12:49, 24 Аравдугаар сар 2021-ий байдлаарх засвар засварлах Munkhzaya.E (хэлэлцүүлэг \| оруулсан хувь нэмэр) 141,230 edits →‎Тархац ← Өмнөх өөрчлөлт		18:05, 17 Арванхоёрдугаар сар 2021-ий байдлаарх засвар засварлах цуцлах Bilegchuluun (хэлэлцүүлэг \| оруулсан хувь нэмэр) 351 edits No edit summary Tag: Visual edit Дараагийн ялгаа →
Мөр 1: '''Жалайр''' бол [[Дарлигин монгол]]чуудад хамаарагддаг, язгуурын монгол аймгуудын нэг юм. [[Чингис хаан]]ы дээд өвөг [[Хайду хан]]ы үед ~~Монголчуудын~~монголчуудын захиргаанд оржээ. [[Их Монгол Улс\|Монголын эзэнт гүрний]] үед ~~Жалайрууд~~жалайрууд Монголын эзэнт гүрний нутаг даяар тархжээ. == Уг гарал == Гадны зарим эрдэмтэд [[Уйгур улс\|Уйгурын хаант улсын]] ноёлох овгийн нэг [[Яклакар\|Яклакартай]] төстэй нэртэй учир уйгар гаралтай гэж үздэг. Гэхдээ Жалайрын гарал үүсэл хүннү нартай холбогдож болох сэжим бий. [[Монголын Нууц Товчоо\|МНТ]]-д тэмдэглэгдсэн жалайр аймгийн хүмүүсийн нэр бүгд монгол байдаг. Жишээ нь Гүн гуа, Сэцэ-Домог, Архай Хасар-Бала г.м (120-р зүйл). Жалайр аймгийн овгуудын талаар Судрын чуулганд дараах байдлаар бичжээ. Үүнд: '''Жат, Тукараун, Кунсаут, Уят, Нилкан, Куркин, Тулангит, Тури, Шанкут'''<ref>Рашидаддин, Судрын чуулган. Орос хэлнээс орчуулж, тайлбар зүүлт хийсэн Ц.Сүрэнхорлоо. УБ., 2002. I Боть, т.60. </ref> нарыг багтаажээ. Мөр 9: X-XIII зуунд Жалайр нь дотроо 10 гаруй овгийг багтаасан томоохон аймаг хэлбэрээр, [[Хамаг Монгол\|Монгол ханлигийн]] дотор [[Онгу боол\|онгу боолд]] тооцогдон багтаж байсан. X-XI зуунд [[Хянганы нуруу]], [[Хэрлэн гол\|Хэрлэн голын]] дагуу нутаглаж байгаад [[Хятан улс\|Кидан улсад]] шахагдснаар, XI-XIII зууны хооронд хойшилж [[Хэнтийн нуруу]], [[Онон гол\|Онон]], [[Хэрлэн гол\|Хэрлэн]] голуудын сав газраар нутаглаж байсан бололтой. Улмаар Монголын байлдан дагуулалтаар нэг хэсэг нь Ил хаант улс, Цагадайн улс, Юань улсын нутагт тус тус очиж суусан бол үлдсэн хэсэг нь монгол нутагт суух болсон. XIV-XVIII зууны үед Монголд үлдсэн ~~Жалайрууд~~жалайрууд бусад Монгол аймгуудын дотор хуваагдан сарниж, овгийн байдалтай болжээ. [[Монгол улс\|Монгол улсын]] [[Халх]] ястан бүрэлдэхэд голлон жалайрууд их оролцсон байдаг. Харин [[Өвөр Монголын Өөртөө Засах Орон]]д [[Хасар\|Хасарын]] угсааны ноёдын захирсан цөөн тооны жалайрууд нь [[Жалайд хошуу]] болж, эдүгээ [[Тонляо хот\|Тунляо]], [[Хянган аймаг\|Хянган аймагт]] тархсан. Харин Монголын эзэнт гүрний үед [[Цагаадайн улс\|Цагадайн улс]], [[Ил хаант улс\|Ил Хант улсад]] очсон байдаг. Тэдгээр улсууд нь XIV зууны дунд үеэс бутран сарниснаар тус тус газраа үлдэж хоцорсон. Цагадайн улс, Өгэдэйн улсаас үлдсэн цөөн тооны хэсэг жалайрууд нь [[Казахстан\|Казахстан улсад]] '''Жалайыр''' нэрийн дор үлдсэн байдаг.

Жалайр: Засвар хоорондын ялгаа