Барималчид чулууг хүнтэй төстэй дүрсэд оруулах гэж хамаг чадлаараа балбадаг, харин өөрсдөө чулуутай адилхан болох ямар ч боломжгүй гэдгээ огт бодож үздэггүй нь ихэд хачирхалтай хэрэг шүү.
* Тун гайхалтай, ямар ч хүн хичнээн хоньтойгоо яг таг хэлж чадна. Гэвч хичнээн найзтайгаа хэлж чаддаггүй. Нөхөд гэдэг тийм үнэ хүндгүй.
* Хэдийгээр бүх юм жижиг сажиг аар саарханаас эхэлдэг ч, аливааг зөв эхэлнэ гэдэг яавч аар саар явдал биш.
* Би юу ч мэдэхгүйгээ л мэднэ.
* Аятайхан хувцаслахыг хичээ. Гэвч хэтэртэл бүү гангал. Аятайхан хувцаслаж чадна гэдэг дээд хүний зан. Ганган байх нь илүүц хэрэг.